ORIGINAL_ARTICLE
نظریه خطابات قانونی؛ افقی تازه در تحلیل ماهیت حکم شرعی
نوشتار حاضر، به بررسی نظریه خطابات قانونی و ارائه تقریری جدید از آن میپردازد. نظریه خطابات قانونی، هرچند افقی تازه در تحلیل حقیقت حکم شرعی گشوده و بسیاری از اشکالات مطرح در مباحث اصولی و فقهی را بر طرف کرده است؛ اما تقریر فعلی همچنان نقصهایی دارد که در این پژوهش، تلاش کردهایم با ارائه خوانشی جدید از آن، به رفع و اصلاح آنها بپردازیم. بر اساس تقریر جدید از نظریه خطابات قانونی، تحت عنوان احکام قانونی، اشکالات وارد بر آن رفع و میان این نظریه و نظریه رقیب یعنی خطابات شخصی سازگاری ایجاد میشود.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33032_65739841c55f49f5ce888c2eeece633d.pdf
2019-08-23
9
23
10.22067/jfu.v51i1.62036
خطابات قانونی
خطابات شخصی
حکم شرعی
عدم انحلال احکام
حقیقت حکم شرعی
حمید
درایتی
toraby48@yahoo.com
1
حوزه علمیه خراسان
LEAD_AUTHOR
بلال
شاکری
b.shakeri@mail.um.ac.ir
2
حوزه علمیه خراسان
AUTHOR
ابن نجار، محمد بن احمد، شرح الکوکب المنیر، بیجا، مکتبه العبیکان، 1997 م.
1
اسلامی، رضا، «نظریه عدم انحلال خطابات قانونی»، کاوشی نو در فقه اسلامی، شماره 59-60، 1388.
2
اسماعیل پور اصفهانی شهرضایی، محمد علی، مجمع الأفکار و مطرح الأنظار (تقریرات درس میرزا هاشم آملی)، بیجا، نشر علمیه اسلامیه، 1404 ق.
3
اصفهانی، محمد حسین، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، انتشارات سید الشهداء علیه السلام، چاپ اول، 1374.
4
بروجردی، محمد تقی، نهایة الأفکار (تقریرات درس اصول محقق عراقی)، بیجا، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1417 ق.
5
بشیر محمد، عبدالله، المصطلحات الأصولیة فی مباحث الأحکام و علاقتها بالفکر الأصولی، امارات، دار البحوث للدراسات الإسلامیة و إحیاء التراث، چاپ اول، 1424 ق.
6
بکاء، عدنان، الحکم و الحق بین الفقها و الأصولیین، نجف، مطبعة الغری الحدیثة، چاپ اول، 1976 م.
7
بینانونی، محمد ابوالفتح، الحکم التکلیفی فی الشریعة الإسلامیة، دمشق، دار القلم، چاپ اول، 1409 ق.
8
جروشی، سلیمان، أصول الفقه الحکم الشرعی و طرق إستنباط الأحکام، بیجا، دار الکتب الوطنیة بنغازی، چاپ اول، 2002 م.
9
جمعة محمد، علی، الحکم الشرعی عند الأصولیین، قاهره، دار السلام للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1422 ق.
10
حائری اصفهانی، محمد حسین بن عبدالرحیم، الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة، بیجا، دار الإحیاء علوم إسلامیة، 1404 ق.
11
حسینی بهسودی، محمد سرور، مصباح الأصول (تقریرات درس خارج آیتالله خویی)، بیجا، مطبعة النجف، 1386 ق.
12
حصری، احمد، نظریة الحکم و مصادر التشریع فی أصول الفقه الإسلامی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
13
حکیم، عبد الصاحب، منتقی الأصول (تقریرات درس خارج آیتالله محمد حسین روحانی)، بیجا، چاپخانه امیر، چاپ اول، 1413 ق.
14
حکیم، محمد تقی، الأصول العامة للفقه المقارن، بیجا، المجمع العالمی لأهل البیت، چاپ دوم، 1418 ق.
15
خلاف، عبد الوهاب، علم إصول الفقه، دمشق، دار المتحدة للطباعة و النشر، 1992 م.
16
خمینی، روح الله، أنوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم، 1415 ق.
17
خمینی، روح الله ، مناهج الوصول الی علم الأصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1415 ق.
18
خمینی، مصطفی، تحریرات فی الأصول، تهران، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام، 1418 ق.
19
دادستان، محمد، سیری کامل در اصول فقه (تقریرات درس خارج آیتالله فاضل لنکرانی)، بیجا، انتشارات فیضیه، چاپ اول، 1378.
20
درایتی، حمید، جزوه درس خارج اصول فقه، 1390.
21
زحیلی، وهبه، أصول الفقه الإسلامی، بیروت و دمشق، دار الفکر المعاصر و دار الفکر، 1416 ق.
22
زیدان، عبد الکریم، الوجیز فی أصول الفقه، بیروت، چاپ ششم، 1417 ق.
23
ساعدی، جعفر، «نظریه خطابهای قانونی»، فصلنامه فقه اهل بیت، شماره 26، 1380.
24
سبحانی، جعفر، تهذیب الأصول (تقریرات درس خارج امام خمینی)، بیجا، اسماعیلیان، 1382.
25
شوکانی، محمد بن علی، إرشاد الفحول، بیروت، دار الکتب العملیه، 1994 م.
26
شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، بیجا، کتابفروشی مفید، بیتا.
27
صاعدی، محمد، الحکم الوضعی و مدی انطباقه علی علم أصول الفقه، مدینه، مکتبة العلوم و الحکم، سوریه، دار العلوم و الحکم، 1425 ق.
28
صافی اصفهانی، حسن، الهدایة فی أصول الفقه (تقریرات درس خارج آیتالله خویی)، بیجا، مؤسسه صاحب الأمر، چاپ اول، 1417 ق.
29
صدر، محمد باقر، دروس فی علم الأصول، بیجا، دار المنتظر، چاپ اول، 1405 ق.
30
طباطبائی، محمد بن علی، مفاتیح الأصول، بیجا، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، بیتا.
31
عثمان، محمود حامد، القاموس المبین فی إصطلاحات الإصولیین، ریاض، دار الزاحم، چاپ اول، 1423 ق.
32
علامه حلی، حسن بن یوسف، تهذیب الوصول إلی علم الأصول، لندن، مؤسسه الأمام علی علیه السلام، چاپ اول، 1380.
