ORIGINAL_ARTICLE
مبانی معناشناختی حقوق اسلامی
توجه به تحلیل زبانی مفاهیم و گزارههای حقوقی، یکی از مهمترین بخشهای مورد مطالعه در فلسفه حقوق است. طبیعت علم حقوق، آمیختگی آن با الفاظ را ایجاب میکند؛ قانون، قرارداد، رأی و تألیف حقوقی، همه باید جامه لفظ به تن کنند تا فهمیده و اجرا شوند. مرحله اول برای فهم یک متن یا سخن - و از جمله یک گزاره حقوقی– فهم معنای آن است. از این رو این پژوهش، در جست و جوی یافتن محملی معنایی برای گزارههای حقوقی میباشد. در فلسفه تحلیلی و دانش معناشناسی، مطالب بسیاری در این باب وجود دارد که حقوقدانان را در شناخت بهتر از دانش حقوق یاری کرده است. با این حال، منطق حقوقی و مبانی حقوق ایران از علم اصول فقه اخذ شده است. اصولیان مباحث فراوانی در معنای الفاظ حقوقی و رابطه لفظ و معنا داشتهاند. درباره پیوند لفظ و معنا، قول به ذاتی بودن و وضعی بودن این ارتباط مطرح شده است. به همین ترتیب، اکثر اصولیان، متعلق معنای الفاظ غیر اعتباری را ماهیت یا مدرک عقلانی میدانند. پذیرش هریک از این رویکردها تأثیر مستقیمی بر رویکرد حقوقدان به حقوق بهویژه در امر تفسیر دارد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_28798_ff61e12dae220def994766d29c3e1932.pdf
2014-11-22
9
30
10.22067/fiqh.v46i18.20207
فلسفه حقوق اسلامی- معناشناسی
اصول فقه
ذاتی بودن
وضع
ماهیت گزارههای انشایی
سجاد
افشار
sd_afshar@yahoo.com
1
دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
اصفهانی، محمد حسین، نهایة الدرایة، قم، انتشارات سید الشهدا، 1374.
1
اصفهانی، محمدتقی، هدایة المسترشدین، قم، موسسة آل البیت، بیتا.
2
اصفهانی، میرزا مهدی، ابواب الهدی، تحقیق حسین مفید، تهران، منیر، چاپ اول، 1387.
3
اصفهانی، میرزا مهدی، رسائل شناخت قرآن، تحقیق حسین مفید، منیر، تهران، چاپ اول، 1388.
4
ایروانی، علی، نهایة النهایة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول،1370.
5
بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دارالفکر، الطبعة الاولی، 1417ق.
6
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، الفارق، تهران، گنج دانش، چاپ اول، 1386.
7
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، صد مقاله در روش تحقیق علم حقوق، تهران، گنج دانش، چاپ اول، 1382.
8
حائری یزدی، عبدالکریم، درر الفوائد، قم، چاپخانه مهر، بیتا.
9
خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، قم، موسسه آل البیت، الطبعة الاولی، 1409 ق.
10
خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، قم، انتشارات قدس محمدی، بیتا.
11
خمینی، روح الله، کتاب البیع، قم، موسسة النشر الاسلامی، الطبعة الخامسة، 1415ق.
12
خمینی، مصطفی، تحریرات فی الاصول، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، الطبعة الاولی، 1418ق.
13
خوئی، ابوالقاسم، دراسات فی علم الاصول، قم، موسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، 1419ق.
14
رشتی، میرزا حبیب، بدایع الافکار، قم، موسسة آل البیت، الطبعة الاولی، 1413ق.
15
سبحانی، جعفر، تقریرات فارسی دوره ششم خارج اصول، مبحث الفاظ. http://1zekr.com
16
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ اول، 1367.
17
صدر، محمد باقر، المعالم الجدیدة، نجف، النجاح، الطبعة الثالثه، 1395ق.
18
صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، تحقیق سید محمود هاشمی، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، 1417ق.
19
طباطبایی، محمد حسین، المیزان، قم، موسسة النشر اسلامی، چاپ سوم، 1402ق.
20
طباطبایی، محمد حسین، بدایة الحکمة، تهران، بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی، بیتا.
21
طباطبایی، محمد حسین، حاشیة الکفایة، تهران، بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی، بیتا.
22
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، چاپ دوم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1367.
23
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، الطبعة القدیمة، بیتا.
24
فاضل لنکرانی، محمد، مباحث اصولی، تنظیم محمرضا پروازی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، چاپ اول، 1373.
25
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، موسسه آل البیت، چاپ دوم، 1414ق.
26
مروارید، محمود، «نظریات شیئ انگارانه در فلسفه تحلیلی و علم اصول»، مجله نقد و نظر، سال دهم، شماره 39 و 40، پاییز و زمستان 1384، صص83-131.
27
مصباح یزدی، محمدتقی، فلسفه اخلاق، تحقیق احمد حسین شریفی، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، چاپ سوم، 1386.
28
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ پنجم، بیتا.
29
موسوی بجنوردی، محمد، علم اصول، تهران، عروج، چاپ اول، 1379.
30
نایینی، محمد حسین، فوائد الاصول، قم، موسسة النشر الاسلامی، الطبعة السابعة، 1421ق.
31
نجفی اصفهانی، محمدرضا، وقایة الاذهان، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1413ق.
32
هاک، سوزان، فلسفه منطق، ترجمه سید محمدعلی حجتی، قم، طه، چاپ اول، 1382.
33
یثربی، یحیی، تاریخ تحلیلی- انتقادی فلسفه اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1388.
34
یزدی، محمد کاظم، العروة الوثقی، قم، موسسة النشر الاسلامی، 1417ق.
35
Chomsky, Noam, New Horizons in the Study of Language and Mind, Cambridge University Press, 2000.
36
Evans, Vyvyan & Green, Melanie, Cognitive Linguistics, First Edition, Edinburgh University Press, , Edinburgh ,2006.
37
Hart, H.L.A , The Concept of Law, First Edition, Clarendon Press, Oxford, 1961.
38
McGilvary, J, Meanings Are Syntactically Individuated and Found in the Head, in Mind and Language, 1998.
39
Stelmach, Jerzy & Brozek, Bartosz, Methods of legal reasoning, Springer, Dordercht, 2006.
40
Strassler, Jurg, Propositions, in Key Leads in Linguistic and the Philosophy of language, First Edition, Edinburgh University Press, Edinburgh, 2009.
