ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی وجوه افتراق و اشتراک معین و سبب در دو قاعده حرمت اعانه بر اثم و تسبیب
تسبیب و اعانه دو قاعده فقهی مهم به شمار میروند که آثار مهمی بر آنها بار میشود. معین و سبب که ماحصل این دو قاعده است دارای شباهت زیادی میباشند و اینکه چه فرقی دارند بسیار مبهم است. تفاوتهای ظریف این دو گاهی موجب خلط در تطبیق گشته و مصادیق هر یک با دیگری اشتباه گرفته میشود. ما در پنج محور تفاوتهای دو عنوان فوق را بررسی نمودهایم. بحث از محوریت یا عدم محوریت هر یک، اشتراط و عدم اشتراط مباشر عاقل، اشتراط قصد در صدق دو عنوان، شمول دو قاعده نسبت به ترک و عدم ترک و بیان حکم تکلیفی و وضعی اعانه و تسبیب محورهای این مقاله را تشکیل میدهد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_30348_2b1aa5ebcf8dbfac8e74a42ae426493e.pdf
2016-01-21
9
30
10.22067/fiqh.v47i23.34296
اعانه
معین
تسبیب
سبب
احسان
آهنگری
ehsanahangari@gmail.com
1
دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
اصغر آقا
مهدوی
aamahdavy@yahoo.com
2
دانشگاه امام صادق علیه السلام
AUTHOR
قرآن کریم.
1
انصاری، مرتضی بن محمد امین، المکاسب المحرمه، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، 1415 ق.
2
ایروانی، علی، حاشیة المکاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1406 ق.
3
بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1419 ق.
4
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی احکام الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1409 ق.
5
حسینی شیرازی، محمد، الفقه، بیروت، دار العلوم للتحقیق و الطباعه و النشر و التوزیع، چاپ دوم، 1408 ق.
6
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1417 ق.
7
خمینی، روح اللّه، المکاسب المحرمه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، 1415 ق.
8
خمینی، روح اللّه، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بیتا.
9
خویی، ابو القاسم، تکملة المنهاج، قم، نشر مدینة العلم، چاپ بیست و هشتم، 1410 ق.
10
خویی، ابو القاسم، مصباح الفقاهه، بیروت، دار الهادی، چاپ اول، 1412 ق.
11
روحانی، محمد صادق، منهاج الفقاهه، قم، انوار الهدی، چاپ پنجم، 1429 ق.
12
شهید اول، محمد بن مکی، غایه المراد فی شرح نکت الارشاد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1414 ق.
13
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت- لبنان، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.
14
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم، 1387ق.
15
علامه حلّی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1410 ق.
16
علامه حلّی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، چاپ اول، 1420 ق.
17
علامه حلّی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1413 ق.
18
علمالهدی، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1415 ق.
19
فاضل موحدی لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه، قم، چاپخانه مهر، چاپ اول، 1416 ق.
20
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
21
محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام الی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408 ق.
22
محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم، 1406 ق.
23
مفید، محمّد بن محمد، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید- رحمة الله علیه، چاپ اول، 1413 ق.
24
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبده البیان فی احکام القرآن، قم، المکتبه الجعفریه لاحیاء الآثار الجعفریه، چاپ اول، بیتا.
25
مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه امام امیر المؤمنین- علیه السلام، چاپ سوم، 1411 ق.
26
منتظری، حسینعلی، دراسات فی المکاسب المحرمه، قم، نشر تفکر، چاپ اول، 1415 ق.
27
نائینی، محمد حسین، المکاسب و البیع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1413 ق.
28
نراقی، احمد بن محمد مهدی، عواید الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1417 ق.
29
ORIGINAL_ARTICLE
درنگی بر فروش گوشت حرام به کافران
این پرسش از دیرباز مطرح بوده است که آیا میتوان گوشت حیواناتی را که فاقد تذکیه شرعی است و در نگاه شریعت «میته» تلقی میشود، به غیر مسلمانان که باوری به تذکیه شرعی ندارند فروخت و از منافع آن سود جست یا این فروش حرام و نارواست؟
هر چند فروش میته به لحاظ بهرهوریهای غیرخوراکی، چه به مسلمان و یا کافر، از سوی شماری از فقیهان جایز قلمداد شده است، اما در حوزه بهرهوریهای خوراکی، مشهور فقیهان از نظرّیه حرمت فروش میته، حتی به غیرمسلمانان، جانبداری نموده و آن را نپذیرفتهاند؛ اما در این مقاله از روا بودن فروش گوشت حرام به کافران دفاع شده و ضمن واکاوی و نقد مستندات قائلان به حرمت، دلایلی نیز بر اباحه این فروش برپا گشته که از نظر پژوهشیان خواهد گذشت.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_30372_971fe45abe79007363ac1c87fa862b1f.pdf
2016-01-21
31
53
10.22067/fiqh.v47i23.36555
گوشتهای حرام
فروش
جواز
غیرمسلمانان
میته
بازار اسلامی
اکبر
احمدپور
a-ahmadpour@um.ac.ir
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن ابی جمهور، محمد بن زینالدین، عوالی اللئالی العزیزیّه فی الاحادیث الدینیّه، تحقیق: حاج آقا مجتبی العراقی، قم، مطبعة سید الشهداء، 1403 ق.
2
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1430 ق.
3
ابن بابویه، محمدبن علی، کتاب من لایحضره الفقیه، قم، منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، 1404 ق.
4
ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند، بیروت، دار صادر، بیتا.
5
ابن حیون، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، تحقیق: آصف بن علی اصغر فیضی، قاهرة، دارالمعارف، بیتا.
6
ابن رشد، محمد بن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصر، تحقیق: الشیخ علی محمد معوض، الشیخ عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1428 ق.
7
انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1429 ق.
8
ایروانی، علی، حاشیة کتاب المکاسب، تحقیق: باقر الفخار الاصفهانی، بیجا، منشورات ذویالقربی، 1421 ق.
9
بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، دمشق- بیروت، دار ابن کثیر، الیمامة، 1414 ق.