33
غربانی، صادق عبدالرحمن، الحکم شرعی بین النقل و العقل، بیروت، دار الغرب الإسلامی، 1989 م.
34
فضلی، عبد الهادی، دروس فی أصول الفقه الإمامیة، بیجا، موسسة ام القری لتحقیق و النشر، چاپ اول، 1420 ق.
35
فیاضی، محمد اسحاق، محاضرات فی أصول الفقه (تقریرات درس خارج آیتالله خویی)، بیجا، انتشارات انصاریان، 1417 ق.
36
قدسی، احمد، أنوار الأصول (تقریرات درس آیتالله مکارم شیرازی)، بیجا، انتشارات نسل جوان، چاپ دوم، 1416 ق.
37
قطیفی، منیر سید عدنان، الرافد فی علم الأصول (تقریرات درس خارج آیتالله سیستانی)، قم، مکتب آیةالله العظمی السید السیستانی، چاپ اول، 1414 ق.
38
کاظمی خراسانی، محمدعلی، فوائد الأصول (تقریرات درس خارج اصول محقق نائینی)، تحقیق رحمةالله رحمتی اراکی، بیجا، جامعه مدرسین، چاپ اول، 1409 ق.
39
محلی، محمد بن احمد، شرح المحلی علی جمع الجوامع، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی تا.
40
منتظری، حسینعلی، نهایة الأصول (تقریرات درس آیتالله بروجردی)، بیجا، نشر تفکر، 1415 ق.
41
موسی ابو البصل، عبد الناصر، نظریة الحکم القضایی فی الشریعة و القانون، اردن، دار النفائس للنشر و التوزیع، چاپ اول، 1420 ق.
42
مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، خطابات قانونیه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ دوم، 1386.
43
نراقی، مهدی بن ابی ذر، أنیس المجتهدین فی علم الأصول، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، 1388.
44
نملة، عبد الکریم بن علی، المهذب فی علم اصول الفقه المقارن، ریاض، مکتبة الرشد للنشر و التوزیع، چاپ اول، 1420 ق.
45
نملة، عبد الکریم بن علی، الواجب الموسع عند الأصولیین، ریاض، مکتبة الرشد للنشر و التوزیع، چاپ اول، 1414 ق.
46
نوری تهرانی، ابو القاسم (کلانتری)، مطارح الأنظار (تقریرات درس شیخ انصاری)، بیجا، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، بیتا.
47
وزاره الاوقاف و الشئون الاسلامیه، الموسوعة الفقهیة، کویت، چاپ سوم، 1424 ق.
48
هاشمـی شاهـرودی، علـی، دراسـات فـی علم الأصول (تقریرات درس خارج آیتالله خویی)، بیجا، دائـره المعارف فقـه، بیتا.
49
هاشمی شاهرودی، محمود، بحوث فی علم الأصول (تقریرات درس خارج آیتالله شهید صدر)، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، بیجا، چاپ سوم، 1417 ق.
50
یعقوبی، ابوالقاسم، «خطابهای قانونی در اندیشه اصولی امام خمینی (اعلی الله مقامه)»، کاوشی نو در فقه اسلامی، شماره 21 و 22، 1378.
51
ORIGINAL_ARTICLE
بیان و نقد ماده 373 قانون مجازات اسلامی 1392 به زبان ریاضی
بیان و رفع نقص برخی قوانین که جنبه محاسباتی دارد با ادبیات نوین ریاضی، ضرورت عصر فناوری اطلاعات است و این گونه پژوهشها برای برنامهنویسی در جهت تحقق قوه قضائیة الکترونیک، اجتنابناپذیر است. مدعای ما در خصوص مادة 373 ق. م. ا با موضوع تفاضل دیه این است که این ماده برخی مصادیق جرم مرتبط را پوشش نمیدهد، نتیجه آنکه ضمن بازنویسی پیشنهادی مادة قانونی فوق الذکر، برای نخستین بار فرمولی ریاضی برای عملیاتی کردن آن ابداع گردیده است. با این رویکرد، نویسنده ضمن معرفی این مادة به بیان مواردِ نقصِ مصداقی و فراوانی آن پرداخته است. در نهایت ماده مذکورچنان اصلاح شده که همه موارد محتمل از جنسیتهای مختلف شرکت کنندگان در قتل و نحوه محاسبه فاضل دیه آنها را پوشش دهد. یافته پژوهش در بخش ارائه فرمول ریاضی در نحوه محاسبة فاضل دیة شرکت کنندگان در قتل عمد، با فراوانیهای ساده تا پیچیده، چنین است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33063_15764064d31d1a3cb893deb2cad0b978.pdf
2019-08-23
25
40
10.22067/jfu.v51i2.64955
فرمول ریاضی
تفاضل دیه
ماده 373 قانون مجازات
جنسیت دو طرف
اصلاح ماده
امیرحمزه
سالارزائی
amir_hsalar@theo.usb.ac.ir
1
دانشگاه سیستان و بلوچستان
LEAD_AUTHOR
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات کتابخانه گنج دانش، 1388.
1
خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، بیتا.
2
خویی، ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، قم، المطبعه العلمیه قم المقدسه، 1396.
3
سالارزائی، امیرحمزه، «نقد مبنایی بر حکم کیفری مشارکت در قتل عمد قانون مجازات اسلامی»، فقه و اصول، سال چهل و هفتم، شماره 101، تابستان 1394.
4
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1367 ق.
5
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، بیتا.
6
طوسی، محمد بن حسن، المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی، قم، مؤسسه دائرةمعارف الفقه الاسلامی، 1424 ق.
7
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، تحقیق محسن بیدار فر، قم، مؤسسه النشر الاسلامیه جامعه مدرسین، 1430 ق.
8
علی الشاذلی، حسن، الجنایات فی الفقه الاسلامی دراسة مقارنه بین الفقه الاسلامی و القانون، دارالکتاب الجامعی، کتابخانه دیجیتالی اهل سنت، 1397.
9
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، تهران، انتشارات استقلال، 1407 ق.
10
مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، تهران، بیدار، 1419 ق.
11
مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1430 ق.