41
Speaks, Jeff, Theories of Meaning, in The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2011 Edition), Edward N.Zalta (ed), URL= http://plato.stanford.edu/archives/sum2011/entries/meaning/
42
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی فقهی حجیّت رأی ولیِّ فقیه بر ثبوت هلال ماه قمری
ماه یک تقویم طبیعی برای افراد بشر محسوب میشود. بحث ثبوت هلال ماه از مباحثی است که همه انسانها به نوعی به آن نیاز دارند. شرع اسلام نیز برخی اعمال و عبادات مهم را معلّق به ثبوت هلال کرده است. همین نقش کارساز و بنیادین ماه در امور دنیا و آخرت سبب گردیده، مسأله ثبوت هلال در حوزه تفکر اسلامی جایگاه ویژهای بیابد.
سؤالی که پژوهش حاضر بدان میپردازد این است که آیا حکم حاکم شرع بر ثبوت هلال ماه حجیت دارد یا خیر؟ در واقع، آیا مردم باید در امر رؤیت هلال به مراجع تقلید خود مراجعه کنند یا امر رؤیت هلال از وظایف حکومت است؟
پیرامون این سؤال، عقاید مختلفی از سوی فقهاء ابراز شده است: طیف مشهور فقهاء حکم حاکم را، چه مستند او در حکم، بیّنه باشد و چه علم خود، حجّت دانستهاند. طیفی دیگر، قائل به عدم حجیت حکم حاکم هستند و معتقدند حکم حاکم، چه مستند به بیّنه و چه به تواتر و شیاع و چه به رؤیت و علم خودِ حاکم باشد، حجیت ندارد. طیفی دیگر، معتقدند اگر مستند حاکم در حکم، بیّنه باشد، حکم او حجّت است و اگر مستند به علم و رؤیت خود حاکم باشد، حجّت نیست.
مقاله حاضر در راستای پاسخ به سؤال مطروحه، سعی دارد تا اقوال مطروح و مستندات هر یک را نقد، تحلیل و ارزیابی کند و چنین نتیجه بگیرد که حکم ولی فقیه به ثبوت هلال بر همگان لازم و بلکه واجب است و همه مردم حتی مراجع باید از آن پیروی کنند؛ زیرا ادلّه حجیت حکم حاکم شرع آنان را نیز در برمیگیرد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_28844_96e196f848a0b8a7afdda7789ca320d3.pdf
2014-11-22
31
47
10.22067/fiqh.v46i18.11487
حجیت
عدم حجیت
رؤیت هلال ماه
حکومت
مرجعیت
ولیّ فقیه
علی اکبر
ایزدی فرد
ali85akbar@yahoo.com
1
دانشگاه مازندران
LEAD_AUTHOR
محمد
محسنی دهکلانی
mmdehkalany@yahoo.com
2
دانشگاه مازندران
AUTHOR
حسین
کاویار
mirhosseinkaviar@hotmail.com
3
دانشگاه آزاد اسلامی، واحد میمه
AUTHOR
ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، جامعة المدرسین، چاپ دوم، 1404 ق.
1
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، جماعة المدرسین، بیتا.
2
بیهقی، احمد بن حسین بن علی، سنن الکبری، بیروت، دارالفکر، بیتا.
3
حرّعاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشّیعة الی تحصیل مسائل الشّریعة، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لاحیاء التراث، چاپ دوم، 1414 ق.
4
حسینی روحانی، محمدصادق، فقه الصادق (ع)، قم، مؤسسه دارالکتاب، چاپ سوم، 1412 ق.
5
حسینی روحانی، محمدصادق، منهاج الصالحین، کویت، مکتبة الألفین، چاپ دوم، 1414 ق.
6
حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404 ق.
7
حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مکتبة الرضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، طبع قدیم، بیتا.
8
حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، تحقیق مجمع البحوث الاسلامیة، مشهد، آستان قدس رضوی، 1424 ق.
9
خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، قم، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، 1409 ق.
10
خمینی، روح الله، کتاب البیع، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1410 ق.
11
خمینی، روح الله، ولایت فقیه (حکومت اسلامی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1373.
12
خویی، ابوالقاسم، مستند العروه الوثقی (کتاب الصوم)، قم، نشر لطفی، 1407 ق.
13
خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، نشر مدینه العلم، چاپ بیست و هشتم، 1410 ق.
14
سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام، نجف، مطبعه الآداب، بیتا.
15
شهید اول، محمد بن مکّی، الدّروس الشرعیة فی فقه الامامیّه، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، 1412 ق.
16
شیخ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تحقیق سید حسن موسوی، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1390 ق.
17
شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، قم، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1365.
18
صدر، محمدباقر، الفتاوی الواضحة، تعلیقات توسط سید کاظم حسینی حائری، قم، دارالبشیر، چاپ اول، 1424 ق.
19
طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسه الأعلمی، طبع قدیم، چاپ دوم، 1409 ق.
20
عاملی، محمد، مدارک الاحکام، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1410 ق.
21
علیدوست، ابوالقاسم، «نظرات کارشناسانه فقیه در موضوعات احکام»، مجله فقه و حقوق، شماره 3، سال اول، زمستان 1383.
22
عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، المکتبة العلمیة الاسلامیة، تهران، بیتا.
23
فنائی، ابوالقاسم، «جایگاه موضوع شناسی در اجتهاد»، فصلنامه نقد و نظر، شماره 5، زمستان 1374.
24
کرکی، علی بن حسین، رسائل الکرکی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1409 ق.
25
ماوردی، علی بن محمد، الاحکام السلطانیة، بیروت، دارالفکر، 1422 ق.
26
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ سی و ششم، 1387.
27
منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، قم، مؤسسه کیهان، چاپ اول، 1409 ق.
28
موسوی خلخالی، محمدمهدی، حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول، 1422ق.
29
میرزای قمی، ابوالقاسم، قوانین الاصول، تهران، المکتبة الاسلامیة، 1378.
30
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1365 ق.
31
نراقی، احمد بن محمد مهدی، عوائد الایام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1417 ق.
32
نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1405 ق.
33
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر شرط بر وضعیت عقد
شرط ضمن عقد، نهادی است که در حقوق اسلام شناسایی شده ولی درباره تأثیر آن بر وضعیت عقد در دو مرحله تشکیل و بقای عقد در بین صاحب نظران اختلاف است. درمرحله تشکیل عقد، اختلاف ناشی از حیث ارتباط شرط با موضوع عقد است که در این باره از میان نظریات جزیی از موضوع بودن، وصف یا تابع بودن یا مستقل بودن، نظر اخیر با قواعد حقوقی و قصد طرفین مطابقتر است که قاعدتاً عدم اعتبار شرط، اثر بر اعتبار عقد نخواهد داشت. در مرحله بقای عقد نیز اختلاف ناشی از نقش شرط در قصد طرفین مطرح است که بعضی به نحو وحدت مطلوب معتقد شدهاند که انتفای شرط موجب انفساخ عقد میشود، بعضی به تعدد مطلوب یکسان که بطلان شرط موجب انفساخ قسمتی از عقد میشود و بعضی معتقد به تعدد اصل و فرع شده که انتفای شرط موجب انفساخ عقد نمیشود بلکه موجب خیار برای مشروط له میشود و این دیدگاه با قواعد حقوقی و ماهیت شرط منطبقتر است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_28879_8a92b62611c68cdc2ae754d40eacab14.pdf
2014-11-22
49
71
10.22067/fiqh.v46i18.20450
شرط
وصف
جزء
وحدت مطلوب
تعدد مطلوب
اصل
فرع
علی رضا
باریکلو
bariklou@ut.ac.ir
1
پردیس فارابی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
آل کاشفالغطاء، محمد حسین، تحریر المجلة، قم، المجمع العالمیللتقریب المذاهب الاسلامیة، الطبعةالاولی، 1426ق.