10
بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، تحقیق و نشر: مؤسسة العلامة المجرد الوحید البهبهانی، قم، 1407 ق.
11
بیهقی، احمدبن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالمعرفة، 1413 ق.
12
جزیری، عبدالرحمن، کتاب الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1420 ق.
13
حرعاملی، محمدبن حسن، وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق: عبدالرحیم الربانی الشیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
14
حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقی، النجف الاشرف، مطبعة الآداب، 1391 ق.
15
خمینی، روحالله، المکاسب المحرمة، تحقیق: لجنة التحقیق، قم، مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، 1373.
16
خویی، ابوالقاسم، صراط النجاة فی اجوبة الاستفتائات، مع تعلیقات لسماجة میرزا جواد التبریزی، بیجا، دفتر نشر برگزیده، 1416 ق.
17
خویی، ابوالقاسم، محاضرات فی الفقه الجعفری، علی حسینی شاهرودی، قم، 1429 ق.
18
خویی، ابوالقاسم، مستند العروة الوثقی کتاب الزکوة، قم، مطبعة العلمیة، 1413 ق.
19
خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة فی المعاملات، محمدعلی توحیدی، نجف، المطبعة الحیدریة، 1374 ق.
20
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، معجم مفردات الفاظ القرآن، قم، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، بیتا.
21
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1417 ق.
22
سبزواری، محمدباقر، کفایة الفقه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1431 ق.
23
شافعی، محمدبن ادریس، الأم، بیروت، دارالمعرفة، بیتا.
24
شهید اوّل، محمدبن مکی، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بیتا.
25
شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق: مؤسسة المعارف الاسلامیة، بیجا، مؤسسة المعارف الاسلامیة، بیتا.
26
شهیدی تبریزی، میرفتاح، هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، 1407 ق.
27
شیرازی، محمدکاظم، بلغة الطالب فی حاشیة المکاسب، بیجا، 1370 ق.
28
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1981 م.
29
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1415 ق.
30
طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
31
طوسی، محمدبن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، بیجا، المکتبة المرتضویّة، بیتا.
32
طوسی، محمدبن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1390 ق.
33
طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتبالاسلامیة، 1365.
34
طوسی، محمدبن حسن، کتاب الخلاف، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1429 ق.
35
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، بیروت، دارالتراث، 1418 ق.
36
عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرایعالاسلام، قم، مؤسسة آل البیت علیهمالسلام لاحیاء التراث، 1410 ق.
37
علامه حلّی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، تحقیق: فارس الحسّون، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1410 ق.
38
علامه حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیتعلیهم السلام لاحیاء التراث، 1420 ق.
39
علامه حلّی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1413 ق.
40
علامه حلّی، حسن بن یوسف، منتهیالمطلب فی تحقیق المذهب، تحقیق: قسم الفقه فی مجمع البحوث الاسلامیة، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1429 ق.
41
غروی تبریزی، علی، النتقیح فی شرح العروة الوثقی، تقریراً لبحث آیة الله العظمی الخویی، قم، دارالهادی، 1410 ق.
42
فاضل مقداد، مقدادبن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، تحقیق: سیدعبداللطیف الحسینی الکوه کمری، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، 1404 ق.
43
فاضل موحدی لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیّة، قم، 1416 ق.
44
فاضل موحدی لنکرانی، تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیلة، (کتاب المکاسب المحرمة)، تحقیق و نشر: مرکز فقه الائمة الاطهار (ع) قم، اعتماد، 1427 ق.
45
فرحی، علی، تحقیق فی القواعد الفقهیّه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1431 ق.
46
کلینی، محمدبن یعقوب، الفروع من الکافی، بیروت، دارصعب، دار التعارف للمطبوعات، 1401 ق.
47
مامقانی، محمدحسن، غایة الآمال فی حاشیة المکاسب، تحقیق: محمدامینی المامقانی، قم، ثامن الحجج علیهالسلام، 1423 ق.
48
محسنی، محمد آصف، حدود الشریعة، قم، مؤسسه بوستان کتاب، 1429 ق.
49
محقق حلّی، جعفربن حسن، المختصر النافع فی فقه الامامیة، قم، مکتبة المصطفوی، بیتا.
50
محقق حلّی، جعفربن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تعلیقات: سیدصادق شیرازی، دارالقاری، 1425 ق.
51
مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، شرح: محیی الدین النووی، بیروت، دارالمعرفة، 1415 ق.
52
مغنیه، محمدجواد، فقه الامام جعفر الصادق علیهالسلام، بیروت، مؤسسة الشیخ المظفّر الثقافیه، بیتا.
53
مفید، محمدبن محمد، المقنعة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1430 ق.
54
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد و الاذهان، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1411 ق.
55
مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهة، قم، مدرسة الامام امیرالمؤمنین علیه السلام، 1415 ق.
56
منتظری، حسینعلی، دراسات فی المکاسب المحرمة، قم، نشر تفکر، 1415 ق.
57
موسوی خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1405 ق.
58
نجفی خوانساری، موسی بن محمد، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تقریرات علامة نایینی، بیجا، بیتا.
59
نراقی، احمد بن محمد مهدی، عوائد الایام، قم، مکتب الإعلام الاسلامی، 1417 ق.
60
نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسة آلالبیت علیهمالسلام لاحیاء التراث، 1419 ق.
61
نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسة آلالبیت علیهمالسلام لاحیاء التراث، 1408 ق.
62
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی قانونگذاری در آراء «شیخ فضلالله نوری» و «میرزای نائینی»
قانونگذاری از مفاهیم و موضوعات مورد بحث میان جریانهای سیاسی و مذهبی مختلف در دوران مشروطه بوده است که متناسب با تعریفی که هر یک از جریانها از قانونگذاری و حیطه آن در اسلام ارائه دادهاند مواضع مختلفی در برابر نهضت مشروطیت که یکی از اصول اصلی آن قانون و قانونگذاری است اتخاذ کردهاند. آراء شیخ فضلالله نوری و میرزای نائینی بهعنوان نمایندگان دو جریان مهم که در تقابل با یکدیگر بودند در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است و در پاسخ به سؤال از «جواز و عدم جواز قانونگذاری و قلمرو آن در آراء این دو عالم عصر مشروطه»؛ مسائلی چون تفاوت رأی در حداقلی و حداکثری بودن محدوده قانونگذاری بشر (عرفیات و غیر منصوصات)، تفاوت اجتهادی در فهم متفاوت از متون دینی (فهم متفاوت از نظام سیاسی شیعه در عصر غیبت)، اختلاف در مبانی و چگونگی استفاده از ادله استنباط احکام و اختلاف در دیدگاه انسان شناسانه و دینشناسانه؛ بهعنوان دلایل اختلاف برشمرده میشود.