12
ORIGINAL_ARTICLE
کارکرد قرائن تاریخی در فقه امامیه؛ بررسی موردی روایات سبب نزول
روایات سبب نزول از سویی با قرآن و حدیث و از سوی دیگر با تاریخ ارتباط دارند و در مورد آیات الاحکامی که دارای سبب نزول هستند، بُعد فقهی نیز به این ابعاد افزوده میشود. نوع نگاه فقهای امامیه به قرائن تاریخی به طور کلی، و روایات سبب نزول به طور خاص، در چگونگی استنباط فقهی از آیات به واسطه فهم حاصل شده از این روایات مؤثر است. این پژوهش برای تبیین نوع نگاه فقهای امامیه به قرائن تاریخی، کاربرد روایات سبب نزول را در آثار فقهای امامیه مورد بررسی قرار میدهد. بدین منظور، تفاوت مکاتب فقهی را از یاد نبرده و کوشیده است گوناگونی نوع تعامل فقهای امامیه با روایات سبب نزول را از این طریق تبیین کند. استقرای حاصل از این بررسی نشان میدهد که روایات مروی از ائمه (ع) با شرط اثبات صحت انتساب، در زمره دلایل اصلی یک حکم فقهی مطرح شدهاند. اما اسباب نزول منقول از طریق اهل سنت، بیشتر به عنوان مؤید برداشتهای فقهی شیعه مورد استفاده بودهاند. روایات سبب نزول در آثار فقهای امامیه کاربردهای متنوعی همچون تعیین مؤلفههای معنایی الفاظ و استنباط احکام استحبابی از آیه داشتهاند، اما زمینهچینی برای استنباط فقهی از آیات به ظاهر غیر فقهی، یکی از مهمترین کارکردهای این اخبار است؛ چراکه بدون در نظر گرفتن این اخبار، آیه اشعار مستقیمی به مسائل فقهی نداشته است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33081_a465120a3a96063ad7350ac3fa4291d7.pdf
2019-08-23
41
63
10.22067/jfu.v51i2.61075
روایات سبب نزول
فقه امامیه
استنباط فقهی
مکاتب فقهی
الهه
شاه پسند
shahpasand@quran.ac.ir
1
، دانشکده تربیت مدرس قرآن مشهد
LEAD_AUTHOR
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1410 ق.
1
ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.
2
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر، تحقیق: عبدالرزاق مهدی، بیروت، دارالکتاب العربی، طبعه الأولی، 1422 ق.
3
استرآبادی، محمد بن علی، آیات الأحکام، تحقیق: محمدباقر شریفزاده، تهران، معراجی، چاپ اول، بیتا.
4
انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب الصلاة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، چاپ اول، 1415 ق.
5
ایروانی و شاهپسند، «تقابل سیاق و اسباب نزول در تفسیر آیه احصار»، کتاب قیم، سال اول، شماره 4، 1390، صص 31-52.
6
ایروانی و شاهپسند، «نقدی بر نظریه تحریم تدریجی خمر»، آموزههای قرآنی، شماره ۱۴،1390، صص ۳-۳۰.
7
آل طعان، احمد بن صالح، الرسائل الأحمدیة، قم، دار المصطفی لإحیاء التراث، چاپ اول، 1419 ق.
8
بحرانی آل عصفور، حسین، عیون الحقائق الناضره، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، طبعه الاولی، 1410 ق.
9
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، تحقیق: ایروانی و مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1405 ق.
10
بهجت، محمدتقی، بهجة الفقیه، قم، بینا، چاپ اول، بیتا.
11
پاکتچی، احمد، «اندیشههای فقهی در سده 4-6»، اسلام؛ پژوهشی تاریخی و فرهنگی، کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ سوم، 1393.
12
پاکتچی، احمد، «اندیشههای فقهی در سدههای متأخر»، اسلام؛ پژوهشی تاریخی و فرهنگی، کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ سوم، 1393.
13
ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان، تحقیق: ابومحمد بن عاشور، بیروت، دارإحیاء التراث، طبعه الأولی، 1422 ق.
14
جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، اسراء، چاپ اول، 1378.
15
جوادی آملی، عبدالله، و محمد مومن قمی، کتاب الصلاة، تقریر درس محقق داماد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1416 ق.
16
حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله، معرفه علوم الحدیث، تحقیق: معظم حسین، بیروت، دارالکتب العلمیة، طبعه الثانیة، 1397 ق.
17
حائری یزدی، عبد الکریم، کتاب الصلاة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1404 ق.
18
حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1409 ق.
19
حرّ عاملی، محمد بن حسن، هدایة الأمة، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، 1412 ق.
20
حکیم، محمد تقی، الاصول العامه للفقه المقارن، مؤسسه آل البیت، طبعه الثانیه، 1390 ق.
21
حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، تهران، کتابفروشی نینوا، چاپ سنگی، بیتا.
22
خمینی، روح الله، کتاب الخلل فی الصلاة، قم، چاپخانه مهر، چاپ اول، بیتا.
23
خواجوئی مازندرانی، محمد اسماعیل، جامع الشتات، تحقیق: مهدی رجائی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق.
24
خویی، ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، مؤسّسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1417 ق.
25
ربانی، محمدحسن، فقه و فقهای امامیه در گذر زمان، تهران، بین الملل، چاپ اول، 1386.
26
زرقانی، محمد بن عبدالعظیم، مناهل العرفان، مطبعة عیسی البابی الحلبی وشرکاه، طبعه الثالثة، بیتا.
27
زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد أبوالفضل إبراهیم، بیروت، دارالمعرفة، 1391 ق.
28
زین الدین، محمد امین، کلمة التقوی، قم، ناشر: سید جواد وداعی، چاپ سوم، 1413 ق.
29
سبزواری، عبدالأعلی، مهذّب الأحکام، قم، دفتر آیت الله سبزواری، چاپ چهارم، 1413 ق.
30
سبزواری، محمدباقربن محمدمومن، ذخیرة المعاد، مؤسسه آل البیت، طبعه حجریّه، بیتا.
31
سمرقندی، نصربن محمد، بحر العلوم، تحقیق: محب الدین ابوسعید، بیروت، دار الفکر، طبعه الأولی، 1416 ق.
32
سیستانی، علی، قاعدة «لا ضرر ولا ضرار»، قم، مکتب آیت الله سیستانی، 1414 ق.
33
شاهرودی، احمد، الإحصار و الصد، تقریر درس محمدرضا موسوی گلپایگانی، قم، چاپ اول، 1413 ق.
34
شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1417 ق.
35
شهید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعة، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1419 ق.
36
شهید ثانی، زین الدین بن علی، روض الجنان، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، بیتا.