1
ابن ادریس حلی، محمدبن منصوربن احمد، السرائر، قم، مؤسسة النشر الاسلامى،1410 ق.
2
ابن زهره، حمزة بن علی حسینی، غنیةالنزوع الی علم الاصول، قم، مؤسسة الامام الصادق، 1417ق.
3
اراکی، شیخ محمد علی، کتاب بیع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول، 1415 ق.
4
اسکافی، ابن جنید، مجموعه فتاوی ابن جنید، گرد آورنده محمدبن احمد کاتب بغدادی، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1416ق.
5
امامی، سید حسن، حقوق مدنى، تهران، کتاب فروشى اسلامیه، چاپ هشتم، 1368.
6
انصارى، مرتضى، المکاسب، بیروت، مؤسسةالنعمان، 1410 ق.
7
بجنوردى، حسن، القواعد الفقهیة، قم، دلیل ما، 1426ق.
8
حسینى المراغى، سید میر عبدالفتاح، العناوین الفقهیة، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، الطبعة الاولى، 1418 ق.
9
حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، مؤسسةالنشر الاسلامى، چاپ اول، 1419ق.
10
حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
11
حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت، بیتا.
12
خمینى، روحالله، کتاب البیع، قم، مؤسسة النشرالاسلامى، چاپ پنجم، 1415 ق.
13
خوئى، ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، مقرر محمد على توحیدى، قم، مؤسسه انصاریان، چاپ چهارم، 1417 ق.
14
شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم، مؤسسةالنشرالاسلامی،1417ق.
15
شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، الطبعة الثالثه، 1425ق.
16
شهیدی، مهدی، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، نشر حقوقدان، چاپ اوّل، 1377.
17
شهیدی، مهدی، شرط ضمن عقد، تهران، مجد، 1386.
18
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، الطبعةالسابعه، 1981م.
19
صدر، سید محمد، ماوراء الفقه، قم، المحبین للطباعة والنشر، الطبعةالرابعه، 1427ق.
20
طباطبایی، سید علی، ریاض المسایل، قم، مؤسسة النشرالاسلامی، الطبعةالاولی، 1419ق.
21
طوسى، محمد بن حسن، المبسوط، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثارالجعفریة، 1387ق.
22
عابدیان، میرحسین، شروط باطل و تأثیرآن درعقد، تهران، انتشارات جنگل، 1387.
23
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنى: عقود معین، تهران، شرکت انتشار با همکارى شرکت بهمن برنا انتشارات مدرس، چاپ ششم، 1374.
24
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومى قراردادها، چاپ سوم، تهران، شرکت انتشار با همکارى بهمن برنا، 1371.
25
محقق داماد، مصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلام، تهران، مرکز نشر اسلامی، 1388.
26
محقق کرکی، على بن حسین، جامع المقاصد، بیروت، مؤسسة آل البیت، چاپ اول، 1429ق.
27
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان، قم، مؤسسة النشرالاسلامی، الطبعةالثالثة، 1421ق.
28
نائینى، محمدحسین، منیة الطالب، مقرر شیخ موسى خوانسارى، قم، مؤسسة النشرالاسلامى، چاپ اول، 1418ق.
29
نراقی، احمدبن محمد مهدی، عوائد الایام، قم، مرکز النشر، الطبعة الاولی، 1375.
30
یزدى، محمدکاظم بن عبدالعزیز العروة الوثقى، قم، مؤسسة النشرالاسلامى، الطبعةالثانیه، 1425ق.
31
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی رابطه عقد فضولی و انتقال مال غیر
رابطه عقد فضولی و انتقال مال غیر، یکی از مسائل ظریف و در عین حال مهم حقوق مدنی و حقوق جزا است که سکوت قانونگذار و تعارضهای فراوان در متون فقهی، حیرت عقول و سرگردانی أفهام را دو چندان ساخته است. در مورد رابطه این دو نهاد، احتمالهای گوناگونی همچون تباین، تساوی، عمومی و خصوص من وجه و عموم و خصوص مطلق قابل طرح است. از آنجا که تشخیص و تفکیک این دو عنوان، آثار عملی مهمی دارد از جمله اینکه در صورت صدق عنوان «انتقال مال غیر» مجازات کلاهبرداری بر آن مترتب میشود و از طرفی در مقررات موضوعه و نوشتههای حقوقی، ملاک روشنی برای تمایز عقد فضولی و انتقال مال غیر ارائه نشده است؛ در این مقاله سعی شده است وجوه تشابه و افتراق آنها روشن گردد تا شاید الهامبخش قانونگذار برای پیشبینی ملاک شخصی در قانون باشد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_28912_15f5ef8b78d2f15a3ac34a9ce9e5e4c9.pdf
2014-11-22
73
95
10.22067/fiqh.v46i18.15991
انتقال مال غیر
عقد فضولی
اجازه
ناقل بودن
کاشف بودن
عباس
زراعت
zeraat@kashanu.ac.ir
1
دانشگاه کاشان
LEAD_AUTHOR
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر، موسسة النشر الاسلامی، 1410ق.
1
ابن حمزه، الوسیلة، در سلسلة الینابیع الفقهیة، مروارید، ج 13، موسسة فقه الشیعة، 1410ق.
2
اردبیلی، مولی احمد، مجمع الفائدة و البرهان، موسسة النشر الاسلامی، 1410ق.
3
امامی، سید حسن، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی اسلامی، 1368.
4
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، موسسة النشر الاسلامی، 1363.
5
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، فلسفه حقوق مدنی، گنج دانش، 1380.
6
حائری شاه باغ، شرح قانون مدنی، تهران، گنج دانش، 1376.
7
حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعة الی تحصیل احکام الشریعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1983م.
8
خراسانی، محمد کاظم، حاشیة المکاسب، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، 1406ق.
9
زراعت، عباس، بطلان در آئین دادرسی کیفری، نشر میزان، 1390
10
زراعت، عباس، حقوق جزای عمومی تطبیقی، انتشارات فکر سازان، 1384.
11
شهید اول، محمد بن مکی، غایة المراد، به نقل از حاشیه مکاسب، کمیته تحقیق آثار شیخ انصاری، مجمع الفکر الاسلامی، ج 3، 1429ق.