در نتیجه در هر دو دیدگاه امکان قانونگذاری برای جامعه بشری وجود دارد که این قانونگذاری با استناد به دلایل شرعی و به کمک اجتهاد از سوی «سلطان صاحب شوکت» یا «مجلس شورای ملی» در قلمرو مشخص و با شروط خاصی (عدم تغایر با اسلام یا مطابقت با اسلام) صورت میگیرد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_30407_2927d07a2c1851b0ce3cb2e381b15420.pdf
2016-01-21
55
72
10.22067/fiqh.v47i23.34612
قانونگذاری
علمای مشروطه
شیخ فضلالله نوری
میرزای نائینی
نرجس
ابوالقاسمی دهاقانی
abolghasemi.n@gmail.com
1
دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی
AUTHOR
سیدجواد
ورعی
s.j.varaee@gmail.com
2
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
LEAD_AUTHOR
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، بیتا.
1
اشراقی، احسان، گذری بر زمینه نهضت مشروطیت در ایران، بیتا.
2
امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، بیتا.
3
انصاری، مهدی، شیخ فضل الله نوری و مشروطیت، تهران، امیر کبیر، چاپ چهارم، 1387.
4
ترکمان، محمد، رسائل، اعلامیه، مکتوبات،...و روزنامه شیخ فضل الله نوری، موسسه خدمات فرهنگی، 1362.
5
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق: حاوی اصطلاحات رشتههای حقوق، علوم سیاسی و اقتصادی و تاریخ حقوق و رشتههای مختلف فقه اسلامی، تهران، گنج دانش، 1372.
6
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، 1378.
7
حاجی پور، نصرت الله، تطبیق قوانین با شرع در نظام قانون گذاری ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، 1383.
8
حائری، عبد الهادی، تشیع و مشروطیت در ایران و مقش ایرانیان مقیم عراق، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ چهارم، 1387.
9
رضوانی، هما، لوایح آقا شیخ فضل الله نوری، نشر تاریخ ایران، چاپ اول، 1362.
10
زرگری نژاد، غلامحسین، رسائل مشروطیت، انتشارات کویر، 1374.
11
علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، مصحح فارس حصون، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1368.
12
علومی، رضا، کلیات حقوق، تهران، میهن، 1348.
13
علی لو، نورالدین، میرزای نائینی: ندای بیداری، سازمان تبلیغات اسلامی، 1374.
14
عمید، حسن، فرهنگ عمید، امیرکبیر، 1386.
15
عنایت، حمید، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، مترجم: بهاءالدین خرمشاهی، انتشارات خوارزمی، چاپ چهارم، 1380
16
قاضی زاده، کاظم، مردم سالاری دینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1385.
17
کاتوزیان، ناصر، کلیات حقوق نظریه عمومی، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1387.
18
کدیور، محسن، نظریههای دولت در فقه شیعه، تهران، نشر نی، چاپ ششم، 1383.
19
محمصانی، صبحی، فلسفه قانونگذاری در اسلام، ترجمه اسماعیل گلستانی، تهران، سپهر، 1346.
20
معین، محمد، فرهنگ فارسی، امیر کبیر، 1360.
21
نائینی، محمد حسین، تنبیه الامه و تنزیه المله، بوستان کتاب، 1382.
22
نفیسی، علی اکبر، فرهنگ نفیسی، تهران، خیام، 1355.
23
ورعی، سید جواد، پژوهشی در اندیشه سیاسی نائینی، دبیر خانه مجلس خبرگان رهبری، چاپ اول، 1382.
24
یوسفی مقدم، محمد صادق، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، بوستان کتاب، 1387.
25
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی ارث حق خیار زوجه از معاملات زوج
یکی از مسائل ارث، ارث حق خیار برای زوجه از معاملات زوج است. متأسفانه حقوق موضوعة ایران نیز به حکم این مسئله تصریح نکرده و تنها در مادة 445 ق.م مقرر داشته است: «هریک از خیارات، بعد از فوت، منتقل به وارث میشود»، هرچند اطلاق این حکم مادة مذکور در ارث بردن حق خیار برای زوجه از معاملات زوج است، ولی پذیرش این حکم متعارض با مفاد مادة 946 ق.م است، زیرا ارث خیار از نوع ارث حقوق است و مادة اخیر، اعم از قبل یا بعد از اصلاح 1387، حتی خود اموال غیرمنقول زوج را قابل ارث برای زوجه نمیداند، چه بماند حقوق آنکه اینجا همان خیار باشد. این وضعیت در اقوال فقیهان نیز مشاهده میشود، زیرا آنان از یکطرف ادعای اجماع بر ارث تمامی خیارات کرده و از طرف دیگر در ارث برخی از خیارات و از جمله ارث حق خیار از معاملات زوج اختلاف نمودهاند و بدین ترتیب هم در مواد 445 و 946 ق.م و هم در اقوال فقیهان نسبت به ارث حق خیار زوجه از معاملات زوج تعارض پدید آمده است. این تحقیق درصدد حل این تعارض با استناد به حقوق امامیه است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_30436_1a09c19c4e591b8d61d734d4163e9041.pdf
2016-01-21
73
94
10.22067/fiqh.v47i23.20458
ارث
ارث حق خیار
زوجه
زوج و معاملات زوج
حیدر
باقری اصل
bagheriasl@tabrizu.ac.ir
1
دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن بابویه، محمدبن علی، من لایحضره الفقیه، النجف الاشرف، الحیدریة، 1378 ق.
