ORIGINAL_ARTICLE
قراین و امارات مخصوصه در اجرای «قسامه»
قاعدۀ «قسامه» از جمله قواعد مهم در حقوق جزای اسلامی است که اجرای آن سبب نجات جامعۀ بشری از هرج و مرج، وحفظ امنیت برای انسانها است. قسامه، یک حکم شرعی است که موضوع آن «لوث» می باشد؛ و آن عبارت از قراین و اماراتی است که افادۀ ظن بر صدق قول مدّعی می نماید. سوالی که مطرح است این است که دراجرای قسامه، علاوه بر امارات ظنیّه که توسط فقهاء و نیز در قانون مجازات اسلامی بدان اشاره شده، قراین و امارات مخصوصه دیگری که اطمینان بر درستی ادّعای مدّعی برانگیزد، معتبر است؟
آنچه در این نوشتار آمده این است که با توجّه با اهتمام شارع مقدس به مسئله نفوس و دعاء و نیز به دلیل روایات، در تحقّق لوث و اجرای قسامه، علاوه بر امارات ظنیّه و شکایت ولیّ دم، باید معروف به شر بودن، سابقۀ شرارت، فسق و فجور، و سابقۀ عداوت و دشمنی ظاهری فرد متهم به قتل با شخص مقتول، و نیز عدالت ظاهری سوگند خورندگان مورد توجّه جدّی قرار گیرد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35603_c2aff2c873e7b2c73d4afe26c5da53a8.pdf
2007-09-23
9
28
10.22067/jfu.v39i3.66415
قسامه
لوث
علم و جزم
امارات مخصوصه
عدالت ظاهری
سوگند یقینی
علی اکبر
ایزدی فرد
jfiqh@um.ac.ir
1
مازندران
LEAD_AUTHOR
ابن اثیر، المبارک بن محمّد، النَهایه فی غریب الحدیث و الاثر، مصر، داراحیاء الکتب العریبه، 1236ق.
1
ابن بابویه قمی، محمدبن علی(شیخ صدوق)، من لایحضره الفقیه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1390ق.
2
ابن حزم اندلسی، علی، المحلّی، تصحیح و تحقیق: شیخ احمد محمد شاکر، بیروت، دارالجیل و دارالفاق الجدیده، بیتا.
3
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، داراحیاء التراث العربی و مؤسسة التاریخ العریی، 1418ق.
4
بروجردی، حسین طباطبایی، جامع احادیث الشّیعۀ، قم، چاپ مهر، ناشر: مولف، 1422ق.
5
ORIGINAL_ARTICLE
توبه، عذر معاف کننده یا عامل سقوط مجازات
توبه، یکی از عوامل بازگشت به خداست که آثار دنیوی نیز دارد و در مواردی حد را ساقط می کند، اما بسیاری از احکام آن مشخص نیست. در این مقاله سعی داریم به مباحثی دربارۀ توبه بپردازیم که مورد بحث قرار نگرفته یا کمتر در مورد آن بحث شده است؛ از جمله اینکه توبه اختصاص به حد خاصی ندارد بلکه می توان آن را به همه حدود و حتی تعزیرات تسری داد و مقررات شکلی حدود تابع قواعد. عمومی است و در موارد مسکوت عنه باید به منابع شرعی مراجعه کرد و اینکه نهاد توبه در معنای عام آن اختصاص به حقوق ما ندارد، بلکه در سایر نظامهای حقوقی هم از آن استفاده می شود و وسیله ای برای احراز اصلاح مجرم و بازدارندگی وی از تکرار جرم، و اماره فقدان حالت خطرناک در مجرم می باشد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35609_6a89f4328956e6f0f63a786b6277a2f6.pdf
2007-09-23
29
54
10.22067/jfu.v39i3.66421
توبه
معاذیر قانونی
تخفیف مجازات
سقوط مجازات
حدود
عباس
زراعت
jfiqh@um.ac.ir
1
کاشان
LEAD_AUTHOR
ابن ادریس، محمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، بیتا، بیجا.
1
ابن بابویه، ابوجعفر محمدبن علی، علل الشرایع، دارالبلاغۀ، بیتا.
2
ابن منظور، لسان العرب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1408ق.
3
ابوزهره، محمد، الجریمۀ و العقوبۀ فی الفقه الاسلامی، دارافکر العربی، بیتا
4
اراکی، محمدعلی، استفتائات، قم، چاپ معروف، 1373ش.