12
شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة، موسسه النشر اسلامی، بیتا.
13
شهید اول، محمد بن مکی، القواعد والفوائد، ترجمه دکتر صانعی، دانشگاه مشهد، 1372.
14
شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، قم، دارالهدی، بیتا.
15
شهیدی تبریزی، میرزا فتاح، هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، قم، دارالفقه للطباعة و النشر، 1386.
16
شوشتری، مقابس الانوار، کتاب البیع به نقل از کمیته تحقیق آثار شیخ انصاری، مجمع الفکر اسلامی، ج 3، 1429ق.
17
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1362.
18
صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، الحلقة الاولی، مجمع الشهید الصدر، 1408ق.
19
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، مکتبة المرتصویه، 1387
20
طوسی، محمد بن حسن، النهایة، انتشارات دانشگاه تهران، 1342.
21
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم، مؤسسة آل البیت، بیتا.
22
عدل، مصطفی، حقوق مدنی، انتشارات امیر کبیر، چاپ هفتم، 1342.
23
علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقها، مکتبة المرتضویه، بیتا.
24
فاضل مقداد، جمال الدین، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، 1404ق.
25
فخر المحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح القواعد، قم، 1389ق.
26
قمی، ابوالقاسم، جامع الشتات، تهران، انتشارات کیهان، 1371.
27
کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی، تهران، شرکت انتشار، 1370.
28
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، بهنشر، 1366.
29
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، موسسه آل البیت، 1411.
30
مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه، مجموعه نظریات فقهی در امور کیفری، نشر قضا، 1382.
31
معاونت آموزش قوه قضائیه، رویه قضایی ایران، انتشارات جنگل، 1387.
32
نجفی، موسی، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران، مطبعة حیدریه، 1373ق.
33
نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة، موسسة آل البیت، 1415ق.
34
یزدی، محمد کاظم، حاشیة علی المکاسب، موسسة اسماعیلیان، 1378.
35
ORIGINAL_ARTICLE
بازکاوی ملاک تقسیم فقها به اخباریان و اصولیان
تقسیم فقها به اخباریان و اصولیان مهمترین تقسیمی است که فقهای امامیه را دو گروه میکند. در کتب فقهی و اصولی نسبت دادن اخباری یا اصولی به یک فقیه زیاد به چشم میخورد، اما آنچه در این تقسیمبندی مهم است، ملاک تقسیم است. آنچه در نگاه ابتدایی به عنوان ملاک تقسیم رخ مینماید، اظهار نظر خود فقیه در مورد اخباری یا اصولی بودنش، و بعد اخباری یا اصولی بودن اساتید یا شاگردان یک فقیه، است. با بررسی اولیه، عدم کارایی این ملاکها آشکار میگردد. اما ملاک احتمالی دیگری که در این نوشته به نحو گسترده به آن پرداخته شده، تفاوتهایی است که بین اخباریان و اصولیان ذکر شده که بیش از صد فرق است. در صورت واقعی و مهم بودن این تفاوتها میتوان ملاک به دست آورد و تشخیص داد یک فقیه از فقهای کدام دسته است. اما با بررسی و دستهبندی این فرقها فهمیده میشود که این فرقها ملاک تقسیم فقها نیست و ملاک دقیقی هم برای این تقسیم وجود ندارد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_28950_35230a0c45b78f981eb90302c5347837.pdf
2014-11-22
97
122
10.22067/fiqh.v46i18.18374
اخباری
اصولی
تفاوتهای اخباریان و اصولیان
ملاک اخباری و اصولی
موسی
زرقی
moosazarghi@yahoo.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
حسین
صابری
saberi@um.ac.ir
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
آقا بزرگ طهرانی، محمد حسین، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، 1403ق.
1
ابن ادریس، محمد ابن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1410 ق.
2
ابن فهد حلی، احمد ابن محمد، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، محقق: مجتبى عراقى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1407 ق.
3
اخباری، علی، سبیکة اللجین فی الفرق بین الفریقین، نسخه الکترونیک از سایت آل عصفور
4
http://www.al-asfoor.org/books/index.php?id=1235
5
اذکایى، پرویز، و دیگران، دائرة المعارف تشیع، زیر نظر احمد صدر حاج سیدجوادی، کامران فانى، بها الدین خرمشاهى، تهران، شهید محبی، 1375.
6
استرآبادى، محمد امین- موسوى عاملى، نور الدین، الفوائد المدنیة و بذیله الشواهد المکیة، محقق: رحمت الله رحمتى اراکى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1426 ق.
7
امین، حسن، دائرة المعارف الاسلامیة الشیعیة، بیروت، دارالتعارف، 1380-1384.
8
آقا ضیاء عراقی، نهایة الافکار، تحریر محمد تقی بروجردی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بیتا.
9
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، محقق: محمد تقى ایروانى- سید عبد الرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1405 ق.
10
بحرانی، یوسف بن احمد، الدرر النجفیة من الملتقطات الیوسفیة، بیروت، دار المصطفى لإحیاء التراث، 1423ق.
11
بهشتی، ابراهیم، اخباریگری، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، 1390.
12
تبریزى، جعفر سبحانى، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، موسسه امام صادق علیه السلام، بیتا.
13
جزائرى، نعمت الله، منبع الحیاة و حجیة قول المجتهد من الأموات، محقق: رؤف جمال الدین، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات،1401 ق.
14
حرّ عاملى، محمد بن حسن، الفوائد الطوسیة، محقق: سید مهدى لاجوردى حسینى، محمد درودى، قم، چاپخانه علمیه،1403 ق.
15
حسینی دشتی، مصطفی، معارف و معاریف، قم، دانش، 1376.
16
حسینى فیروزآبادى، مرتضی، عنایة الأصول فی شرح کفایة الأصول، قم، کتابفروشى فیروزآبادى،1400 ق.
17
خویی، ابوالقاسم، دراسات فی علم الاصول، تحریر: علی هاشمی شاهرودی، قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، 1419ق.
18
دزفولی، محمد، فاروق الحق، نسخه خطی نوشته شده در حاشیه کتاب حق المبین، موجود در کتابخانه آستانه مقدسه قم، شماره ثبت 877.
19
زند، فتحعلی، الفوائد الشیرازیة، نسخه خطی موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره ثبت8109.
20
سماهیجی، عبد الله بن صالح، میراث اسلامی ایران، به کوشش رسول جعفریان، قم، کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره )، 1377.
21
صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، بیجا، دارالمنتظر، 1405ق.
22
طباطبائی حکیم، محمد سعید، الاصولیة والاخباریة بین الاسماء والواقع، دارالهلال، 1426ق.
23
عبدالمنعم، محمود عبد الرحمن، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، قاهره، دارالفضیله، ۱۴۱۹ق.