2
ابن زهره، حمزة بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، موسسۀ الامام الصادق، الطبعة الاولی، 1417 ق.
3
اعرجی، عبدالمطلب بن محمد، کنز الفوائد، قم، النشر الاسلامیه، الطبعة الاولی، 1416 ق.
4
انصاری، مرتضی بن محمد امین، المکاسب، تنظیم گروه تحقیق آثار شیخ انصاری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، الطبعة الاولی [ط.ج]، 1420 ق.
5
انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، تحقیق و تعلیق عبدالله نورانی، قم، موسسة نشر اسلامی، چاپ اول، 1407 ق.
6
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، 1409 ق.
7
بنی هاشم خمینی، محمدحسن، توضیح المسائل مراجع تقلید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1377
8
حرعاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل المسائل الشریعة، تصحیح محمد رازی، بیروت، احیاء دار التراث، 1387 ق.
9
خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، نجف، مطبة الآداب، الطبعة الثانیة، 1392 ق.
10
خمینی، روح الله، رسالة عملیه، تهران، دار القرآن الکریم اسماعلیان، بیتا.
11
شهید ثانی، زینالدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تعلیق محمد کلانتری، بیروت، دار العالم الاسلامی، بیتا.
12
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق و تعلیق محمد القوچانی، بیروت، دار الإحیاء التراث العربیۀ، الطبعة السابعة، 1981 م.
13
طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی بیان الحکام بالدلایل، قم، مؤسسة آل البیت، چاپ سنگی، 1404 ق.
14
طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة، تحقیق سیدمحمدحسن موسوی خراسانی و تصحیح محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیۀ، الطبعة الرابعة، 1365.
15
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامۀ، تحقیق محمدباقر خالصی، قم، النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین، الطبعة الاولی، 1419 ق.
16
علامه حلّی، حسن بن یوسف، تذکرۀ الفقهاء، قم، المکتبه الرضویۀ لاحیاء التراث الجعفریه، الطبعة الحجریة.
17
علامه حلّی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین، چاپ اول، 1411 ق.
18
فخرالمحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، الطبعة الاولی، 1388 ق.
19
کلینی، محمدبن یعقوب، فروع الکافی، دار التعارف، بیروت، 1401 ق.
20
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، بیروت، المؤسسة المعارف الاسلامیۀ، الطبعة الاولی، 1415 ق.
21
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، تحقیق و نشر مؤسسۀ آل البیت، الطبعة الاولی، 1408 ق.
22
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، نشر دانش اسلامی، چاپ اول، 1405 ق.
23
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفایدۀ و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، تحقیق مجتبی عراقی و علی پناه اشتهاردی و حسین یزدی اصفهانی، النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین، الطبعة الاولی، 1403 ق.
24
نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة، تهران، المکتبة المرتضویة، 1369 ق.
25
ORIGINAL_ARTICLE
موضوعشناسی عته
از آنجا که میزان تنسیق احکام نسبت مستقیمی با تنقیح موضوعات دارد؛ ترسیم گسترة یکی از عارضههای عقلی به نام عته بهعنوان هدف این نوشتار انتخاب شده است تا بتوان از این منظر به تفکیک قابل قبولی بین این موضوع و سایر عارضههای روانی در فقه دست یافت.
ارزیابی روایات، مقایسه احکام فقهی صادر شده در مورد مبتلایان به عارضههای عقلی در ابواب مختلف فقه و استفاده از روشهایی چون تجمیع الفاظ و تفریق معانی، شاکله دستیافتن به هدف فوق بوده که در کنار آن بررسی معانی لغوی و اصطلاحی و خطاهای مفهوم به مصداق نیز بهعنوان تعیین محل بحث، ناگزیر بوده است.
این تحقیق نشان میدهد که یکی از مهمترین عوامل صدور احکام مبهم و غیر کارآمد در مورد بیماران روانی عدم درک صحیح نسبت به اختلالات روانی و حد و مرز آنان است. لذا پیشنهاد مینماید که برای بررسی و صدور احکام، نخست هر عارضه روانی با مفاهیم مجاور خود مقایسه گردد تا علاوه بر درک صحیحتر نسبت به موضوع، از آمیختگی عناوین و صدور احکام بلامحل نیز جلوگیری شود و دیگر آنکه با برقراری پیوند بین عارضههای عقلی در فقه و اختلالات روانی در روانشناسی ضمن تقریب انگارههای دو علم به مسئله کارآمد بودن احکام فقهی نیز توجه گردد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_30474_125dce0e466d6141ee8cf49a14432fdb.pdf
2016-01-21
95
117
10.22067/fiqh.v47i23.32855
عته
جنه
بیماران روانی
زوال عقل
نقصان عقل
کاوه
قبادی
ghobadi993@gmail.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
محمد رضا
علمی
elmimr@gmail.com
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم - ایران، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول، بیتا.
1
ابن بابویه، محمّد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم - ایران، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 1413 ق.
2
ابن حمزه، محمد بن علی، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم - ایران، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1408 ق.
3
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت - لبنان، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ سوم، 1414 ق.
4
ابو جیب، سعدی، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دمشق – سوریة، دار الفکر، چاپ دوم، 1408 ق.
5
انجمن روانپزشکی آمریکا، خلاصه متن تجدید نظر شده چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی DSM-IV-TR))، مترجم محمد رضا نیکخو و هامایاک آوادیس یانس، تهران، انتشارات سخن، چاپ اول، 1383.
6
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم- ایران، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1405 ق.
7
جزیری، عبد الرحمن، الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت (ع)، بیروت - لبنان، دار الثقلین، چاپ اول، 1419 ق.
8
جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، قم - ایران، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چاپ اول، 1426 ق.
9
جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی، معجم فقه الجواهر، بیروت - لبنان، الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1417 ق.
10
جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت - لبنان، دار العلم للملایین، چاپ اول، 1410 ق.
11
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم - ایران، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1409 ق.
12
حسنی، هاشم معروف، نظریة العقد فی الفقه الجعفری، بیروت – لبنان، منشورات مکتبة هاشم، چاپ اول، بیتا.