5
ORIGINAL_ARTICLE
حقوق معنوی و آثار شرعی
مسئلة حقوق معنوی در آثار شرعی با توجّه به اهمیّت و قدمت آن در فقه و فرهنگ اسلامی، مورد توجه و حسّاسیت خاص فقهای شیعه و اهل تسنن واقع شده، عنوان خاصی برای آن در نظر گرفته شده است. برخی از فقهای اهل سنت بین آثار شرعی و آثار غیر شرعی قائل به تفصیل شده اند، بدین ترتیب که حقوق مالی صاحبان آثار شرعی را غیر شرعی دانسته، و حقوق مالی دیگر آثار را حتی اگر توسط مسلمانی خلق شده باشند جایز شمرده اند. همچنین، در صورتی که غیر مسلمانی نسبت به تألیف آثار شرعی مربوط به اسلام اقدام کند حقوق مالی او را پذیرفته و انکار ننموده اند؛ این امر ناشی از اهتمام خاصّ مسلمانان به ترویج اسلام و ارزشهای آن می باشد. از این روی، در نوشتار حاضر، ضمن توضیح آثار شرعی، دلایل مخالفین حقوق مالی این آثار مورد بررسی و نقد قرار گرفته و تصریح شده است که هرچند آثار شرعی اهمیت و جایگاه خاصّی دارند، بین آثار شرعی و آثار غیر شرعی از نظر شرعیت حقوق مالی، تفاوتی نیست، و دلایل اثبات کنندة حقوق مالکیت معنوی، شرعیت حقوق مالی هر دو نوع آثار را اثبات می کند. از سویی، لزوم رعایت حقوق معنوی یا اخلاقی در خصوص همة آثار اعم از شرعی و غیر شرعی مورد اتفاق بوده و حتی نسبت به آثار شرعی با حساسیت بیشتری مورد پذیرش همگان، حتی مخالفین حقوق مالی مالکیت معنوی واقع شده است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35617_72d56acc3bb09ad0072b67b899ab3d94.pdf
2007-09-23
55
85
10.22067/jfu.v39i3.65663
حقوق معنوی
مالکیت معنوی
آثار شرعی
حقوق مالی
عباسعلی
سلطانی
jfiqh@um.ac.ir
1
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
مرتضی
رحیمی
2
دانشگاه شیراز
AUTHOR
ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، 1404ق.
1
ابن عابدین، محمّدامین افندی، حاشیة ردّ المختارعلی الدر المختار، 1415ق، دارالفکر.
2
ابن منظور، محمّد بن مکرم، لسان العرب، دار احیاء التراث العربی، 1405ق، نشر ادب الحوزة.
3
ابن ابی جمهور، احسائی، عوالی اللئالی، تحقیق السید المرعشی و الشیخ مجتبی العراقی، قم، 1403ق.
4
آذری،کیوان، «حقوق معنوی پدید آورنده اثر»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره22.
5
اراکی، محمدعلی، المکاسب المحرمّة، قم، موسسه در راه حق، 1413ق.
6
امامی، نورالدین، «حقوق مالکیت های فکری»، فصل نامه رهنمون، شماره2و3.
7
آیتی، حمید، حقوق آفرینش های فکری، تهران، نشر حقوقدان، چاپ اول، سال 1375ش.
8
ایرانی، ناصر، «پیوستن یا نپیوستن؛ میثاق حق مؤلّف»، نشر دانش، شماره 14، سال 1373ش.
9
ایروانی، محمد رضا، «حق ابتکار در فقه اسلامی مقارن»، نامه مفید، شماره4.
10
بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
11
حاتمی، علی اصغر، «نگرشی بر حق مالکیت فکری و تعیین جایگاه آن در قلمرو علم حقوق»، مجله علوم اجتماعی و علوم انسانی دانشگاه شیراز، دوره یازدهم، شمارههای اول و دوم،1372ش.
12
حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین فی الحدیث، حیدرآباد، دکن، 1343ق.
13
حجی الکردی، احمد، حکم الاسلام فی حقوق التآلیف و النشر و الترجمة، مجله هدی الاسلام، ج2، شماره7 و8، سال1410ق.
14
حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت،1414ق.
15
حسینی روحانی، محمد صادق، فقه الصادق،قم، 1412ق.
16
خلیل، عمادالدین، ملاحظاتی پیرامون حق تألیف و حق نشر، ضمیمة کتاب درینی، ترجمه افتخارزاده.
17
خوانساری، احمد، جامع المدارک، تحقیق علی اکبر غفاری، مکتبة الصدوق، 1355ش.
18
خویی، ابو القاسم، کتاب الطهارة، قم، دارالهادی، 1410ق.
19
__________ ، مصباح الفقاهة، 1371ش، مطبعة غدیر.
20
درینی، فتحی، حقـوق مولفان، مترجمان، هنرمندان و ناشران در فقـه اسلامی، ترجمه:
21
محمودرضا افتخارزاده، نشر هزاران، 1376ش.