24
علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
25
عمران، فرج، الاصولیون و الاخباریون فرقة واحدة، نجف، مطبعة الحیدریه، 1375ق.
26
فیض کاشانی، محمدبن شاه مرتضی، الشهاب الثاقب فی وجوب صلاة الجمعة العینی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1401ق.
27
فیض کاشانی، محمدبن شاه مرتضی، سفینة النجاة، مترجم و شارح: محمد رضا تفرشى درودیان، بیجا، بینا، بیتا.
28
قیصری، احسان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر محمد کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367.
29
کاشف الغطاء، جعفربن خضر، الحق المبین فی تصویب المجتهدین و تخطئة الاخباریین، استفاده از نسخه اکترونیک سایت مرکزاطلاعات و مدارک اسلامی
30
http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/3505/index.htm
31
کرکی، حسین ابن شهاب الدین، هدایة الابرار الی طریق الائمة الاطهار(ع)، مصحح: رئوف جمال الدین، بیجا، بینا، 1977م.
32
گرگانی، سید محسن، «نظریة المحقق النراقی قدس سره فی حجّیة أخبار الآحاد»، مجلة فقه أهل البیت علیهم السلام، جلد 25، صفحه 161-191.
33
ماحوزی بحرانی، سلیمان ابن عبدالله، مجموعه، نسخه خطی موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره ثبت 1916.
34
مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410ق.
35
مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق: هاشم رسولى محلاتى، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1404ق.
36
مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق: مهدى رجائى، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، 1406ق.
37
مجلسی، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق: حسین موسوى کرمانى، على پناه اشتهاردى، قم، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، 1406ق.
38
على پناه اشتهاردى، لوامع صاحبقرانی، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1414ق
39
معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، قم، مؤسسه فرهنگی التمهید، 1379.
40
مغنیه، محمد جواد، فقه الإمام الصادق علیه السلام، قم، مؤسسه انصاریان، 1421ق.
41
مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، 1427ق.
42
هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، 1426ق.
43
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی اسناد قرآنی و روایی قاعده حرمت اخذ اجرت بر واجبات
فقه در دامن قرآن و حدیث متولد گشته است و فقه روایی یا مأثور، اولین سبک فقهی، پس از طلوع اسلام است؛ آنچنانکه در ادوار بعد، بساطت این فقه با استنباطهای عقلی آمیخته شده و گاه برخی مسائل که جنبه کلانتری داشت، تلقی قاعده گردیده است. قاعده حرمت اخذ اجرت بر واجبات، قاعدهای چالشی و بحثبرانگیز محسوب شده است. ریشههای قاعده در ادوار نخستین فقه، تنها چند روایت موردی، در باب قضا و اذان و تعلیم قرآن بوده است و در کتب قدما صرفا فتوایی دال برحرمت اخذ اجرت بر تجهیز میت وجود دارد. خاستگاههای اختلاف این مسأله در دورههای متأخرین عمدتا بر پایه وجوه و تحلیلهای عقلی قامت افراشته است و تاکنون اندیشمندان این میدان به طور مبسوط به مبانی عقلی قاعده پرداخته؛ ولی در باب مبانی قرآنی و حدیثی این مسأله به جد جای خالی وجود دارد. در این نگاشته؛ مبانی منصوص قاعده از کتب مختلف روایی و تفسیری گرداوری و به نقادی گذاشته شده است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_28984_7076969040fb2fd6bb81ecdd7b51e607.pdf
2014-11-22
123
142
10.22067/fiqh.v46i18.16646
داعی بر داعی
واجبات نیابتی
سحت
رشوه
اجرت بر واجبات
مجید رضا
شیخی
alfeghh@yahoo.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
محسن
جهانگیری
dr.jahangiri@gmail.com
2
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
AUTHOR
عباسعلی
سلطانی
msoltani1962@gmail.com
3
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن براج، عبدالعزیز بن حریر، المهذَّب، قم، موسسۀ نشر اسلامی، 1406ق.
2
ابن حزم، علی بن احمد، المحلی، تحقیق شیخ احمد محمد شاکر، بیروت، دارالفکر، بیتا.
3
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، موسسۀ نشر اسلامی، چاپ اول،1410ق.
4
ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران، مکتبة النینوى الحدیثة، بىتا.
5
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، بیتا.
6
ایروانى، على، حاشیة المکاسب، تهران- ایران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ اول، 1406ق.
7
انصاری، مرتضی بن محمد امین، المکاسب المحرمة و البیع الخیارات، قم: کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، اول، 1415ق.
8
انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، رحلی چاپ سنگی، بیتا.
9
آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، قم، موسسه آل البیت (علیهم السلام)، چاپ اول، ربیع الأول، 1409ق.
10
بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه، تهران: مکتبة الصدر، چاپ دوم، 1419ق.
11
جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، احمد عبد الغفور عطار، بیروت- لبنان، دار العلم للملایین، اول، 1410ق.
12
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، اول، 1409ق.
13
جصاص، احمد بن علی، أحکام القرآن (الجصاص)، تحقیق: محمد صادق قمحاوی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1405ق.
14
خمینی، روح الله، المکاسب المحرمه، تهران: مؤسسه تنظیم و نثشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1415ق.
15
خمینی، روح الله، تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه دارالعلم، چاپ اول، 1377.
16
خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم: اسماعیلیان، دوم، 1405ق.
17
خویی، ابوالقاسم، المستند فی شرح العروة الوثقی، بیجا، جامع اهل البیت، بیتا.
18
خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، تقریر: محمدعلی التوحیدی، التبریزی، نجف اشرف، المطبعه الحیدریه، 1377.
19
خویی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، مطبعة الآداب النجف الاشرف، 1975م.
20
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، دارالعلم الدار الشامیة، 1412ق.
21
سبحانی، جعفر، المواهب فی تحریر احکام المکاسب، به قلم و تقریر: سیف الله یعقوبی اصفهانی، قم، موسسه الامام الصادق، اول، 1410ق.
22
سلاّر، حمزة بن عبد العزیز دیلمى، المراسم العلویة و الأحکام النبویة فی الفقه الإمامی، قم، منشورات الحرمین، مصحح: محمود بستانى، 1404ق.
23
شهید اول، محمدبن مکی، القواعد و الفوائد، سید عبد الهادی حکیم، قم، مکتب مفید، بیتا.
24
شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم: موسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول، 1413ق.
25
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العرب، هفتم، بیتا.
26
طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القران، ترجمه موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، اول، 1374.
27
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، سوم، 1373.
28
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، مصحح: سید احمد حسین، تهران، کتابفروشى مرتضوى، بیتا.
29
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چهارم، 1407ق.
30
طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب الاسلامیة، دوم، 1400ق.
31
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407ق.
32
علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، اول، بیتا.