13
حسینی حائری، کاظم، فقه العقود، قم - ایران، مجمع اندیشه اسلامی، چاپ دوم، 1423 ق.
14
حسینیزری، محمدجواد، کاظم مدیرشانهچی و محمدجواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، تهران، چاپ پنچم، بیتا.
15
خلیل بن احمد، کتاب العین، قم - ایران، نشر هجرت، چاپ دوم، 1410 ق.
16
رحمان ستایش، محمد کاظم، رسائل فی ولایة الفقیه، قم - ایران، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1425 ق.
17
سلیمان فاروقی، حارث، المعجم القانونی، موسسه آیت اله میلانی، چاپ سوم، 1991 م.
18
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّی - کلانتر)، قم - ایران، کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1410 ق.
19
صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت - لبنان، عالم الکتاب، چاپ اول، 1414ق.
20
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت - لبنان، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.
21
طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل (ط - الحدیثة)، قم - ایران، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1418 ق.
22
طریحی، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران - ایران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، 1416 ق.
23
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران - ایران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
24
عبد الرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، قاهره، دارالفضیله، 1419 ق.
25
علامه حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء (ط - القدیمة)، قم - ایران، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1388 ق.
26
کرینگ، آنم و دیگران، آسیب شناسی روانی (روانشناسی نابهنجاری)، ترجمه حمید شمسی پور، تهران، انتشارات ارجمند، چاپ دوم، 1391 .
27
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران - ایران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
28
مجلسی دوم، محمد باقر بن مّحمد تقی، بحار الأنوار، بیروت - لبنان، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410 ق.
29
محسنی، محمد آصف، الفقه و مسائل طبیة، قم - ایران، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1424 ق.
30
مرادی، عذرا، «بررسی شرط رشد در مسئولیت کیفری»، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام (فارسی)، ج 53، صص 69-72.
31
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت - لبنان، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1414 ق.
32
منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، مترجم: محمود صلواتی، و ابو الفضل شکوری، قم - ایران، مؤسسه کیهان، چاپ اول، 1409 ق.
33
مومن قمی، محمد، الولایة الإلهیة الإسلامیة أو الحکومة الإسلامیة، قم - ایران، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1425 ق.
34
میر سعیدی، منصور، مسئولیت کیفری، قلمرو وارکان، انتشارات فروزش، چاپ اول، 1390.
35
یاسین، محمد نعیم، المشاورة البلدانیة حول تشریعات الصحة النفسیه، کویت، 1997 م.
36
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی حکم فقهی حرمت حفظ کتب ضلال
در کتابهای فقهی از گذشته تا اکنون به حکم حرمت در خصوص حفظ برخی کتب اشاره شده است که از آنها به «کتب ضلال» تعبیر میشود. هرچند تعریف ضلال (و هدایت) و اضلال (و اهتداء) در لسان فقها چندان روشن نیست اما وقتی از حرمت حفظ (از تلف) سخن میگویند مرادشان جلوگیری از استماع (و اطلاع) از سایر اقوال است و ادلهای که در این خصوص آوردهاند نیز با خلط بین دو مقام استماع (و اطلاع) و مقام اتباع، گویا مبتنی بر این پیشفرض است که بین استماع (و اطلاع) با اتباع، ملازمه جریان دارد و اگر جلوی استماع گرفته شود قطعاً جلوی اتباع نیز گرفته خواهد شد.
نتیجه اینکه اولاً ادلهای که ادعا شده همگی قاصر از اثبات حکمی در خصوص جلوگیری از استماع است، در ثانی خلط دو مقام، جایز نیست چراکه صرف استماع منجر به اتباع نمیشود و بین آنها هیچگونه ملازمهای وجود ندارد. نهایت اینکه با توجه به وجود کتابی چون قرآن که از طرفی خود مجمع الاقوال است و انتخاب قول احسن برای اتباع را هم از میان اقوال مختلف به عهده انسان گذاشته و هیچ اکراهی در این زمینه را روا ندانسته و از طرف دیگر با وجود قول احسن (قول خدا) در آن بهعنوان قول معیار، دیگر بحث از اتلاف کتاب یا ممنوعیت استماع قولی، بیمعناست.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_30501_dd5bcf4f6f2714ace3596b70785f0a7d.pdf
2016-01-21
119
141
10.22067/fiqh.v47i23.27558
حکم فقهی
حرمت حفظ
کتب ضلال
اضلال
اتباع
علی
کشاورز
ali.keshavarz20@gmail.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
محمدتقی
فخلعی
fakhlaei@ferdowsi.um.ac.ir
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
قرآن کریم
1
ابن ادریس، محمدبن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، موسسه نشر اسلامی،1410 ق.
2
ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الاخبار، قم، موسسه نشر اسلامی، 1361.
3
ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1416 ق.
4
ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، موسسه نشر اسلامی، 1406 ق.
5
أبو بکر بن أبی شیبة، عبد الله بن محمد، الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار، الریاض، مکتبة الرشد، 1409 ق.
6
ابوعبید، قاسم بن سلام، غریب الحدیث، حیدر آباد- الدکن، مطبعة دائرة المعارف العثمانیة، 1384 ق.
7
أبو الحسن نور الدین، علی بن (سلطان) محمد، مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، دار الفکر، بیروت - لبنان، 1422 ق.
8
انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1420 ق.
9
ایروانی، علی، حاشیة کتاب المکاسب، قم، دارذوی القربی، 1421 ق.
10
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، موسسه نشر اسلامی، 1363.
11
خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، قم، انتشارات داوری، 1377.
12
راشد الأزدی، معمر بن أبی عمرو، الجامع، المجلس العلمی بباکستان، توزیع المکتب الإسلامی ببیروت، 1403 ق.
13
روحانی، محمدصادق، فقه الصادق، قم، موسسه دارالکتاب، 1412 ق.
14
روحانی، محمدصادق، منهاج الفقاهه، قم، چاپخانه علمیه، 1376.
15
سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم العلویة فی الاحکام النبویه، قم، ناشر معونت فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت (ع)، 1414 ق.