22
ری شهری، محمد، میزان الحکمة، قم، دار الحدیث، 1374ش.
23
سابق، سید(الشیخ السید سابق)، فقه السنة، بیروت، دارالکتب العربی، بیتا .
24
سبحانی، جعفر، مصادر الفقه الاسلامی و منابعه، بیروت، دارالاضواء،1419ق.
25
سیوطی، جلالالدین، الدرالمنثور، جدّه، دارالمعرفة، 1365ق.
26
شبیر، محمد عثمان، المعاملات المالیة فی حقوق التألیف و النشر، اردن، دار النفائس، 1418ق.
27
شعرانی، ابوالحسن، ترجمه و شرح تبصرة المتعلّمین فی احکام الدین، تهران، منشورات اسلامیّة، 1419ق.
28
شفایی، عبد الله، حق تألیف از دیدگاه فقه تطبیقی ، مجله فقه، شماره37و38،1382ش.
29
شیخ طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، تحقیق سید حسن خرسان، تصحیح شیخ محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365ش.
30
صفایی، حسین، مقدمه کتاب قوانین و مقررات حقوق مالکیت فکری از تقی امانی، انتشارات بهنامی، 1383ش.
31
طبرسی، فضلبنحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، تحقیق لجنة من العلماء، 1415ق.
32
طهماز، عبدالحمید، حق تالیف، توزیع، نشر، ترجمه، ضمیمه کتاب: حقوق مولفان، مترجمان، هنرمندان و ناشران در فقه اسلامی، ترجمه محمودرضا افتخارزاده، نشر هزاران، 1376ش.
33
عـاملی، محمّـدجـواد، مفتاح الکرامـه فی شرح قواعـد العـلامة، قم، مـوسسـة النشر
34
الاسلامی، 1419ق.
35
عیاشی، محمدبن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق رسولی محلاتی، تهران، بیتا.
36
فیض الاسلام، علی نقی، ترجمه و شرح صحیفه سجادیه، بیتا.
37
ـــــــــــــــــــــــ، ترجمه و شرح نهج البلاغه، بیتا.
38
کاشف الغطاء، محمد حسین، تحریر المجلة، نجف، المکتبة المرتضویة، 1360ق.
39
کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسة آل البیت،1408ق.
40
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران،دارالکتب الاسلامیه، 1391ق.
41
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1403ق.
42
مجلسی، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، تهران، بنیاد فرهنگ اسلامی، 1393ق.
43
مصری، ابن نجیم، البحرالرائق، تحقیق شیخ زکریا عمیرات، 1418ق، بیروت.
44
مهریزی، مهدی، «حقوق معنوی در متون مقدس»، آینه پژوهش، شماره85، 1383ش.
45
نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1368ش.
46
ندوی، ابو الحسن، بررسی فقهی حق تألیف و حق چاپ، ترجمه افتخارزاده، ضمیمه کتاب درینی، نشر هزاران، 1376ش.
47
نراقی، مهدی، مستند الشیعه فی احکام الشریعة، مشهد، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1415ق.
48
نوری، حسین، مستدرک الوسایل، قم، مؤسسة آل البیت، 1408ق.
49
نووی، محیی الدین بن شرف، المجموع فی شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بیتا.
50
هیثمی، نور الدین، مجمع الزواید و منبع الفواید، بیروت، الکتب العلمیة، 1408ق.
51
واحدی النیسابوری، ابو الحسن، اسباب نزول الآیات، قاهرة، 1388ق.
52
یزدی، محمد کاظم، حاشیة المکاسب، قم، موسسة اسماعیلیان، 1378ق.