33
عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، مصحح: رسولى محلاتى، تهران، المطبعة العلمیة، 1380ق.
34
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در خارج فقه معاصرکتاب القضاء، تنظیم: محمد دادستان، بیتا.
35
فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار الاحیاء التراث الاسلامی، سوم، 1420ق.
36
فخر المحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح المشکلات القواعد، قم، موسسه اسماعیلیان، 1378ق.
37
فخلعی، محمد تقی و شیخی، مجید رضا، «بررسی آرای فقها در مورد منافات اخذ اجرت با قصد قربت»، پژوهشنامه متین، سال سیزدهم، شماره51، تابستان1390.
38
فخلعی، محمد تقی و شیخی، مجید رضا ، «بررسی اشکال تخصیصناپذیری قاعده حرمت اخذ اجرت بر واجبات»، آموزههای فقه مدنی، شماره 4، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، زمستان 1390.
39
فخلعی، محمد تقی و شیخی، مجید رضا و سلطانی، عباسعلی، «نقد و تحلیل ادله عقلی حرمت اخذ اجرت بر واجبات»، آموزههای فقه مدنی، شماره 6، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، پاییز و زمستان 1391.
40
فرحی، علی، تحقیق در قواعد فقهی اسلام، دانشگاه امام صادق علیه السلام، اول، 1390.
41
قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، موسوى جزائرى، قم، دار الکتاب، سوم، 1404ق.
42
گلپایگانی، محمد رضا، کتاب القضاء، به قلم و تقریر سید علی حسینی میلانی، قم، مطبعه الخیام، 1401ق.
43
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
44
مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، اول، 1413ق.
45
منتظری، حسینعلی، دراسات فی المکاسب المحرمة، انتشارات ارغوان دانش، چاپ دوم، 1385.
46
منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه محمود صلواتی، انتشارات سرایی، تهران، 1379.
47
منتظری، حسینعلی، کتاب الزکاة، مرکز جهانى مطالعات اسلامى، قم- ایران، چاپ دوم، 1409ق.
48
مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهه (کتاب التجارة ـ المکاسب المحرمة)، قم، مدرسه الإمام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ اول، 1426ق.
49
مکارم شیرازی، ناصر، حیلههای شرعی، قم، مدرسه الإمام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ اول، 1426ق.
50
یزدى، محمد کاظم، العروة الوثقى(المحشی)، تهران، حدیث دل، 1382.
51
ORIGINAL_ARTICLE
در آمدی بر تطبیق قاعده عدالت
از جمله قواعد فقهی که کمتر بدان پرداخته شده است قاعده عدالت است. تطبیق این قاعده مبتنی بر احراز عدالت به عنوان وصفی برای احکام شرعی است. برخی فقیهان درک عادلانه بودن احکام شرعی را مقدور بشر ندانسته و آن را به دیدگاه شارع مبتنی کردهاند. از همین رو استفاده از این قاعده در استنباط مسایل فقهی و توسعه آن در فقه مورد تردید قرار گرفته است. این مقاله در دو مقام به بررسی امکان کشف عدالت در احکام شرعی پرداخته است. در مقام اول اثبات کرده است که عدالت مفهومی واقعی و عینی است و حاکی از حقیقتی در خارج است و مانند علائم راهنمایی و رانندگی نیست که حقیقت آن بر پایه توافق و اعتبار باشد. و در مقام دوم اثبات شده که عدالت مطرح شده در مستندات قرآنی و روایی این قاعده به چهار دلیل نمیتواند عدالت از منظر شارع باشد، در نتیجه شناخت آن به فهم بشر ارجاع داده شده است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_29013_fc973ceb91cc97a9ce68398903daf2a5.pdf
2014-11-22
143
158
10.22067/fiqh.v46i18.26168
قاعده عدالت
عدالت
حسن و قبح
عرف
تشریع
سید محمود
صادق زاده طباطبایی
taba3180@gmail.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
1
ابن سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه، چاپ اول، 1375.
2
ابن سینا، حسین بن عبدالله، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تصحیح محمد تقی دانش پژوه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1379.
3
ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، مصحح عبد السلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1404 ق.
4
آشتیانی، محمد حسن بن جعفر، بحر الفوائد، کتابخانه آیه العظمی مرعشی نجفی، 1403ق.
5
بحرانی، یوسف بن أحمد، الحدائق الناضرة، محقق : محمد تقی ایروانی، سید عبد الرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، اول، 1405 ق.
6
تبریزی، جواد، إرشاد الطالب، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ سوم، 1416 ق.
7
حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1413 ق.
8
حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، قم، موسسة النشر الاسلامی، چاپ چهارم، 1413 ق.
9
خرازی، سید محسن، بدایة المعارف الإلهیة، قم، موسسة النشر الاسلامی، چاپ چهارم، 1417 ق.
10
دروزه، محمد عزت، التفسیر الحدیث، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة، 1383ق.
11
راغب إصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، مصحح صفوان عدنان داودی، لبنان، دار العلم، چاپ اول، 1412 ق.
12
ربانی گلپایگانی، علی، القواعد الکلامیة، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، چاپ اول، 1418 ق.
13
سبحانی، جعفر، الالهیات، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، چاپ سوم، 1412 ق.
14
سیستانی، سید علی، قاعده لا ضرر، بینا، بیتا.
15
شبر، سید عبد الله، حق الیقین فی معرفة أصول الدین، قم، انوار الهدی، چاپ دوم، 1424 ق.
16
شریعتی، محمد تقی، تفسیر نوین، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1346.
17
صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الأصول، محقق سید محمود هاشمی، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چاپ پنجم، 1417 ق.
18
طباطبایی، محمد حسین، المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417 ق.
19
علی اکبریان، حسنعلی، قاعده عدالت در فقه امامیه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1386.
20
غروی، محمد حسین، نهایة الدرایة، انتشارات سید الشهداء علیه السلام، 1374.
21
فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420 ق.
22
فراهیدی، خلیل بن أحمد، کتاب العین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، 1410 ق.
23
قمی طباطبایی، سید تقی، عمدة المطالب فی التعلیق علی المکاسب، چاپ اول، قم، کتابفروشی محلاتی، 1413ق.
24
لاهیجی، عبدالرزاق بن علی، سرمایه ایمان، مصحح صادق لاریجانی، تهران، انتشارات الزهراء، چاپ سوم، 1372.
25
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، 1414 ق.
26
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408 ق.
27
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، چاپ اول، 1402 ق.
28
مظفر، محمد رضا، المنطق، مؤسسه النشر الاسلامی، بیتا.
29
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1374.
30
مهریزی، مهدی، «عدالت بمثابه قاعده فقهی»، مجله نقد و نظر، شماره 10 و 11، بهار و تابستان 1376.