16
شهید اول، محمد بن مکی، اللمعه الدمشقیه، قم، منشورات دارالفکر، 1411 ق.
17
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، مکتبه الداوری، 1410 ق.
18
شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، موسسه معارف الاسلامیه، 1413 ق.
19
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر لکلام فی شرح شرائع الاسلام، طهران، دارالکتب الاسلامیه، 1367.
20
طباطبایی کربلایی، علی بن محمد علی، ریاض المسائل فی بیان الاحکام الشرع بالدلائل، قم، موسسه نشر اسلامی، 1412 ق.
21
طوسی، محمد بن حسن، النهایه، قم، انتشارات قدس محمدی، بیتا.
22
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، قم، موسسه نشر اسلامی، 1419 ق.
23
عبد الرزاق الصنعانی، أبو بکر، المصنف، هند، المجلس العلمی، 1403 ق.
24
علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، موسسه نشر اسلامی، 1410 ق.
25
علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، قم، موسسه امام صادق (ع)، 1420 ق.
26
علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، موسسه آل البیت لاحیاءالتراث، 1414 ق.
27
علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412 ق.
28
علامه حلی، حسن بن یوسف، نهایة الاحکام فی معرفه الاحکام، قم، موسسه اسماعیلیان، 1410 ق.
29
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، طهران، دارالکتب الاسلامیه، 1363.
30
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، تهران، انتشارات استقلال، 1409 ق.
31
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1408 ق.
32
محقق سبزواری، محمدباقربن محمدمومن، کفایة الاحکام، قم، موسسه نشر اسلامی، 1423 ق.
33
مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، موسسه نشر اسلامی، 1410 ق.
34
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، منشورات جامعه مدرسین، بیتا.
35
منتظری، حسینعلی، دراسات فی المکاسب المحرمه، قم، نشر تفکر، 1415 ق.
36
موسوی خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، طهران، مکتبه الصدوق، 1355.
37
نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، موسسه آل البیت لاحیاءالتراث، 1415 ق.
38
یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، حاشیة المکاسب، قم، موسسه اسماعیلیان، 1378.
39
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی چیستی إقاله از منظر دانشیان فقه و حقوق شیعه
إقاله، یکی از نهادهای انحلال قرارداد در فقه و حقوق شیعه است. از نخستین پرسشها درباره هر چیزی، پرسش از ماهیت و چیستی آن چیز است. اگرچه از دیرباز فقیهان شیعه، با رویکردی تطبیقی و نگاهی انتقادی نسبت به دیدگاه رایج فقیهان اهل سنت درباره ماهیت اقاله، سخن میراندند، ولی نوعاً با نگاهی صرفاً چیستی شناختی، از منظر فقه شیعه، به این نهاد انحلال قرارداد، نمینگریستند. نوشتار حاضر، با رصد نمودن دیدگاههای موجود نزد دانشیان فقه و حقوق شیعه، در پژوهشی بنیادی نظری، به روش توصیفی تحلیلی، چیستی این نهاد فقهی حقوقی انحلال قرارداد را از منظر دانشیان فقه و حقوق شیعه، به بررسی مینشیند تا در پی بیان و بررسی دیدگاهها و دلایل آنها، استواری فرضیه عقد بودن ماهیت إقاله، تبیین گردد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_30532_d831b56fd86d18a5586430f35231328d.pdf
2016-01-21
143
157
10.22067/fiqh.v47i23.36273
انحلال قرارداد
فسخ
إقاله
ماهیت إقاله
سید علی جبار
گلباغی ماسوله
pm.sadra87@gmail.com
1
دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان
LEAD_AUTHOR
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الرابعة، 1417 ق.
1
إبن زهره، حمزة بن علی، غنیةالنزوع، ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق (ع)، الأولی، 1417 ق.
2
إبن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، علی شیری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الأولی، 1408 ق.
3
أزهری، محمد بن احمد، تهذیباللغة، محمد عوض مرعب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الأولی، 1421 ق.
4
اصفهانی، محمد حسین، الإجارة (بحوث فی الفقه)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الثانیة، 1418 ق.
5
إمامی، حسن، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، نوزدهم، 1377.
6
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الأولی، بیتا.
7
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، چهارم، 1388.
8
حسینی شیرازی، محمد، الفقه (التجارة)، بیروت، مؤسسة الرسول الأعظم (ص) للتحقیق و النشر، الأولی، 1417 ق.
9
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الأولی، 1418 ق.
10
شهید اوّل، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الثانیة، 1417 ق.
11
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، قم، موسسة اسماعیلیان، الاولی، 1415 ق.
12
شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، الثالثة، 1425 ق.
13
شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، تهران، مجد، هشتم، 1386.
14
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، علی آخوندی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، السابعة، بیتا.
15
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، سید احمد حسینی، تهران، مکتبة المرتضویة، الثانیة، 1395 ق.
16
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، سید علی خراسانی، سید جواد شهرستانی، مهدی نجف، مجتبی عراقی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الأولی، 1411 ق.
17
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، سید محمد تقی کشفی، بیروت، دار الکتاب الإسلامی، الأولی، بیتا.
18
عاملی غروی، جواد بن محمد ، مفتاح الکرامة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الأولی، بیتا.
19
علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة، ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق (ع)، الأولی، 1420 ق.
20
علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، الأولی، 1422 ق.
21
فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، قاهره، المطبعة الأمیریة، السابعة، 1928 م.
22
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، پنجم، 1387.
23
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، عبد الحسین محمد علی بقال، قم، اسماعیلیان، الثالثة، 1373.
24
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، الثانیة، 1414 ق.
25
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس، علی شیری، بیروت، دار الفکر، الأولی، 1414 ق.
26
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، مجتبی عراقی، علیپناه اشتهاردی، حسین یزدی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الأولی، 1412 ق.
27
موسوی سبزواری، عبدالأعلی، مهذب الأحکام، قم، دار التفسیر، الأولی، 1430 ق.
28
نایینی، محمد حسین، منیة الطالب، موسی نجفی خوانساری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الثانیة، 1431ق.