37
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام، تحقیق: عباس قوچانی، دار إحیاء التراث، بیروت، طبعه السابعه، بیتا.
38
صدر، محمدباقر، الفتاوی الواضحة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ هشتم، 1403 ق.
39
طبری، محمدبن جریر، جامع البیان، بیروت، دار المعرفه، طبعه الأولی، 1412 ق.
40
طحاوی، احمد بن محمد، شرح معانی الآثار، تحقیق: محمد نجار، دارالکتب العلمیه، طبعه الثالثه، 1416 ق.
41
طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1390 ق.
42
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، تحقیق: علی خراسانی و دیگران، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1407 ق.
43
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
44
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
45
عاملی، محمد بن علی، مدارک الأحکام، بیروت، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1411 ق.
46
علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1414 ق.
47
علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.
48
علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، مشهد، مرکز پژوهشهای اسلامی، چاپ اول، 1412 ق.
49
علامه حلی، حسن بن یوسف، نهایة الإحکام، تحقیق: مهدی رجائی، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1410 ق.
50
عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، چاپخانه علمیه، 1380 ق.
51
فاضل آبى، حسن بن ابى طالب، کشف الرموز، تحقیق: اشتهاردی و یزدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1417 ق.
52
فاضل جواد، جواد بن سعید، مسالک الأفهام، تصحیح: محمد تقی کشفی، انتشارات مرتضوی، 1389 ق.
53
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان، قم، بینا، چاپ اول، بیتا.
54
فخر رازی، محمد بن عمر، المحصول، تحقیق: طه جابر، بیروت، مؤسسة الرسالة، طبعه الثانیة، 1412 ق.
55
فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، تهران، دانشگاه تهران، چاپ نوزدهم، 1387.
56
قطب راوندى، سعید بن هبه الله، فقه القرآن، تحقیق: احمد حسینی، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، چاپ دوم، 1405 ق.
57
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: سید طیب موسوی جزایری، قم، دار الکتاب، چاپ چهارم، 1367.
58
کاظمی خراسانی، محمد علی، کتاب الصلاة، تقریر درس میرزای نائینی، قم، جامعه مدرسین، 1411 ق.
59
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
60
مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404 ق.
61
محقق حلّی، جعفر بن حسن، المعتبر، تحقیق: حیدری و دیگران، قم، مؤسسه سید الشهداء، چاپ اول، 1407 ق.
62
محقق حلّی، جعفر بن حسن، نکت النهایة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1412 ق.
63
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، 1414 ق.
64
مدرسی طباطبائی، حسین، مقدمهای بر فقه شیعه، مترجم: محمد آصف فکرت، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، 1410 ق.
65
معرفت، محمد هادی، التفسیر و المفسرون، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ اول، 1377.
66
مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413 ق.
67
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران، المکتبة الجعفریة، چاپ اول، بیتا.
68
موسوی، علی عباس، «تشخیص موضوعات الاحکام»، فقه اهل البیت (ع)، ع 34.
69
میرزای قمی، ابوالقاسم، غنائم الأیام، تحقیق: عباس تبریزیان، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، 1418 ق.
70
نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1415 ق.
71
نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت، طبعه الاولی، 1408 ق.
72
واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، تحقیق: کمال زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیة، طبعه الأولی، 1411 ق.
73
وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل، مصابیح الظلام، قم، مؤسسة العلامة الوحید البهبهانی، چاپ اول، 1424 ق.
74
همدانی، رضا بن محمدهادی، مصباح الفقیه، تحقیق: باقری و دیگران، قم، مؤسسة الجعفریة، چاپ اول، 1416 ق.
75
یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، تحقیق: احمد محسنی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419 ق.
76
ORIGINAL_ARTICLE
اجماع در برزخ ردّ و تأیید محقّق اردبیلی
اجماع یکی از چالشیترین ادلّه فقهی نزد علمای شیعه است و هریک از فقهای بزرگ، موضع خاصّی در قبال آن در پیش گرفته است. از جمله فقیهان نامداری که به فراوانی استفاده از اجماع در استنادات فقهی خویش معروف شده، محقّق اردبیلی (م 993 ق) است. با مطالعه فقه ایشان آشکار میگردد که در حوزه استنادات فقهی، فقط اجماع مدرکی را دارای حجیت دانسته است. البته استدلالهایی نیز وجود دارد که نشانگر تفاوت میان استنادات فقهی و مبانی نظری ایشان در خصوص اجماع است؛ بدین نحو که در استنادات فقهی، همه اجماعات منقول مدرکی را حجت دانسته اما در مبنای نظری، تحصیل اجماع را تنها در زمان حضور و زمانهای نزدیک به آن ممکن دانسته است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33098_d1d862485444a77859415261abafd4bc.pdf
2019-08-23
65
86
10.22067/jfu.v51i2.60776
محقّق اردبیلی
اجماع
حجّیّت
عادل
شریفی
adel11708@yahoo.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
حسین
صابری
saberi@um.ac.ir
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
حسین
ناصری مقدم
naseri1962@gmail.com
3
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، تحقیق مجتبی عراقی، 4 جلد، قم، انتشارات دار سید الشهداء للنشر، 1405 ق.
1
ابن شهیدثانی، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذالمجتهدین، قم، انتشارات دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نهم، بیتا.
2
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تصحیح احمد فارس صاحب الجوانب، 15 جلد، بیروت، انتشارات دارالفکر، 1414 ق.
3
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، تحقیق رضا استادی، اصفهان، انتشارات کتابخانه عمومی امیرالمؤمنین، چاپ اول، 1403 ق.
4
امامی، مسعود، «اجماع مدرکی»، فقه اهل بیت، شماره 60، زمستان 1388.
5
انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الاصول، 2 جلد، قم، انتشارات موسسة النشر الاسلامی، چاپ پنجم، 1416 ق.
6
آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن، توضیح الرشاد فی تاریخ الاجتهاد، قم، انتشارات چاپخانه خیام، چاپ اول، 1401 ق.
7
حائری، عبدالرحیم، الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه، قم، انتشارات دار احیاء العلوم الاسلامیه، چاپ اول، 1404 ق.
8
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تحقیق موسسه آل البیت علیهم السلام، 30 جلد، قم، انتشارات موسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1409 ق.
