ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشی در ماهیت، آثار و کاربردهای مهایات از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی و حقوق موضوعه
تقسیم منافع اموال مشترک که در فقه اسلامی «مهایات» نامیده میشود راه حلی مناسب برای رفع ضرر ناشی از اشاعه است، امکان استیفای عادلانه از مال را فراهم آورده و موجب حفظ و جلوگیری از معطل ماندن آن می شود و راهی خردمندانه برای ادامۀ شرکت است. با وجود این قانون مدنی و قوانین دیگر ایران، به موضوع تقسیم منافع نپرداختهاند، هدف این تحقیق آن است که ابعاد مختلف این تأسیس را بررسی نموده و برای پارهای از ابهامات راه حلهایی ارایه کند.
این مقاله به پاسخ این سئوال خواهد پرداخت که این نوع تقسیم از دیدگاه حقوق مذاهب اسلامی در چه محدوده و با چه شرایطی امکان پذیر است و ماهیت و آثار آن چه خواهد بود؟
در بخش اول مقاله تعریفی از مهایات و عناصر آن ارائه شده و در پی آن، گرایشهای متفاوتی که در تبیین ماهیت این نهاد مطرح شده، برشمرده شده و انواع مهایات ذکر شده و در واپسین بخش، آثار این نوع تقسیم تبیین شده است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_26661_1cb3a2508178dee19bcb92d8fcf74798.pdf
2012-05-21
10.22067/fiqh.v0i0.12915
مهایات
مهابـات
مناوبه
تهایؤ
افراز منافع مال مشترک
مال مشاع
محمدعلی
خورسندیان
mkhorsandian@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
مریم
نصراصفهانی
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی نظریة محقق خراسانی در افزودن مقدمۀ چهارم به مقدمات حکمت
مشهور اصولیان بر این باورند که مقدّمات حکمت، متشکّل از سه مقدمه است: 1. امکان اطلاق و تقیید؛ 2. عدم نصب قرینه؛ 3. در مقام بیان بودن گوینده. اما محقق خراسانی مقدمة چهارمی را نیز افزوده است: نبودن قدر متیقن در مقام تخاطب. برخی اصولیان متأخّر مانند محقق نایینی و شاگردان مکتب ایشان، با این افزایش مخالفت کرده و آن را مردود دانستهاند؛ هر چند بزرگانی همانند محقق عراقی و محقق اصفهانی نیز از آن حمایت کردهاند.
این مقاله، دیدگاه و ادلة موافقان و نیز نظرگاه و دلایل مخالفان را در ترازوی بررسی و سنجش قرار داده و پس از ردّ نظر موافقان، قوّت و استحکام ادلة مخالفان را به اثبات رسانده است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_26697_45f82b564d183d5cae82852604748bac.pdf
2012-05-21
10.22067/fiqh.v0i0.12917
مقدمات حکمت
اطلاق
تقیید
قدر متیقن در مقام تخاطب
سیرة عقلا
محمدرضا
علمی
elmimr@gmail.com
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
موضوع خمس: فوائد مکتسبه یا مطلق فوائد
گسترة «فوائد» به عنوان موضوع خمس از مباحث اختلافی بین فقهیان امامی است که به لحاظ کاربردی بودن آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. دو نظریة مهم در بحث موضوع خمس، «فوائد مکتسبه» و «مطلق فوائد» است. در این پژوهش، ادلة هر یک از این دو نظریه، نقد و بررسی شده است. برای نظریة نخست، دو دلیل(آیه و روایات) و برای نظریة دوم، چهار دلیل(آیه، روایات، فحوای عرفی، الغای خصوصیت) مطرح شده است. به نظر نویسنده، از میان این دلایل، آیة خمس و برخی روایات بر نظریة مطلق فوائد دلالت دارد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_26714_5268e1b8eeea903032bba4ea9dc41361.pdf
2012-05-21
10.22067/fiqh.v0i0.7882
خمس
مطلق فایده
فوائد مکتسبه
ارباح مکاسب
ادلة خمس
موضوع خمس
سیدجعفر
علوی
alavi.s.j@gmail.com
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی مبانی فقهی حکم قصاص مادر در قتل فرزند
قتل جزو قبیحترین اعمال انسانی و جنایتبارترین رفتار بشری است و در فقه شیعه مجازات قتل عمد به طور عام قصاص میباشد. بر این اصل کلی، قتل فرزند توسط پدر استثنا شده است که به تبع آن، حکم مادر در این مسئله مطرح میشود و با توجه به استحکام ادلة مخالفان قصاص مادر، ضرورت بررسی دوبارة مبانی فقهی آن احساس میشود. بدین منظور این مقاله به تنقیح مناط حکم پدر از طریق الغای خصوصیت او پرداخته و بر خلاف نظر مشهور که «رابطة ابوّت» را ملاک حکم میداند، «رابطة والدیت » به عنوان مناط حکم از ادلة مزبور استنباط شده است و با توجه به دیگر مناقشات وارده در ادلة موافقان قصاص مادر و همچنین ادلة ارائه شده در مدعای بحث، مادر را در حکم عدم قصاص در قتل فرزند، ملحق به پدر دانسته و حتی با توجه به شمول روایات نسبت به مادر، شمولیت حکم نسبت به مادر، از همان ابتدا بدون نیاز به الحاق ممکن دانسته شده است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_26741_5f9421bf8d0936b8d7521ca1179428c7.pdf
2012-05-21
10.22067/fiqh.v0i0.12918
قتل فرزند
قصاص پدر
قصاص مادر
جد پدری
فاطمه
قدرتی