29
یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، سؤال و جواب، سید مصطفی محقق داماد، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، اول، 1376.
30
ORIGINAL_ARTICLE
نقدی بر دیدگاه «لزوم حبس مدّعی اعسار در پرداخت مهریه»
مهریه، نخستین دین مالی است که به صرف تحقق نکاح، بر عهده زوج استقرار مییابد. زوجه حق دارد که این دین را از زوج طلب نموده در آن تصرف نماید. حال اگر پس از درخواست زوجه، زوج چنین ادعا کند که معسر و ناتوان از پرداخت آن است، رویه قضایی در دادگاههای ما چنین است که به حبس زوج حکم میکنند تا اعسار خودش را ثابت کند. این نوشته تلاش میکند پس از بررسی و تحلیل موضوع اعسار مدیون بهطور عام، ثابت کند که حبس مدیون مجهولالحال بدواً، بهویژه در مورد زوج مدعی اعسار، مستند فقهی قابل قبولی ندارد؛ بنابراین، قول به نارواییِ حبس زوج، به حقیقت نزدیکتر و بااحتیاط سازگارتر است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_30554_b413f6c72763e26df397ed8fae31149a.pdf
2016-01-21
159
178
10.22067/fiqh.v47i23.15044
اعسار
حبس
دین
مدّعی
زوج
زوجه
نکاح
داود
گوهری
naseri1962@gmail.com
1
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
حسین
ناصری مقدم
naseri1962@gmail.com
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، المطبعة العلمیة، 1429 ق.
2
ابن بابویه، محمد بن علی، امالی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1425 ق.
3
ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1413 ق.
4
ابن زهره، حمزه بن علی، غنیة النزوع، قم، مؤسسة آل البیت، 1423 ق.
5
ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، عالم الکتب، 1398 ق.
6
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین (ع)، 1403 ق.
7
ابوالفضل موصلی، عبدالله بن محمود، الاختیار لتعلیل المختار، بیروت، دارالمعرفة، 1314 ق.
8
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، بیتا.
9
اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، مکتبه آیة الله مرعشی نجفی، 1403 ق.
10
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالفکر، 1419 ق.
11
حرّ عاملی، محمّدبن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1387 ق.
12
سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم، نشرالحرمین، 1404 ق.
13
شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، مکتبة المفید، 1428 ق.
14
شهید ثانی، زینالدین بن علی، الروضة البهیّة فی شرح اللمعة الدمشقیّه، جامعة النجف، 1428 ق.
15
شهید ثانی، زینالدین بن علی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دارالکتب الاسلامیة، 1399 ق.
16
شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1428 ق.
17
شیخ بهائی، محمد بن حسین، جامع عباسی، تهران، مؤسسه فراهانی، 1312.
18
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، داراحیاءالتراث العربی، 1417 ق.
19
طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، بیروت، 1418 ق.
20
طباطبایی، محمد حسین، دلیل المیزان فی تفسیرالقرآن، تهران، بیان، 1362.
21
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، تهران، مطبعة تابان، 1418 ق.
22
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1423 ق.
23
طوسی، محمد بن حسن، عدة الاصول، قم، مطبعه ستاره، چاپ اول، 1417 ق.
24
طوسی، محمد بن حسن، نهایة الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1414 ق.
25
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامه، قم، آل البیت، 1423 ق.
26
عراقی، ضیاءالدین، شرح تبصرة المتعلّمین، قم، مطبعة مهر، 1397 ق.
27
علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، قم، مؤسسة آل البیت، 1314 ق.
28
علامه حلی، حسن بن یوسف ، تذکرة الفقهاء، تهران، المکتبة المرتضویة، 1413 ق.
29
علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، مؤسسه آل البیت، 1419 ق.
30
فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام عن قواعد الاحکام، تهران، نشراسلامی، 1416 ق.
31
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفا، 1403 ق.
32
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، ملاذ الأخیار، قم، کتابخانهی آیت الله مرعشی نجفی، 1407 ق.
33
مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقین، تهران، نشر بنیاد، 1423 ق.
34
محقق حلّی، جعفربن حسن، شرایع الاسلام، نجف اشرف، مطبعة الآداب، 1267 ق.
35
محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، کفایة الاحکام، قم، دارالفکر، 1415 ق.
36
مفید، محمد بن محمد، المقنعه، بیروت، چاپ سنگی، 1410 ق.
37
مقدس اردبیلی، احمدبن محمد، مجمع الفائدة والبرهان، قم، دارالفکر، 1424 ق.
38
موسوی خوانساری، احمد، جامع المدارک، تهران، نشر مکتبة الابن بابویه، 1405 ق.
39
ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشی فقهی و حقوقی در سوگند نفی علم
از جمله موضوعات مورد بحث در کتب فقهی، موضوع سوگند نفی علم است که از فروع تقسیمات سوگند بر مبنای موضوع است. قطع نظر از اصالت سوگند نفی علم، در تبیین احکام این نوع سوگند اختلاف نظر شدیدی در فقه به چشم میخورد که معدود نظرات حقوقدانان را نیز در این زمینه تحت تأثیر قرار داده است. در مواردی که موضوع دعوا، امری منتسب به دیگران و یا از جمله اوصاف خارجی باشد که اطلاع از آن برای نوع مردم دشوار است، مدعی در صورت عدم دسترسی به بیّنه، هنگامی میتواند مدعیعلیه را در معرض سوگند قرار دهد که نسبت به او ادعای علم نموده باشد. مدعی علیه نیز با ادای سوگند بر نفی علم از ادای سوگند بتی بر نفی حق مدعی معاف خواهد گردید؛ بنابراین، میتوان گفت که سوگند نفی علم اصولاً ماهیتی پاسخگونه دارد که از جانب مدعیعلیه در جواب ادعای علم ادا میگردد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_30581_e5fe02070dbdabc4efd3599c6345f61c.pdf
2016-01-21
179
198
10.22067/fiqh.v47i23.33363
سوگند
نفی علم
مدعیعلیه
دکتر همایون
مافی
hmynmafi@gmail.com
1
دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری
LEAD_AUTHOR
رضا
رضایی مقدم
2
دانشگاه مازندران
AUTHOR
احسائی، احمد بن زینالدین، الأقطاب الفقهیة علی مذهب الإمامیة - درر اللآلی العمادیة فی الأحادیث الفقهیة، در یک مجلد، قم، انتشارات کتابخانهی آیت الله مرعشی نجفی قدس سره، چاپ اول، 1410 ق.