9
حکیم، محمدتقی، الاصول العامه للفقه المقارن، قم، انتشارات ذوی القربی، چاپ اول، 1428 ق.
10
خویی، ابوالقاسم، مصباح الاصول، 2 جلد، قم، انتشارات مکتبه الداوری، چاپ پنجم، 1417 ق.
11
روحانی، محمد، منتقی الاصول، چاپ اول، 7 جلد، قم، انتشارات دفتر آیت الله سید محمد حسینی روحانی، 1413 ق.
12
ساعدی، جعفر، «اجماع در اندیشه شیعی»، فقه اهل بیت، شماره 42، تابستان 1384.
13
سبحانی تبریزی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، 4 جلد، قم، انتشارات موسسه امام صادق (ع). چاپ اول، 1414 ق.
14
شاکری، بلال، «بازخوانی حجیت اجماع مدرکی»، فقه و اصول، شماره 106، پاییز 1395.
15
شهید ثانی، زین الدین بن علی، رسائل الشهید الثانی، تحقیق رضا مختاری و حسین شفیعی، 2 جلد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1421 ق.
16
شهید ثانی، زین الدین بن علی ، روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، 2 جلد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1402 ق.
17
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، 6 جلد، تهران، انتشارات کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، 1416 ق.
18
طوسی، محمدبن حسن، العدة فی اصول الفقه، 2 جلد، قم، انتشارات محمدتقی علاقبندیان، چاپ اول، 1417 ق.
19
طوسی، محمدبن حسن ، تهذیب الأحکام، تحقیق حسن الموسوی خرسان، 10 جلد، تهران، انتشارات دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
20
عابدینی، احمد، «جایگاه اجماع در روش فقهی محقق اردبیلی»، فقه؛ کاوشی نو در فقه اسلامی، شماره 9، پاییز 1375.
21
علامه حلّی، حسن بن یوسف، تهذیب الوصول الی علم الأصول، لندن، انتشارات موسسة الإمام علی علیه السلام، چاپ اول، 1380.
22
علامه حلّی، حسن بن یوسف ، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، تحقیق بخش فقه در جامعه پژوهشهای اسلامی، 15 جلد، مشهد، انتشارات مجمع البحوث الاسلامیه، چاپ اول، 1412 ق.
23
علم الهدی، علی بن حسین، الذریعة الی اصول الشریعة، 2 جلد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1376.
24
فاضل تونی، عبدالله بن محمد، الوافیة فی اصول الفقه، قم، انتشارات مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دهم، 1415 ق.
25
کاظمی، اسدالله بن اسماعیل، کشف القناع عن وجوه حجیة الاجماع، تهران، انتشارات احمد شیرازی، چاپ اول، بیتا.
26
محقق حلّی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، تحقیق محمد علی حیدری و دیگران، 2 جلد، قم، انتشارات موسسه سیدالشهداء علیه السلام، چاپ اول، 1407 ق.
27
مغنیه، محمدجواد، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، قم، انتشارات موسسه دارالکتاب الاسلامی، چاپ اول، 1430 ق.
28
مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، تحقیق ابراهیم انصاری، بیجا، انتشارات الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق.
29
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبده البیان فی احکام القرآن، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران، انتشارات المکتبه الجعفریه لاحیاء الاثار الجعفریه، چاپ اول، بیتا.
30
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد ، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، تحقیق آقا مجتبی عراقی، علیپناه اشتهاردی و آقاحسین یزدی اصفهانی، 14 جلد، قم، انتشارات دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403 ق.
31
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، القوانین المحکمه فی الاصول، 4 جلد، قم، انتشارات احیاء الکتب الاسلامیة، چاپ اول، 1430 ق.
32
نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، 4 جلد، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1376.
33
ORIGINAL_ARTICLE
عزت نفس و احکام فقهی آن
«عزت نفس» احساس ارزشمندی شخص نسبت به خود است. حفظ عزت نفس و پرهیز از تذلیل نفس که در دانش تعلیم و تربیت و اخلاق، بحثی مهم و اثرگذار به شمار میرود، در دانش فقه نیز مورد توجه قرار گرفته و زیر بنای احکام فراوانی واقع شده و ردپای آشکاری در فتاوای فقهی یافته است و این در حالی است که بحث از عزت نفس به صورت مستقل و منسجم در کتب فقهی معنون نشده است. نویسنده در این پژوهش بنیادی، با روش توصیفی ـ کتابخانهای، از میان متون فقهی پنج دلیل مرتبط به بحث را اصطیاد کرده و به بررسی دلالی آن پرداخته است. برخی از این ادله از قبیل دو قاعده نفی حرج و ضرر به عنوان ثانوی، منجر به صدور احکام مرتبط با عزت نفس میشوند؛ و بعضی نیز مانند ادله حرمت اذلال نفس و ذلت پذیری بیانگر حکم اولیهاند؛. بدین ترتیب باید اذعان کرد گستره و تنوع احکام مرتبط با عزت نفس، بیانگر نقش پررنگ و تأثیرگذار عزت نفس در احکام فقهی است. و میتواند در صدور احکام فقهی بیش از این به عنوان یک متغیر، در نظر گرفته شود.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33115_025088eaa9779df4b1c21cfa81129d3a.pdf
2019-08-23
87
107
10.22067/jfu.v51i2.64481
عزت نفس
ذلت
اذلال
منت
شأن
مروت
سید جعفر
علوی
alavi.s.j@gmail.com
1
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی
LEAD_AUTHOR
ابن حمزه طوسی، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیلة، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، چاپ اول، 1408 ق.
1
ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقائیس اللغة، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، 1404 ق.
2
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ سوم، 1414 ق.
3
اشتهاردی، علی پناه، مدارک العروة، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر، چاپ اول، 1417 ق.
4
انصاری، مرتضی بن محمد امین، المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، 1415 ق.
5
انصاری، مرتضی بن محمد امین ، کتاب الحج، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ اول، 1425 ق.
6
ایروانی، علی، حاشیة المکاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1406 ق.
7
بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیة، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1419 ق.
8
بجنوردی، محمد بن حسن، قواعد فقهی، تهران، مؤسسه عروج، چاپ سوم، 1401 ق.
9
بحر العلوم، محمد، بلغة الفقیه، تهران، منشورات مکتبة الصادق، چاپ چهارم، 1403 ق.
10
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1405 ق.
11
تبریزی، جواد، استفتاءات جدید، قم، بینا، چاپ اول، بیتا.