53
الحصین، الشیخ صالح، هل للتألیف الشرعی حق مالی، قضایا فقهیة معاصرة:
54
http://www.almadni.ws/?p=10
55
شبیری، حسن، وضعیـت فقهی حقوقی رایانه در ایران:
56
http://www.i-b-q.com/far/07/article/02.htm
57
لطیفی، مهدی، حقوق مالکیت معنوی:
58
http://www.hawzeh.net/per/magazine/MR/053/MR05305.ASP
59
ORIGINAL_ARTICLE
بیع شرط، ساز و کاری مشروع برای رهن مستغلات
نوشتار حاضر، با عنایت به ضرورت بررسی رهن مستغلات و تصحیح شیوۀ موجود در جامعه، بیع شرط را به عنوان یکی از ساز و کارهای مشروع چنین رهنی که به هدف استرباح و نیز حلیت استیفای منافع صورت می پذیرد بررسیده است. مولف، پس از تعریف لغوی «بیع الخیار» - که در ادبیات کهن فقهی ما به جای آنچه امروزه آن را بیع شرط می نامند به کار می رفته – با اشاره به تحول معنایی این ادبیات از بیع خیار به بیع شرط، از روشهای تصور شرط خیار و رد ثمن سخن به میان آورده، و آن گاه اشکالهای وارد بر این مقوله و سپس ادلّۀ صحت و جواز بیع خیار را فراوری نهاده، و در ادامه با نگاهی گذرا به مقولۀ بیع وفاۀ در فقه اهل سنت کوشیده است راهی به انطباق این دو مفهوم بر یکدیگر بیابد، و از این رهگذر این برداشت را بر کسی داوری نشاند که بیع شرط می تواند به عنوان ساز و کاری جایگزین برای آنچه امروزی در عرف به نام رهن مستغلات انجام می گیرد مورد توجه واقع شود.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35627_6a0251137c53b227f23bfa0c288c6e87.pdf
2007-09-23
87
115
10.22067/jfu.v39i3.66426
بیع خیار
بیع شرط
بیع وفاء
بیع طاعت
رهن معاد
رد ثمن
استرداد بیع
حسین
صابری
jfiqh@um.ac.ir
1
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
ابن بابویه، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین مشهور به صدوق (د. 381ق.). من لایحضره الفقیه، تصحیح و پاورقی علی اکبر غفاری، قم: جماعۀ المدرسین فی الحوزۀ العلمیه، بی تا.
1
ابن حبان، محمد بن حبان،. صحیح ابن حبان، تحقیق انووط، شعیب، بیروت: موسسۀ الرساله، 1414ق./ 1993م.
2
ابن حنبل، ابوعبدالله احمد بن محمد شیبانی (164 – 241ق.). المسند؛ مصر: موسسۀ قرطبه، [بیتا]
3
ابن زهره حلبی، حمزۀ بن علی ( 511 – 585ق.). غنیۀ النزوع الی علمی الاصول و الفروع، به تحقیق ابراهیم بهادری، قم: موسسۀ الامام الصادق(ع)، 1417ق.
4
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی دربارة جهاد ابتدایی دعوت
در میان گونه های جهاد، مقوله جهاد دعوت قرنها منابع فقهی را آکنده از بحث کرده است. بنابر باور مشهور فقهی، جنگ با همه اصناف کفار واجب است و آنان ناگزیرند یا اسلام اختیار کنند و یا آثار جنگ چون قتل و ... را به جان بخرند. فقط کتابیان راه حل سومی به نام پیمان ذمه را پیش رو می یابند. صرف نظر از قابلیت های اجرایی این پدیده در جامعه بشری کنونی، مبانی نظری آن هم نیازمند وارسی دقیق است. حاصل این مقاله پس از بررسی دقیق ادله جهاد در کتاب و سنت و سیره آن است که دریافت مشهور فقهی در باب جهاد دعوت بر چند امر موهون و غیرقابل اثبات چون تمسک به اطلاقات جهاد و فربه ساختن دعاوی نسخ مبتنی شده و با نادیده انگاشتن مبانی و اصول عقلی و معرفت شناختی در فرایند استنباط و شرایط تاریخی تشریع جهاد رونق یافته و در نتیجه امری تردید برانگیز و غیرقابل دفاع است، مگر آنکه قرائت فقهی نوینی از آن به دست داده شود که لاجرم با دریافت مشهور مغایر خواهد بود.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35635_27e1023b6a5c35b7d42170b8e6ebe700.pdf
2007-09-23
117
155
10.22067/jfu.v39i3.65665
جهاد
قتال
آیه سیف
دعوت
اکراه ناپذیری
مسالمت جویی
محمدتقی
فخلعی
jfiqh@um.ac.ir
1
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
القرآن الکریم.
1
نهج البلاغه، الجامع لخطب و رسایل علی بن ابیطالب، ألفه الشریف الرضی، تحقیق صبحی صالح، تهران، دارالاسوه، 1421 ق.
2
آل کاشف الغطاء، محمدحسین، المثل العلیا فی الاسلام لا فی بحمدون، النجف الاشرف: الحیدریه، 1954 م.
3
ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر، 1979 م.
4
ابن بابویه، محمد بن علی (صدوق)، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم: الشریف الرضی، 1368.
5
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1362.
6
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، عیون اخبار الرضا، قم: آل البیت، 1414 ق.
7
ابن حزم، علی بن احمد، المحلی بذیل الآثار، بیروت: دارالفکر، بی تا.
8
ابن حنبل، احمد بن محمد، المسند، بیروت: دار صادر، بی تا.
9
ابن رشد، محمد بن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، بیروت: دارالفکر، 1415 ق.
