Analysis of Liability (Ḍamān) Based on “Delictual Exchange” and its Impact on Lawsuits of Civil Responsibility

Document Type : Research Article

Authors

• Muhammad Mahdi al-Sharif
• Sumayya Saeedi

Isfahan University

10.22067/jfu.v50i4.46720

Abstract

There are two major viewpoints in jurisprudence concerning the analysis of the nature of delictual liability (ḍamān-i qahrī). One viewpoint analyzes liability based on mere damage and the other based on delictual exchange. What is meant by delictual exchange in regard to delictual liability is that the ownership of the wasted property is, by order of the judge, handed over to the perpetrator of the damage and the ownership of its substitute (badal) to the person who has incurred the loss. With this analysis, the delictual exchange of badal and mubaddal (substituted) is by the judge’s order, whose
 
approval has significant impacts in the field of civil responsibility. For instance, according to this disposition, the components left over from the wasted property and the due rights belong to the perpetrator of damage, or in some instances that the usurped property is utilized somewhere and is valueless due to separation, the person who has incurred a loss merely deserve demanding its substitute and cannot ask for the very usurped property besides the damage. Similarly, acceptance of delictual exchange can be resulted in presentation of a new theory concerning the nature of ḥaylūla (lit. break or separation) substitute under the title of exchange of the inaccessible property’s benefits and the substitute.   

Keywords

• Keywords: unintended exchange
• actual consideration
• unreal consideration
• temporary substitute

---

References

اصفهانی، محمد حسین، حاشیة کتاب المکاسب، قم، أنوار الهدی، چاپ اول، 1418 ق.

امامی، حسن، حقوق مدنی، تهران، اسلامیة، چاپ بیست و ششم 1385.

انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط - الحدیثة)، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، 1415 ق.

بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیة، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1419 ق.

بحرالعلوم، محمد بن محمد تقی، بلغة الفقیه، تهران، منشورات مکتبة الصادق، چاپ چهارم، 1403 ق.

حائری یزدی، مرتضی بن عبد الکریم، شرح العروة الوثقی (للحائری)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1426 ق.

حکیم، محسن، مستمسک عروه الوثقی، قم، مؤسسة دار التفسیر، چاپ اول، 1416 ق.

خمینی، امام روح الله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، چاپ اول، بی‌تا.

خویی، ابو القاسم، مصباح الفقاهة (المکاسب)، چاپ سنگی، بی‌تا.

خویی، ابو القاسم، موسوعة الامام الخویی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، چاپ اول، 1418 ق.

رشتی، حبیب الله، کتاب الغصب، چاپ سنگی، بی‌تا.

سبزواری، عبد الأعلی، مهذّب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، چاپ چهارم، 1413 ق.

الشریف، محمد مهدی، منطق حقوق، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم، 1392.

الشریف، محمد مهدی، و سمیه سعیدی، «مکان ارزیابی میزان خسارت در دعوای مسئولیت مدنی از منظر فقه امامیه و حقوق ایران»، پژوهش‌های فقهی، دوره دهم، 196-167، (1393).

شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید، چاپ اول، بی‌تا.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه. چاپ اول، 1413 ق.

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، لبنان، دار الاحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.

طباطبایی بروجردی، حسین، تقریرات ثلاث (للبروجردی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1413 ق.

طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، حاشیة المکاسب (للیزدی)، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول، 1410 ق.

کاشف الغطاء، حسن بن جعفر، أنوار الفقاهة - کتاب الغصب، نجف اشرف، مؤسسه کاشف الغطاء، چاپ اول، 1422 ق.

کوه‌کمری، محمد بن علی حجت، کتاب البیع (للکوه‌کمری)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 1409 ق.

مجلسی، محمد تقی‌بن مقصودعلی، یک دوره فقه کامل فارسی، تهران، مؤسسه و انتشارات فراهانی، چاپ اول، 1400 ق.

نائینی، محمد حسین، الرسائل الفقهیه، قم، انتشارات مؤسسه معارف اسلامی امام رضا علیه السلام، چاپ اول، 1421 ق.

نائینی، محمد حسین، المکاسب و البیع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1413 ق.

نائینی، محمد حسین، و آقا ضیاء عراقی، الرسائل الفقهیة (تقریرات، للنجم‌آبادی)، قم، انتشارات مؤسسه معارف اسلامی امام رضا علیه السلام، چاپ اول، 1421 ق.

هاشمی شاهرودی، محمود، مجلة فقه أهل البیت علیهم السلام (بالعربیة)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام. چاپ اول، بی‌تا.

همدانی، آقا رضا بن محمد هادی، حاشیة کتاب المکاسب، قم، مؤلف، چاپ اول، 1420 ق.