12
تبریزی، جواد ، تنقیح مبانی العروة- کتاب الاجتهاد و التقلید، قم، دار الصدیقة الشهیدة، چاپ اول، 1426 ق.
13
تبریزی، جواد ، صراط النجاة، قم، دار الصدیقة الشهیدة، چاپ اول، 1427 ق.
14
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ اول، 1417 ق.
15
حکیم، محسن، نهج الفقاهة، قم، انتشارات 22 بهمن، چاپ اول، بیتا.
16
حکیم، محمد سعید، مسائل معاصرة فی فقه القضاء، نجف، دار الهلال، چاپ دوم، 1427 ق.
17
خمینی، روح اللّه، القواعد الفقهیة و الاجتهاد و التقلید (تهذیب الأصول)، قم، دار الفکر- کتابفروشی اسماعیلیان، چاپ اول، 1382 ق.
18
خمینی، روح اللّه ، المکاسب المحرمة، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1415 ق.
19
خمینی، روح اللّه ، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بیتا.
20
خمینی، روح اللّه، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1421 ق.
21
خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1405 ق.
22
خویی، ابو القاسم، معتمد العروة الوثقی، قم، منشورات مدرسة دار العلم- لطفی، چاپ دوم، 1416 ق.
23
خویی، ابو القاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، تحت اشراف جناب آقای لطفی، چاپ اول، 1418 ق.
24
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان- سوریه، العلم- الدار الشامیة، چاپ اول، 1412 ق.
25
سیستانی، علی، المسائل المنتخبة، قم، دفتر حضرت آیة الله سیستانی، چاپ نهم، 1422 ق.
26
سیستانی، علی، منهاج الصالحین، قم، دفتر حضرت آیة الله سیستانی، چاپ پنجم، 1417 ق.
27
سیستانی، محمد رضا، بحوث فی شرح مناسک الحج، بیروت، دار المورخ العربی، چاپ دوم، 1437 ق.
28
سیفی مازندرانی، علی اکبر، دلیل تحریر الوسیلة- أحکام الأسرة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1429 ق.
29
شبیری زنجانی، موسی، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشی رایپرداز، چاپ اول، 1419 ق.
30
شجاعی، محمد صادق، توکل به خدا، قم، انتشارات موسسسه آمورشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم، 1387.
31
شعبانی، احمد، و علی اکبر کریمی، «بررسی مقایسهای مفهوم شأن در الگوی مصرف فرد مسلمان و نظریه مصرف متظاهرانه»، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، سال هفتم، شماره دوم، پیاپی ـ 14، بهار و تابستان 1394.
32
شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1413 ق.
33
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.
34
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.
35
صدر، محمد باقر، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، قم، دار الصادقین للطباعة و النشر، چاپ اول، 1420 ق.
36
صیمری، مفلح بن حسن، کشف الالتباس عن موجز أبی العباس، قم، مؤسسه صاحب الأمر، چاپ اول، 1417 ق.
37
طباطبایی یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی (المحشّی)، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ اول، 1419 ق.
38
طباطبایی یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1409 ق.
39
طباطباییقمّی، تقی، الدلائل فی شرح منتخب المسائل، قم، کتابفروشی محلاتی، چاپ اول، 1423 ق.
40
طریحی، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، 1416 ق.
41
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
42
علامه حلّی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1413 ق.
43
فاضل موحدی لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیة، قم، چاپخانه مهر، چاپ اول، 1416 ق.
44
فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410 ق.
45
کاشف الغطاء، حسن بن جعفر، أنوار الفقاهة- کتاب الطهارة، نجف، مؤسسه کاشف الغطاء، چاپ اول، 1422 ق.
46
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
47
گلپایگانی، لطف الله، استفتاءات حج، قم، انتشارات حضرت معصومه، چاپ اول، 1422 ق.
48
محقق حلّی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم، مؤسسه سید الشهداء، چاپ اول، 1407 ق.
49
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد،قم، مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، 1414 ق.
50
مصطفوی، محمد کاظم، القواعد- مائة قاعدة فقهیة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ چهارم، 1421 ق.
51
مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیة، قم، مدرسه امام امیر المؤمنین، چاپ سوم، 1411 ق.
52
مؤمن، محمد، کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ اول، 1415 ق.
53
نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1415 ق.
54
نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1408 ق.
55
هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، زیرنظر محمود هاشمی شاهرودی، قم، انتشارات مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، 1382.
56
همدانی، رضا بن محمد هادی، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1416 ق.
57
ORIGINAL_ARTICLE
انقلاب نسبت و اعتبارسنجی آن در رفع تعارض ادلّه
یکی از مباحث مهم باب تعارض در علم اصول انقلاب نسبت است و آن زمانی است که در میان بیش از دو دلیل، تعارض مستقر پدید آید. پس از تخصیص یا تقیید دو دلیل، نسبت یکی از آن دو با دلیل سوم ملاحظه میشود که به وسیله آن دلیل سوم، نسبت آنها از تعارض مستقر به تعارض غیر مستقر، تبدیل میگردد. در این پژوهش سعی شده از رهگذر تحلیل حجّیّت انقلاب نسبت، آن دسته از تعارض ادلّه که تعارض بین بیش از دو دلیل است و منجر به اجرای انقلاب نسبت میگردد، مورد بررسی واقع شود. بهعلاوه با توجّه به صُوَر مختلف انقلاب نسبت (مطابق آرای فقهای متأخّر و معاصر)، ادلّه مخالفان و موافقان انقلاب نسبت و همچنین نمونههایی از موارد اجرای انقلاب نسبت در احادیث، تحلیل و در نهایت، نشان داده میشود که انقلاب نسبت در مواردی حجّیّت دارد و در مواردی فاقد حجّیّت است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33134_0cb1ebbabff66a594496995b4da2a4a2.pdf
2019-08-23
109
127
10.22067/jfu.v51i2.60902
انقلاب نسبت
حجّیّت
تعارض ادلّه
سیده سعیده
لطیفی
ss.latifi@yahoo.com
1
دانشگاه یاسوج
AUTHOR
ابوالفضل
علیشاهی قلعه جوقی
alishahi88@gmail.com
2
دانشگاه یاسوج
LEAD_AUTHOR
فاطمه
قدرتی
f.ghodrati@yu.ac.ir
3
دانشگاه یاسوج
AUTHOR
عبدالله
بهمن پوری
bahmanpouri10@gmail.com
4
دانشگاه یاسوج
AUTHOR
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
1
ابن بابویه، محمّد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413 ق.