31
نایینی، محمد حسین، أجود التقریرات، مقرر : سید أبو القاسم خویی، قم، انتشارات مصطفوی، 1368 .
32
نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه، چاپ اول، 1375.
33
ORIGINAL_ARTICLE
حق المارّه در نگاهی نو
شخصی که در مسیر عبور خود، به درخت میوهدار دیگران بر خورد کند، میتواند به مقدار رفع نیاز، از میوه آن بخورد، مشروط به این که رسیدن او به آن درخت، اتفاقی باشد نه از روی قصد و میوهای با خود حمل نکند و درخت یا میوهای را فاسد و تباه نسازد. و در این زمینه، رضایت مالک، شرط نیست. دلیل بر این حکم، شماری از روایات است که هر چند به حسب اصطلاح، خبر واحدند و مفید ظن، ولی میتوان با توجه به شواهد گوناگون، آنها را «خبر واحد محفوف به قرائن علم آور» دانست، این حکم، به درختان در مالکیت دولت نیز قابل تعمیم است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_29031_2c9a29350a574adb2128cfb192fafe18.pdf
2014-11-22
159
181
10.22067/fiqh.v46i18.14607
حق المارّه
رهگذر
درخت
میوه
خوردن
علی اکبر
کلانتری
mrahimi2@gmail.com
1
دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1364.
2
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر، قم، نشر اسلامی، 1411ق.
3
ابن بابویه، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، نشر اسلامی، 1413ق.
4
ابن بابویه، محمدبن علی، کمال الدین، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1395ق.
5
ابن بابویه، محمدبن علی، المقنع، قم، مؤسسه الامام الهادی(ع)، بیتا.
6
ابن ماجه، محمدبن یزید، السنن، بیروت، دارالفکر، بیتا.
7
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة امیر المؤمنین (ع)، 1402ق.
8
احمدبن حنبل، المسند، بیروت، دار صادر، بیتا.
9
اصفهانی، محمد حسن، حاشیة المکاسب، تهران، انتشارات علمیه، 1418ق.
10
اردبیلی، احمد، مجمع الفائدة والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، نشر اسلامی، 1411ق.
11
انصاری، مرتضی بن محمد امین، المکاسب، مؤسسه الهادی، 1418ق.
12
امام رضا(ع) (منسوب به امام رضا(ع)) فقه الرضا(ع)، کنگره امام رضا(ع)، 1406ق.
13
برقی، احمدبن محمدبن خالد، المحاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.
14
بیهقی، احمدبن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالفکر، بیتا.
15
ترمذی، محمدبن عیسی، السنن، بیروت، دارالفکر، 1403ق.
16
جوهری، اسماعیلبن حمّاد، الصحاح، بیروت، 1407ق.
17
حاکم نیشابوری، محمدبن محمد، مستدرک الصحیحین، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق.
18
حرّ عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت(ع) 1409ق.
19
حمیری قمی، عبداللهبن جعفر، قرب الاسناد، تهران، انتشارات کتابخانه نینوی، بیتا.
20
خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، قم، دارالکتب العلمیة، بیتا.
21
خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، تهران، مکتبة الصدوق، 1405ق.
22
خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، قم، نشر وجدانی، 1371.
23
خویی، ابوالقاسم، الصلاة، قم، المطبعة العلمیه، بیتا.
24
خویی، ابوالقاسم، الطهارة، قم، دارالهادی، 1410ق.
25
روحانی، محمد صادق، فقه الصادق(ع)، قم، دارالکتب، 1413ق.
26
روحانی، محمد صادق، منهاج الفقاهه، چاپخانه یاران، 1418ق.
27
سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1415ق.
28
سبحانی، جعفر، الموجز فی علم الاصول، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1421ق.
29
شهید اول، محمدبن مکّی، البیان، چاپ سنگی، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه، بیتا.
30
شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1414ق.
31
شهید ثانی، زین الدین بن علی، شرح لمعه، تحقیق و شرح سید محمد کلانتر، قم، انتشارات داوری، 1410ق.
32
طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، مشهد، نشر مرتضی، 1403ق.
33
طوسی، محمدبن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتوی، بیروت، دارالاندلس، بیتا.
34
طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365.
35
طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1390ق.
36
طوسی، محمدبن حسن، عدة الاصول، تحقیق محمد مهدی نجف، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، بیتا.
37
طوسی، محمدبن حسن، الفهرست، قم، نشر اسلامی، 1417ق.
38
طوسی، محمدبن حسن، رجال، قم، نشر اسلامی، 1415ق.
39
طوسی، محمدبن حسن، الخلاف، قم، نشر اسلامی، 1417ق.
40
علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1414ق.
41
علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1420ق.
42
علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، نجف، المطبعة الحیدریه، 1381ق.
43
علامه حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، قم، نشر اسلامی، 1411ق.
44
علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان، قم، نشر اسلامی، 1410ق.
45
علی بن جعفر(ع)، مسائل علی بن جعفر(ع)، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1409ق
46
فاضل آبی، زین الدین، کشف الرموز، قم، کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی، 1405ق.
47
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365.
48
گلپایگانی، محمد رضا، بلغة الطالب، قم، دارالقرآن الکریم، 1399ق.
49
محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، تهران، انتشارات استقلال، 1409ق.
50
نجاشی، احمدبن علی، رجال، قم، نشر اسلامی، 1416ق.
51
نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1418ق
52
نعمانبن محمد، دعائم الاسلام، مصر، دارالمعارف، 1385ق.
53
نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1408ق
54
وحید بهبهانی، محمدباقر، حاشیة مجمع الفائدة والبرهان، مؤسسة العلامه الوحید البهبهانی، 1417ق.
55
یزدی، محمد کاظم بن عبدالعزیز، حاشیة المکاسب، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1378ق.
56
ORIGINAL_ARTICLE
رجم در ترازو «درنگی در نظریه نفی مشروعیت رجم ثبوتاً و اثباتاً»
بیشک، بیان اندیشه نو، تضارب آراء و نقد و بررسی اندیشه اندیشمندان، از سنتهای نیکوی علمی است که در پالایش، پویایی و رشد و تعالی هر دانشی، مؤثر میباشد. دانش فقه و اندیشههای فقهی فقیهان نیز از این قاعده، جدا نیستند؛ از این رو، نوشتار حاضر، در پژوهشی بنیادی، به روش توصیفی- تحلیلی، اندیشه فقهی جناب استاد محمد ابراهیم جناتی را درباره مبانی فقهی رجم، به نقد و بررسی مینشیند و بر نمایانسازی این امر اهتمام دارد که تا چه میزان اندیشه فقهی مذکور، با مبانی فقهی برگزیده آن دانشی محترم و نیز منابع و مستندات اجتهاد فقهی شیعه، همراه و هماهنگ میباشد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_29087_42adce26be9c867d9f9130e0ddffa416.pdf
2014-11-22
183
200
10.22067/fiqh.v46i18.13664
زنا
زنای محصنه
حد
حد رجم
سنگسار
علی
گلباغی
pm.sadra87@gmail.com
1
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
حسین
ناصری
naseri1962@gmail.com
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، الاولی، 1395ق.