10
ابن شهید ثانی، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، بی تا.
11
ابن عابدین، محمد امین، حاشیة ردالمختار علی الدر المختار، بیروت: دارالفکر، 1415ق.
12
ابن عربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن: بیروت، دارالفکر، بی تا.
13
ابن غضائری، احمد بن حسین، رجال ابن الغضائری، قم: دارالحدیث، 1422 ق.
14
ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی فی فقه امام السنه، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ افست جدید.
15
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالمعرفه، 1412 ق.
16
ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ، بیروت: دارالفکر، بی تا.
17
ابن همام، محمد بن عبدالواحد، فتح القدیر شرح الهدایة، قاهره: مطبعه مصطفی محمد، بی تا.
18
ابوداود، سلیمان بن اشعث، سنن أبی داوود، بیروت: دارالفکر، 1410 ق.
19
بخاری، محمد بن اسماعیل، الصحیح ، بیروت: دارالفکر، 1401 ق.
20
بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوارالتنزیل و اسرار التأویل؛ تفسیر البیضاوی، بیروت: دارالفکر، بی تا.
21
ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح؛ سنن الترمذی، بیروت: دارالفکر، 1403 ق.
22
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة فی تحصیل احکام الشریعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
23
حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، نجف اشرف: الحیدریه، 1392 ق.
24
حمیدالله، محمد، سلوک بین المللی دولت اسلامی، ترجمه مصطفی محقق داماد، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1382.
25
حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان، 1412 ق.
26
خراسانی، محمدکاظم، کفایةالاصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی،1412ق.
27
خسروشاهی، قدرت الله، دانش پژوه، مصطفی، فلسفه حقوق، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1383 .
28
خطیب شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج الی معرفة الفاظ المنهاج، قاهره: مصطفی البابی الحلبی و اولاده، 1377 ق.
29
خوئی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالزهراء، 1395 ق.
30
ــــــــــــــــ ، معجم رجال الحدیث، مرکز نشر الثقافة الاسلامیة، 1413 ق.
31
ــــــــــــــــ ، منهاج الصالحین، قم: چاپخانه مهر، 1410ق.
32
رازی، احمد بن علی (جصاص)، احکام القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415 ق.
33
رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه، بی تا.
34
زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، مصر: عیسی البابی الحلبی و شرکاءه، 1376 ق.
35
زحیلی، وهبه، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، دمشق: دارالفکر، 1419 ق.
36
سابق، سید، فقه السنه، بیروت: دارالکتاب العربی، 1397 ق.
37
سبحانی،جعفر، الوسیط فی اصول الفقه، قم، مؤسسة الامامالصادق، 1380ش.
38
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت: دارالمعرفه، 1406 ق.
39
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن: بیروت، دارالفکر، 1416 ق.
40
ـــــــــــــــــــــــــــــــ ، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت: دارالمعرفة، بی تا.
41
شافعی، محمد بن ادریس، کتاب الام، بیروت: دارالفکر، 1403 ق.
42
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1410ق.
43
شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر الجامع بین فنی الروایة و الدرایة من علم التفسیر، بیروت: عالم الکتب، بی تا.
44
شیرازی، ابراهیم بن علی، اللمع فی اصول الفقه، بیروت: عالم الکتب، 1406 ق.
45
صاحب جواهر (نجفی)، محمدحسن بن باقر، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365 ق.
46
صالحی نجف آبادی، نعمت الله، جهاد در اسلام، تهران: نشر نی، 1382 .
47
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: موسسة النشر الاسلامی.
48
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی، 1415ق.
49
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک ؛تاریخ طبری، بیروت: موسسه الاعلمی، 1403 ق.
50
ـــــــــــــــــــــ ، جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ تفسیر طبری، بیروت: دارالفکر، 1415 ق.
51
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1364 .
52
ـــــــــــــــــــــ ، رجال الطوسی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1415 ق.
53
ـــــــــــــــــــــ ، عدة الاصول، قم، مطبعة ستاره، 1417 ق.
54
ـــــــــــــــــــــــ، المبسوط فی فقه الإمامیة، المکتبه المرتضویه، 1387 ق.
55
ــــــــــــــــــــــ، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، قم: انتشارات قدس محمدی، بی تا.
56
علامه حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1411 ق.
57
ــــــــــــــــــــــــــــ، تذکرة الفقهاء، قم: أل البیت، 1414 ق.
58
ــــــــــــــــــــــــــــ، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، مؤسسه نشر الفقاهه، 1417 ق.
59
ــــــــــــــــــــــــــ، قواعد الاحکام، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1413 ق.
60
فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر ؛ مفاتیح الغیب، مصر: المطبعه البهیه، 1962 م.