2
اراکی، محمد علی، اصول الفقه، قم، موسسه در راه حق، 1375.
3
اصفهانی، محمد حسین، نهایه الدرایه، بیروت، موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، 1361 ق.
4
امامی خوانساری، محمد، تسدید القواعد فی حاشیه الفرائد، تهران، نشر القوانینی، 1400 ق.
5
انصاری، مرتضی بن محمد امین، الرسائل (فرائد الاصول)، قم، انتشارات علامه، 136۹.
6
ایروانی، باقر، الحلقه الثالثه فی اسلوبها الثانی، سعید بن جبیر، قم، 1382.
7
آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایه الاصول، قم، موسسه آل البیت (ع)، 1409 ق.
8
آشتیانی، محمد حسن، بحر الفوائد فی شرح الفرائد، بیروت، موسسه التاریخ العربی 131۹ ق.
9
آقا بزرگ طهرانی، محمد حسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳ ق.
10
آملی، محمد تقی، منتهی الوصول الی غوامض کفایه الاصول، تهران، چاپخانه فردوسی، 1390 ق.
11
آملی، هاشم، مجمع الافکار و مطرح الانظار، قم، المطبعه العلمیه، 1395 ق.
12
بحر العلوم، محمد، بلغه الفقیه، تهران، منشورات مکتبة الصادق، 1403 ق.
13
بروجردی، حسین، جامع أحادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، 1429 ق.
14
تبریزی، موسی، اوثق الوسائل فی شرح الرسائل، قم، انتشارات نجفی، 1369.
15
جزایری، محمد جعفر، منتهی الدرایه فی توضیح الکفایه، قم، نشر الفقاهه، 1427 ق.
16
حایری یزدی، عبد الکریم، درر الفوائد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بیتا.
17
حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.
18
حسینی، محمد باقر، تعارض ادله (تعارض در مواد قانونی، ادله اثبات دعوی و مفاد قرارداد)، آیین احمد، قم، ۱۳۸۸.
19
حکیم، محمد سعید، المحکم فی اصول الفقه، قم، موسسه المنار، 1414 ق.
20
خمینی، روح الله، انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1373.
21
خویی، ابو القاسم، مصباح الاصول، قم، داوری، 1412 ق.
22
ذهنی تهرانی، محمد جواد، تحریر الفصول فی شرح کفایه الاصول، قم، موسسه الامام المنتظر (عج)، 1391 ق.
23
راغبی، محمد علی، «شیوههای تعارض زدائی از ادلّه استنباط با تاکید بر دیدگاه آیت الله سید عبد الاعلی سبزواری»، فصلنامه پژوهشهای فقه و مبانی حقوق اسلامی، ش 1، 138۲، ۷۵-۹۴.
24
رشاد، محمد، اصول فقه، تهران، اقبال، 1367 ق.
25
روحانی، محمد صادق، منتقی الاصول، تحریر عبد الصاحب حکیم، قم، نشر الهادی، ۱۴۱۳ ق.
26
سانو، قطب مصطفی، مصطلحات اصول الفقه، بیروت، دار الفکر المعاصر، ۲۰۰۰ م.
27
سبحانی، جعفر، الموجز فی اصول الفقه، قم، موسسه الامام الصادق (ع)، ۱۳۷۶ ق.
28
سبحانی، جعفر، الوسیط فی اصول الفقه، قم، موسسه الامام الصادق (ع)، 1390 ق.
29
صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، قم، مجمع علمی شهید صدر، 1405 ق.
30
صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1418 ق.
31
صفی پور، عبد الرحیم، منتهی الارب فی لغه العرب، بیجا، کتابخانه سنایی، بیتا.
32
صنقور البحرینی، محمد، المعجم الاصولی، قم، انتشارات نقش، 1426 ق.
33
طباطبایی قمی، تقی، آراؤنا فی اصول الفقه، قم، انتشارات مفید، 1371.
34
طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1390ق.
35
طوسی، محمد بن حسن ، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
36
عراقی، ضیاء الدین، نهایه الافکار، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۰۵ ق.
37
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، الوافی، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین (ع)، 1406 ق.
38
کرمی، محمد، طریق الوصول الی کفایه الاصول، قم، المطبعه العلمیه، ۱۳۸۶ ق.
39
کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1407 ق.
40
محقق حلّى، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق: عبد الحسین محمد علی بقال، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408 ق.
41
محقق داماد، مصطفی، مباحثی از اصول فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، ۱۳۸۲.
42
مشکینی، علی، اصطلاحات الاصول، قم، دار الهادی للمطبوعات، 1413 ق.
43
مشکینی، علی ، کفایه الاصول (با حواشی مشکینی)، قم، لقمان، ۱۴۱۳ ق.
44
مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1۴03 ق.
45
مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، قم، نسل جوان، 1416 ق.
46
منسوب به امام رضا (ع)، الفقه- فقه الرضا، مشهد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1406 ق.
47
موسوی قزوینی، علی، الاجتهاد و التقلید (التعلیقة علی معالم الأصول)، محقق: سید علی علوی قزوینی، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1427 ق.
48
نایینی، محمد حسین، اجود التقریرات، قم، موسسه مطبوعاتی دینی، 1369.
49
نایینی، محمد حسین، فوائد الاصول، قم، جامعه المدرسین، 1376 ق.
50
نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1417 ق.
51
هاشمی خانعباسعلی، علی، «تعارض ادلّه و قواعد رفع آن»، نشریه فقه و تاریخ تمدن ملل اسلامی، ش 25، 1389، ۶۷-۱۰۴.
52
هاشمی، محمود، تعارض الادلّه الشرعیه (تقریرات درس آیة اللّه صدر)، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، 1975 م.