2
ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، السید حسن الموسوی الخرسان، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1410ق.
3
ابی داود، سلیمان بن الاشعث، سنن ابی داود، محمد محیی الدین عبدالحمید، الاولی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
4
ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، مصطفی محمد حسین الذهبی، قاهره، دار الحدیث، الاولی، 1426ق.
5
جناتی، محمد ابراهیم، فقه (کاوشی نو در فقه اسلامی) شماره 65، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، سال هفدهم، 1389.
6
جناتی، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، تهران، مؤسسه کیهان، اول، 1370.
7
حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، الاولی، 1416ق.
8
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، الاولی، 1412ق.
9
خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر آثار الشیعة، الرابعة، 1410ق.
10
سیوری، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان، محمد باقر البهبودی، تهران، مکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، الاولی، 1385ق.
11
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، محمود القوچانی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، السادسة، 1400 ق.
12
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الاولی، 1415ق.
13
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، المعروف برجال الکشی، مشهد، دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی، اول، 1348.
14
طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، السید حسن الموسوی الخرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیة، الثالثة، 1390ق.
15
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، السید حسن الموسوی الخرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیة، الثالثة،1390ق.
16
طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، الاولی، 1415ق.
17
طوسی، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعه، سید عبدالعزیز طباطبائی، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی، الاولی، 1420ق.
18
علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفه الرجال، جواد القیومی، قم، نشر الفقاهة، الاولی، 1417ق.
19
کاظمی، محمد جواد، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ دوم، 1367.
20
کتاب مقدس، تورات، تهران، انجمن کتاب مقدس، دوم، 1987م.
21
مالک بن انس، الموطّأ، محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار الکتاب العلمیة، الاولی، 1951م.
22
مجلسی، محمد تقی، روضه المتقین، قم، دارالکتاب الاسلامی، الاولی، 1429ق.
23
مسلم، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، الاولی، 1375ق.
24
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، سید موسی الشبیری الزنجانی، قم، مؤسسة النشر السلامی، الاولی، 1407ق.
25
ORIGINAL_ARTICLE
درنگی در چیستیِ اصل محرِز
ویژگی اماره، کاشفیت ظنّی نوعی آن است که شارع نیز با عنایت به این ویژگی، برای آن، جعل حجّیت میکند. در برابر آن، اصل عملی است که ناظر به واقع نبوده و تنها برای رهایی از سرگردانی در مقام عمل به کار میآید. در این میان، اصل محرز، که هم از اصل، بهرهای داشته و هم از اماره نشانی در آن یافت میشود، مطرح است. برای اصل محرز، تعاریف مختلفی ارائه شده که محور تمامی آنها، واقعانگاری تعبّدی یکی از دو طرف شک در مقام عمل، و با آن، معاملۀ واقع کردن است؛ بدون آنکه مانند اماره از رهگذر مؤدّای خود، کاشفیتی نسبت به واقع داشته باشد. نوشتۀ پیش رو، ضمن تبیین چارچوب مفاهیمی چون دلیل، اماره و اصل، و نگاهی به مفهوم ارائه شده از اصل محرِز، با طرح ملاحظاتی چند، عنوان اصل محرِز یا احراز تعبّدی را ترکیبی متناقض دانسته، در مورد وجود آن، تأمّلات و ملاحظاتی را مطرح ساخته است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_29118_bac698fa1167256fa815f3e5c4e07d31.pdf
2014-11-22
201
216
10.22067/fiqh.v46i18.17880
اصل
اماره
اصل محرز
استصحاب
صحّت
تناقض
مهدی
موحدی محب
movahedi@semnan.ac.ir
1
دانشگاه سمنان
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
أنصاری، مرتضی بن محمّد أمین، فرائد الأصول، تحقیق: لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ سوم، 1423ق.
2
بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیة، قم، نشرالهادی، چاپ اول، 1419ق.
3
بروجردی، محمّد تقی، نهایة الأفکار (تقریرات أبحاث آقاضیاء الدین العراقی)، قم، جماعة المدرسین، 1405ق.
4
تقوی إشتهاردی، حسین، تنقیح الأصول (تقریرات أبحاث الإمام الخمینی)، تهران: مؤسّسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (قدّس سرّه)، چاپ اول، 1380.
5
جعفری لنگرودی، محمّد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانۀ گنج دانش، چاپ دهم، 1378.
6
جعفری لنگرودی، محمّد جعفر، فرهنگ عناصر شناسی، تهران، کتابخانۀ گنج دانش، چاپ اول، 1382.
7
جعفری لنگرودی، محمّد جعفر، مکتبهای حقوقی در حقوق اسلام، تهران، کتابخانۀ گنج دانش، چاپ دوم، 1370.
8
حکیم، محمّد سعید، المحکم فی أصول الفقه، بیروت، مؤسّسة المنار، چاپ اول، 1414ق.
9
حکیم، محمّد تقی، الأصول العامّة للفقه المقارن، بیروت، مؤسّسة آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1390ق.
10
حکیم، محسن، حقائق الأصول (تعلیقة علی کفایة الأصول)، قم، مکتبة بصیرتی، چاپ پنجم، 1408ق.
11
خمینی، مصطفی، تحریرات فی الأصول، تهران، مؤسّسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (قدّس سرّه)، چاپ اول، 1418ق.
12
خویی، أبوالقاسم، کتاب الطهارة (التنقیح فی شرح العروة الوثقی)، قم، دارالهادی، چاپ سوم، 1410ق.
13
روحانی، محمّد صادق، زبدة الأصول، قم، مدرسة الإمام الصادق(ع)، چاپ اول، 1412ق.
14
صدر، محمّد باقر، دروس فی علم الأصول (الحلقة الثانیة)، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، چاپ دوم، 1406ق.
15
کاظمی خراسانی، محمّد علی، فوائد الأصول (تقریرات أبحاث میرزا محمد حسین النائینی)، قم، مؤسّسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1409ق
16
محقّق داماد، مصطفی، مباحثی از اصول فقه (دفتر سوم)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ اول، 1378.
17
محمّدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی (اصول فقه)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ بیست و هشتم، 1386ق.
18
مشکینی، علی، إصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم، نشرالهادی، چاپ پنجم، 1413ق.
19
مظفّر، محمّد رضا، أصول الفقه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیّۀ قم، 1370.
20
مکارم شیرازی، ناصر، أنوار الأصول، قم، بینا، بیچا، بیتا.
21
مؤمن قمّی، محمّد، تسدید الأصول، قم، مؤسّسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1419ق.
22