61
فضل الله، محمدحسین، الاسلام و منطق القوه، بیروت: الدار الاسلامیه، 1979 م.
62
ــــــــــــــــــــــ ، من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک، 1419 ق.
63
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی،1405ق.
64
کاشانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، پاکستان: المکتبة الحبیبة، 1409 ق.
65
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران: انتشارات استقلال، 1409 ق.
66
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم:آل البیت، 1408 ق.
67
مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح ؛ صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر، بی تا.
68
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا، 1381 .
69
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1368.
70
نجاشی، احمد بن علی، رجال ، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1416 ق.
71
نسائی، احمد بن علی، سنن ، بیروت: دارالفکر، 1348 ق.
72
نووی، یحیی بن شرف، المجموع؛ شرح المهذب، بیروت: دارالفکر، بی تا.
73
ORIGINAL_ARTICLE
نظریه ایجاب ملزِم درآیینه تطبیق
در فقه اسلامی )در مذاهب فقهی امامیه، شافعی و حنفی( این قاعده پذیرفته شده است که تا زمانی که قصد انشا و توافق طرف قرارداد به ایجاب ملحق نشود. هیچ گونه اثر حقوقی به وجود نمی آید، و موجب هر زمانی قبل از قبول می تواند از ایجاب خود عدول نماید و در قبال عـدول خود مسئولیتی نیز ندارد. در مقابل، فقیهان مالکی بر این اعتقادند که گویندة ایجاب نمی تواند قبل از قبول مخاطب از ایجابش رجوع کند. به اعتقاد اینان، گویندة ایجاب با صدور آن برای طرف مقابل حق قبول و تملک را ایجاد کرده است و طرف مقابل باید بتواند از این حق استفاده نماید. به همین دلیل، موجب، حق رجوع از ایجاب را ندارد و در صورت رجوع، رجوع و عدول او بی اعتبار است. این دیدگاه با آنچه که عموماً در حقوق غرب پذیرفته شده هماهنگ است. در نظامهای حقوقی نوشته و برخی از کشورهای کامن لویی نظریه ایجاب ملزم به عنوان یک قاعده مسلم حقوقی در قوانین پذیرفته شده است. امام خمینی از فقیهان برجسته امامیه در مورد نقش ایجاب در انعقاد قرارداد معتقد است صرف انشای ایجابی برای تحقق عقد کافی است و قبول نقشی جز تثبیت معامله ایجاد شده و پذیرش انشای گوینده ایجاب ندارد. با وجود این، ایشان بر این باور است که ایجاب الزام آور نیست و موجب هر زمانی قبل از قبول می تواند از ایجاب خود عدول نماید.
به نظر می رسد از نظر منطق حقوقی و شیوه استدلال نمی توان دلیل متقنی برای پذیرش نظریه ایجاب ملزم ارائه نمود و در قلمرو احکام و قواعد اولیه پذیرش این نظریه با مشکل مواجه است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35644_2318699da36623e8a4b42615509e5ca9.pdf
2007-09-23
157
179
10.22067/jfu.v39i3.65666
ایجاب
قبول
ایجاب ملزم
تعهد یک طرفی
جرم مدنی
جلیل
قنواتی
jfiqh@um.ac.ir
1
دانشگاه تهران(پردیس قم)
LEAD_AUTHOR
ابن قدامه، عبدالله بن محمدبن احمد، المغنی، بیروت، دارالکتاب العربی، بیتا.
1
انصاری، مرتضى، مکاسب، تبریز،چاپ سنگى، 1275ق.
2
انصاری، مرتضی، رسایل محشی، قم،موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بیتا.
3
خمینى، روح الله، البیع، قم،مؤسسة النشر الاسلامى، 1415.س
4
ـــــــــــــــ، البیع، تقریرات درس امام خمینى توسط آیة الله قدیرى، تهران، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامى، 1407 ق.
5
ـــــــــــــــــــــ، الرسائل، قم،مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، 1385 ق.
6
حر عاملى، محمدبن حسن، وسایل الشیعة، تهران، مکتبة الاسلامیة،1403 ق.
7
حطاب، محمد بن محمد، مواهب الجلیل، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1416 ق.
8
خویى، ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، دارالهادى، 1382.
9
الدسوقی، شمس الدین، حاشیه الدسوقى علی الشرح الکبیر، دار احیاء الکتب العربیه، عیسی البابی الحلبی و شرکاه، بیتا.
10
سنهورى، احمد، نظریة العقد، قاهره، دارالکتب المصریة، بیتا.
11
شهیدى، مهدى، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، نشرحقوقدان، 1377.