1
اسماعیلپور قمشهای، محمدعلی، البراهین الواضحات - دراسات فی القضاء، بینا، چاپ اول، بیتا.
2
آشتیانی، محمد حسن بن جعفر، کتاب القضاء، قم، انتشارات زهیر – کنگرهی علامه آشتیانی قدس سره، چاپ اول، 1425 ق.
3
شیة کتاب المکاسب، قم، انتشارات أنوارالهدی، چاپ اول، 1418 ق.
4
امامی، حسن، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه، چاپ دوازدهم، 1387.
5
انصاری، مرتضی بن محمد امین، القضاء و الشهادات، در یک مجلد، قم، نشر کنگرهی جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، 1415 ق.
6
بهجت، محمدتقی، جامع المسائل، قم، انتشارات شفق، چاپ اول، 1384.
7
تبریزی، جواد بن علی، أسس القضاء و الشهادة، در یک مجلد، قم، نشر دفتر مؤلف، چاپ اول، بیتا.
8
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دانشنامه حقوقی، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، چاپ دوم، 1356.
9
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسهی آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1409 ق.
10
حسینی شیرازی، محمد، إیصال الطالب إلی المکاسب، تهران، منشورات اعلمی، چاپ اول، بیتا.
11
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی وابسته به جامعهی مدرسین حوزهی علمیهی قم، چاپ اول، 1417 ق.
12
خمینی، روحالله، تحریرالوسیلة، قم، مؤسسهی اسماعیلیان، چاپ سوم، 1408 ق.
13
رشتی، حبیبالله بن محمدعلی، کتاب القضاء، قم، نشر دارالقرآن الکریم، چاپ اول، 1401 ق.
14
روحانی، محمدصادق، فقه الصادق علیه السلام، قم، نشر دارالکتاب –مدرسهی امام صادق علیه السلام، چاپ اول، 1412 ق.
15
سبحانی، جعفر، نظام القضاء و الشهادة فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم، مؤسسهی امام صادق علیه السلام، چاپ اول، 1418 ق.
16
شمس، عبدالله، آئین دادرسی مدنی، تهران، انتشارات دراک، چاپ هشتم، 1386.
17
شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید، چاپ اول، بیتا.
18
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، بیروت، دارالإحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.
19
طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، الشرح الصغیر فی شرح المختصر النافع (حدیقة المؤمنین)، قم، انتشارات کتابخانهی آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1409 ق.
20
طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلایل، قم، مؤسسهی آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1418 ق.
21
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی وابسته به جامعهی مدرسین حوزهی علمیهی قم، چاپ اول، 1407 ق.
22
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (ط – القدیمة)، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، چاپ اول، بیتا.
23
عراقی، ضیاءالدین، حاشیة المکاسب (تقریرات نجمآبادی)، در یک مجلد، قم، انتشارات غفور، چاپ اول، 1421 ق.
24
علامه حائری، علی، علم قاضی در دادرسیهای حقوقی و کیفری، در یک مجلد، گیلان، انتشارات خاقانی با همکاری نشر تابان، چاپ اول، 1378.
25
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، نضد القواعد الفقهیة علی مذهب الإمامیة، در یک مجلد، قم، انتشارات کتابخانهی آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1403 ق.
26
قطان حلی، محمد بن شجاع، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم، مؤسسهی امام صادق علیه السلام، چاپ اول، 1424 ق.
27
کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات، تهران، نشر میزان، چاپ سوم، 1385.
28
کاشف الغطاء، حسن بن جعفر، أنوار الفقاهة – کتاب القضاء، در یک مجلد، نجف اشرف، مؤسسهی کاشف الغطاء، چاپ اول، 1422 ق.
29
گلپایگانی، محمدرضا، کتاب القضاء، قم، نشر دارالقرآن الکریم، چاپ اول، 1413 ق.
30
محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، چاپ ششم، 1418 ق.
31
محقّق داماد، مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم، 1406 ق.
32
محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، کفایة الأحکام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی وابسته به جامعهی مدرسین حوزهی علمیهی قم، چاپ اول، 1423 ق.
33
مدنی کاشانی، آقا رضا، تعلیقة شریفة علی بحث الخیارات والشروط من کتاب المتاجر للشیخ، در یک مجلد، قم، مکتبة آیة الله المدنی الکاشانی، چاپ اول، 1409 ق.
34
مدنی، جلالالدین، ادلهی اثبات دعوی، در یک مجلد، تهران، انتشارات پایدار، چاپ پنجم، 1379.
35
مغنیه، محمدجواد، فقه الإمام الصادق علیه السلام، قم، مؤسسهی انصاریان، چاپ دوم، 1421 ق.
36
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعهی مدرسین حوزهی علمیهی قم، چاپ اول، 1403 ق.
37
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، رسائل المیرزا القمی، دفتر تبلیغات اسلامی شعبهی خراسان، چاپ اول، 1427 ق.
38
نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسهی آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1415 ق.
39
یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، تکملة العروة الوثقی، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1414 ق.
40
یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، حاشیة المکاسب، قم، مؤسسهی اسماعیلیان، چاپ دوم، 1421 ق.
41
جوادی آملی، عبدالله، تقریرات درس خارج فقه، مبحث بیع، 16/11/1390، 17/11/1390 و 13/12/1390.
42
فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تقریرات درس خارج فقه، بحث عدم لزوم ادای سوگند استظهاری، 21/11/1376، بحث فروع ادعای علیه میت، 4/12/1376، بحث پاسخ «لاأدری»، 23/12/1376 و 24/12/1376، بحث شهادت به استناد امارات و اصول شرعیه، جلسهی چهلم، 1378.
43