faribahajiali14@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
فریبا
حاجیعلی
faribahaj@yahoo.com
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی در کیفر لواط تحلیل فقهی حقوقی ماده 110 ق. م. ا
صرفنظر از چالشهایی که در معنا و مفهوم لواط دیده میشود در مورد کیفر لواطکار، همواره دیدگاههای مختلفی در میان فقها به چشم میخورد به گونهای که برخی از فقها مجازات قتل را هم برای لواطکار محصن و هم برای غیرمحصن یکی دانسته، و در مقابل، پارهای دیگر از آنان در مقام جمع میان روایات وارده در این خصوص، مجازات لواط را همانند مجازات زنا در نظر گرفته و بین محصن و غیرمحصن فرق میگذارند. نوشتار حاضر ضمن نقل اقوال گوناگون و نیز تحلیل مستندات روایی مطرح در خصوص کیفر لواطکار، اطلاق روایاتی را که مستند قول مشهور فقها در برابری مجازات قتل برای لواطکار محصن و غیرمحصن است، قابل تقیید دانسته و معتقد است که اقتضای جمع بین روایات آن است که لواطکار در صورت محصن بودن محکوم به قتل بوده و چنانچه غیرمحصن باشد محکوم به تازیانه است. البته در خصوص لواط در حالت غیرایقاب، چند قول در فقه امامیه قابل بازشناسی است، چنانکه قول مشهور، تازیانه را در نظر گرفته و عدهای نظیر شیخ طوسی در کتاب نهایه، به رجم محصن و تازیانة غیرمحصن فتوا دادهاند. قانون مجازات اسلامی نیز تنها به استناد پارهای از روایات، حد لواط را در صورت دخول، قتل در نظر گرفته است. در این مقاله ضمن بررسی اشکالات وارد بر تعریف قانونگذار از مفهوم لواط، به تحلیل ماده 110 ق. م. ١. پرداخته و کوشش شده است علاوه بر تحلیل مبنای قانونگذار در پیش بینی مجازات قتل برای لواطکار، عملکرد تقنینی قانونگذار مورد نقد قرار گیرد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_26771_459b285cc87230f8b05c536f759a6953.pdf
2012-05-21
10.22067/fiqh.v0i0.12920
لواط
محصن
قتل
احصان
رجم
تفخیذ
حمید
مسجدسرایی
h_masjedsaraie@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مفهوم نظام و کاربرد آن در فقه و اصول
یکی از مسائلی که همواره در ابواب مختلف فقه، اصول و سایر متون اسلامی، موردتوجه و تأکید دانشمندان اسلامی قرار گرفته،مسئلة «حفظ نظام» است. این اهتمام ناشی از اهمیت اجتماع و سامان داشتن زندگی اجتماعی مردم و پرهیز از هرج و مرج و اختلال امور در اسلام است. این مسئله به اندازهای پرکاربرد است که میتوان آنرا به عنوان یک قاعدة فقهی مهمّ و فراگیر، طرح کرد و مورد بررسی قرارداد؛ هرچند در آثار فقهی پیشینیان، از چنین قاعدهای نام برده نشده است. اما اینکه اصطلاح «نظام» به چه معنی و مفهومی به کار رفته و دارای چه مراتبی است و میان هر یک از این مراتب چه رابطهای برقرار است و هر یک چه احکامی دارد، موضوع تحقیق حاضر را تشکیل میدهد که به نوبه خود نوآوری نیز محسوب میشود.روش تحقیق در این مقاله، روش توصیفی و کتابخانهای است؛ بدین صورت که ابتدا با توجه به کاربردهای لغوی و اصطلاحی نظام، انواع آن را برشمرده، آنگاه موارد کاربرد این مسئله در لسان فقها را به بررسی میگذاریم.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_26802_079862c25bfc9c13518e73d7871e1642.pdf
2012-05-21
10.22067/fiqh.v0i0.3729
نظام
حفظ نظام
اختلال نظام
اجتماع
محسن
ملک افضلی اردکانی
mohsenmalekafzali@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
محمد حسن
حائری
haeri-m@um.ac.ir
2
AUTHOR
محمد تقی
فخلعی
fakhlaei@ferdowsi.um.ac.ir
3
AUTHOR
محمد جواد
ارسطا
4
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
گونههای کاربرد قیاس در فقه شیعه بر اساس کتاب جواهر الکلام
مسئلة قیاس و چگونگی برخورد با آن از مسائل دیرین در فقه و اصول مذاهب است. در این میان، در مذهب شیعه هر چند رویکرد کلی از دیر باز رویکردی منفی بوده است و هنوز هم این رویکرد ادامه دارد، ولی مطلب مهمی که صرف نظر از دیدگاههای اصولی فقها باید مورد توجه بیشتر و دقت نظر عمیقتر قرار گیرد، برخورد آنان با قیاس در کتابهای فقهی است. در کتب فقهی مواردی را میتوان یافت که به نظر میرسد مصداق استفاده از قیاس باشد. این مطلب با نظریة مشهور شیعه یعنی بطلان قیاس، سازگاری ندارد.
مقالة حاضر بر اساس همین رویکرد و با مبنا قرار دادن کتاب جواهر الکلام به ذکر نمونههایی پرداخته که به قیاس بودن آنها تصریح شده یا تعریف قیاس بر آنها منطبق است و در صدد پاسخ گویی به پرسشهایی است که در این زمینه مطرح میباشد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_26825_aa4336fd80d1170f55bd495500a3be74.pdf
2012-05-21
10.22067/fiqh.v0i0.12922
قیاس
تعمیم حکم
اشتراک حکم
مسالک تعلیل
محمد
مهدی یزدانی
yazdanikamarzard@gmail.com
1
LEAD_AUTHOR
حسین
صابری
saberi@um.ac.ir
2
AUTHOR
حسین
ناصری مقدّم
naseri1962@gmail.com
3
AUTHOR