12
شلبی، مصطفی، المدخل فی التعریف فی الفقه الاسلامی و قواعد الملکیه والعقود فیه، بیروت، دارالنهضة العربیة،1983.
13
طباطبایى یزدى، محمدکاظم، حاشیه مکاسب، قم، مؤسسة مطبوعاتى اسماعیلیان، 1378ق.
14
ــــــــــــــــــــــــــ، العروة الوثقى، مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1363.
15
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومى قراردادها، تهران، انتشارات بهنشر، 1372
16
کاسانی، بدایع الصنایع، بیروت، دارالکتاب، 1394.
17
لنگرودى، محمدجعفر، تأثیر اراده در حقوق مدنى، تهران، 1340ش.
18
ــــــــــــــــــــ ،دایرة المعارف حقوق مدنی و تجارت، تهران، نشربنیاد، 1356.
19
مجلسی ،محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفا، لبنان،1403ق.
20
معلوف،لویس، المنجد، المطبعة غدیر،1423ق.
21
نایینی، محمد حسین، منیة الطالب، تقریرات ، نوشته شیخ موسی خوانساری در 2 جلد، چاپ سنگی، بینا، بیتا.
22
نراقی، احمد بن محمد، عواید الایام، مرکزالنشرالتابع لمکتب الاعلام الاسلامی،1417ق.
23
محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، بخش مدنی، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ سوم،1370.
24
مراغی، میر فتاح، العناوین، تبریز، دارالسلطنة، چاپ سنگی،1274.
25
وهبه الزحیلی، الفقه الاسلامی فی اسلوبه الجدید، دمشق، دارالکتاب، بیتا.
26
-Cheshire and Fifoot، the Law of Contract، by furmston، 11th Ed، London، 1972. www. lexmercatoria.org .
27
-Principles of European contract Law, Parts I,II,III,2002, By commission on European contract Law: www.Lexmercatoria.org.
28
-International convention on sale of Goods, 1980: www.cisg.Law.pace.edu.
29
- Unidroit Principles of International Institute for the unification of private Law: www.unidroit.org.
30
ORIGINAL_ARTICLE
نظریة جبران مالی خسارت معنوی در حقوق اسلامی
این پژوهش، فرضیة «جبران مالی خسارت معنوی» را در حقوق اسلامی بررسی نموده است. پژوهشگر، پس از تعریف خسارت معنوی به خسارت وارد به روح، جسم، اعتبار، احسـاسـات، عـواطـف، انـدیشه، هنر و آزادیهای شخصی، در اثبات فرضیه از مفاهیم انسان شناسی و نظام اخلاقی و قواعد فقهی به روش کتابخانه ای و روش اجتهادی بهره جسته است. وی با تتبع گسترده در قاعدة لاضرر و با عنایت به مقتضیات صدوری آن و انطباق عنوان ضرر و ضرار بر خسارت معنوی، و امکان اثبات حکم، و با توجه به روح و ملاک مندرج در قاعدة مزبور و همچنین فلسفة تأسیس آن، جبران خسارت معنوی را به روشهای شناخته شده ضروری دانسته است که یکی از این روشها، روش جبران مالی است. قاعدة نفی عسر و حرج با توجه به انطباق عنوان عسر و حرج بر بسیاری از مصادیق خسارت معنوی و صلاحیت اثبات حکم شرعی به مانند قاعده لاضرر بر جبران مالی خسارت معنوی دلالت دارد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35653_4b674b5e3d986a9e522243188132cf7f.pdf
2007-09-23
181
215
10.22067/jfu.v39i3.65667
خسارت
خسارت معنوی
جبران خسارت
قاعدة لاضرر
قاعدة لاحرج
بنای عقلاء
حکم عقل
ابوالقاسم
نقیبی
jfiqh@um.ac.ir
1
مدرسه عالی شهید مطهری
LEAD_AUTHOR
ابن ابی الحدید، شرح نهجالبلاغه، بیجا، منشورات مکتبة الاسلامیة، 1374ق.
1
ابن بابویـه، محمـدبن علی، ثوابالاعمال و عقاب الاعمال، تهران، مکتبة الصدوق، بی-تا.
2
ـــــــــــــــــــــــ، جامعالاخبار، بیجا، بینا، بیتا.
3
ــــــــــــــــــــــــ، عیون الاخبار الرضا، نجف، مطبعـة الحیدریة، 1390ق.
4
ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند احمد بن حنبل، بیجا، بینا، بیتا.
5
آخوند خراسانی، محمد کاظم، حاشیه بر مکاسب، مبحث خیار غبن.
6
اسماعیلی، محسن، نظریه خسارت، تهران، امیرکبیر، 1377ش.
7
آل کاشف الغطاء، محمد حسین، تحریر المجله، نجف، مطبعة الحیدریة، 1360ق.
8
انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بیتا.
9
ــــــــــــــ، مکاسب (ملحقات)، رساله لاضرر، چاپ سنگی، طهران، بینا،1286ق.
10
بخاری، ابو عبدالله محمد بـن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، احیاء دار التراث العربی، بیتا.
11
برقی، احمد بن محمد، المحاسن، بیجا، بینا، بیتا.
12
جزایری، نعمتالله، الانوار النعمانیة، چاپ سنگی، تبریز، بینا، 1316ق.
13
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، حلب، مکـتبة المطبوعات الاسلامیة، بیتا.
14
حر عاملی، وسایل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
15
حسینی سیستانی، علی، قاعده لاضرر و لاضرار، قم، مکتبة آیة اله العظمی السید السیستانی، 1414ق.
16
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1417ق.
17
حلّی، حسین، بحوث فقهیه، بیجا، موسسة المناره، 1415ق.
18
خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، قم، موسسة النشر الاسلامی التابعة الجماعة المدرسین، 1414ق.
19
خمینی [امام]، روح الله، الرسائل، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1410ق.
20
ــــــــــــــــــــــ، تهذیب الاصول، قم، موسسة نشر الاسلامی، 1405ق.
21
ــــــــــــــــــــــ ، رساله توضیح المسائل، تهران، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1364.
22
ــــــــــــــــــــــ ، مکاسب محرمه، قم، مطبعة مهر، 1403 ق.
23
خوئی، ابوالقاسم، مصباح الاصول، بیجا، بینا، بیتا.
24
راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، بیجا، دفتر نشر الکتاب، 1404ق.
25
شریعت اصفهانی، فتح الله، قاعده لاضرر، قم، موسسة النشر الاسلامی، 1406 ق.
26
شهید ثانی، زین الدین الجبعی العاملی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1365.
27
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ،کشفالریبة فی احکام الغیبة ، تهران، مکتبة المرتضویه، بیتا.
28
طبرسی، ابوالفضل علی، مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، نجف، مکتبة الحیدریة، 1385ق.
29
طوسی، محمد بن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
30
عاملی غروی، جواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قاهره، بینا،1324ـ1326.
31
غزالی، محمد بن محمد، احیاء علوم الدین، استانبول، دار الدعوة، 1985م.
32
ــــــــــــــــــــــــ، مکاشفة القلوب، بیجا، بینا، 1306ق.
33
فاضل تونی، عبدالله بن محمد، الوافیه فی اصول الفقه، به تحقیق محمد حسن رضوی
34
کشمیری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1412ق.
35
فیض کاشانی، محسن، محجة البیضاء، قم، اسلامی، بیتا.
36
فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، چاپ اول، قم.
37
قمی، عـباس، سفینة البحار، تهران، فراهـانی، بیتا.
38
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الاصول من الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1363ق.
39
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، فروعالکافی، تهران، دارالاضواء، 1405 ق.
40
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیجا، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
41
محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه (بخش اول مدنی)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1361ش.
42
ـــــــــــــــــــــ، قواعد فقه (بخش مدنی 2)، تهران، سمت،1373.
43
مرعشی، محمد حسن، دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام، تهران، نشر میزان، 1379ش.
44
مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، قم، مدرسة الامام امیرالمؤمنین (ع)، 1411ق.
45
ــــــــــــــــــــ، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتاب الاسلامیة، 1367ش.
46
منذری، عبدالعظیم، الترغیب و الترهیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1388 ق.
47
موسوی بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه، نجف، مطبعة الاداب، 1389ق./1969م.
48
موسوی بجنوردی، محمد، قواعد فقهیه، تهران، موسسه چاپ و نشر عروج، 1379.
49
نجفی الخوانساری، موسی بن محمد، منیة الطالب فی شرح المکاسب، قم، جماعة المدرسین بقم المشرفه، موسسة نشر الاسلامی، 1418 ـ 1421ق.
50
نجفی، محمد بن حسن، جواهر الکلام، تهران، المکتبة الاسلامیة، 1367ش.
51
نراقی، احمد، عوائد الایام، چاپ سنگی، طهران، بینا، 1245ق.
52
نراقی، محمد مهدی، جامعالسعادات، نجف، جامعة النجف الدینیة، 1383ق.
53
نراقی، محمد، مشارق الاحکام، طهران، بینا، چاپ سنگی، 1294ق.
54
نوری، حسین، مستدرکالوسایل، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، بیتا.
55
یزدی طباطبائی، محمد کاظم، ملحقات العروة الوثقی، قم، مکتبة الداوری، بیتا.
56