53
ORIGINAL_ARTICLE
مجازات سبِّ معصومان و چگونگی رفع تعارض آن با سیرة عملی ایشان
مجازاتی که فقها برای سبّ و شتم پیامبر و امامان با استناد به روایات بیان کردهاند وجوب قتل شخص دشنامدهنده و مهدورالدّم بودن اوست. بهرغم این معنا در سیرة عملی حضرات معصومان موارد گوناگونی وجود دارد که ایشان با شخص دشنام دهنده به رفق و مدارا برخورد کرده و اصحاب خود را از اینکه مجازات قتل را اجرا کنند بازداشتهاند. این جستار در مقام رفع تعارض پیشگفته، مستندات روایی مجازات قتل دشنام دهنده را تحلیل و بررسی کرده و چنین نتیجه گرفته که قدر متیقن از ادلة مورد اشاره، وجوب قتل دشنام دهندهای است که مقام رسالت پیامبر را هدف قرار داده است. در فرض تسرّی مورد روایات به دشنام دهنده امامان، مجازات قتل مربوط به معاندان و نواصبی است که از سر علم و آگاهی شخصیت حقوقی و جایگاه امامت امام را مورد هتک قرار دهند. بنابراین میان حکم شرعی مجازات شخص سابّ و سیرة عملی امامان معصوم در برخورد اخلاقی کریمانه با افرادی که از روی جهل به ایشان توهین کرده و از سر جهل با شخص حقیقی آنان در خصومت واقع شدهاند، تعارضی وجود ندارد.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33152_e6f0db51e54c2d8ca3b08e5fdda83df7.pdf
2019-08-23
129
144
10.22067/jfu.v51i3.50600
سبّ النبی
سبّ الائمه
مجازات سب
قتل
شخصیت حقوقی
سید مهدی
مرویان حسینی
marvian.am@gmail.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
عباسعلی
سلطانی
msoltani1962@gmail.com
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم: دار الشریف، چاپ دوم، 1406 ق.
1
ابن بابویه، محمد بن علی ، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.
2
ابن حیون، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، 1385 ق.
3
ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابیطالب، قم: علامه، چاپ اول، 1379 ق.
4
ابن غضائری، احمد بن حسین، رجال ابن الغضائری، قم، بینا، بیتا.
5
الامام علی بن موسی الرضا، صحیفة الامام الرضا، مشهد: کنگره جهانی امام رضا، چاپ اول، 1406 ق.
6
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، دارالفکر للطباعة والنشر و التوزیع، 1401 ق.
7
برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1371 ق.
8
برقی، احمد بن محمد ، رجال البرقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1342.
9
ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1422 ق.
10
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1409 ق.
11
خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، چاپ اول، 1422 ق.
12
خوئی، ابوالقاسم ، معجم رجال الحدیث، بیجا، چاپ پنجم، 1413 ق.
13
شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، قم: مشهور، چاپ اول، 1379.
14
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1410 ق.
15
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.
16
طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم: الشریف الرضی، چاپ چهارم، 1412 ق.
17
طبری، محمد بن جریر، المسترشد فی امامة علی بن ابیطالب، قم: کوشانپور، چاپ اول، 1415 ق.
18
طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم: دار الثقافه، چاپ اول، 1414 ق.
19
طوسی، محمد بن حسن ، الفهرست، نجف: المکتبة الرضویه، چاپ اول، بیتا.
20
طوسی، محمد بن حسن ، رجال الطوسی، قم: موسسه النشر الاسلامی، چاپ سوم، 1373.
21
علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة احوال الرجال، نجف: منشورات المطبعة الحیدریة، چاپ دوم، 1381 ق.
22
عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تهران: المطبعة العلمیه، چاپ اول، 1380 ق.
23
کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، 1409 ق.
24
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم: دار الحدیث، چاپ اول، 1429 ق.
25
گلپایگانی، محمدرضا، الدر المنضود فی احکام الحدود، قم: دار القرآن الکریم، چاپ اول، 1412 ق.
26
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العرب، چاپ دوم، 1403 ق.
27
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی ، مرآت العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1404 ق.
28
مجلسی، محمد تقی بن مقصودعلی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: کوشانپور، چاپ دوم، 1406 ق.
29
مجلسی، محمد تقی بن مقصودعلی ، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی، چاپ اول، 1406 ق.
30
مرعشی نجفی، شهاب الدین، القصاص علی ضوء القرآن و السنة، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1415 ق.
31
مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: کنگرة شیخ مفید، چاپ اول، 1413 ق.
32
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365.
33
ORIGINAL_ARTICLE
احترام مالی کافر بیطرف
موضوع نوشتار حاضر احترام مالی کافر بیطرف است. به باور مشهور فقیهان، انسان در یک تقسیم کلان به مسلمان و غیر مسلمان تقسیم شده است. غیر مسلمان فقط در صورت معاهد یا ذمی بودن از جرگه حربیان خارج و جان و مال وی محترم است. در مقابل برخی برآنند که کافر بیطرف (کافر حیادی) در عرض کافر معاهد و ذمی حرمت جانی و مالی دارد و کسی حق تعرض به وی را ندارد. تحقیق حاضر در راستای تاکید بر دیدگاه اخیر، نخست در صدد است با بازخوانی و تقریب دلایل دیدگاه مشهور و در مواردی مستندسازی آن با مهمترین دلایل احتمالی این دیدگاه، خوانشی علمی از این دیدگاه ارائه نماید. در ادامه نویسنده میکوشد تا با نقد این دلایل، نشان دهد که نمیتوان با استناد به آنها، امر خطیری همچون عدم حرمت مال دیگری را اثبات کرد. نتیجه اینکه احترام مالی کافر بیطرف به لحاظ اطلاقات ادله ثابت است و دلیلی بر تخصیص یا تقیید آنها وجود ندارد؛ بلکه، به برخی دلایل میتوان اشاره کرد که خواستار مواجهه از سر نیکی و عدالت با کافر بیطرف است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33173_fa7f56f383f8656e45a2541739a9c3ea.pdf
2019-08-23
145
166
10.22067/jfu.v51i2.65655
روابط اقتصادی با کفار
سرقت از کفار
حرمت جان کافر و دار الحیاد
امیر
مهاجر میلانی
milani@wrc.ir
1
مرکز تحقیقات زن و خانواده، واحد قم
LEAD_AUTHOR
ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1362.
1
ابن بابویه، محمد بن علی ، علل الشرائع، قم: کتابفروشی داوری، 1386 ق.
2
ابن بابویه، محمد بن علی ، عیون الاخبار، نشر جهان، 1378 ق.
3
ابن زهره، حمزه بن على، غنیه النزوع، قم: مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، 1417 ق.
4
ابن شهرآشوب، محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، قم: انتشارات بیدار، 1369 ق.
5
احمدی میانجی، علی، مالکیت خصوصی در اسلام، قم: نشر دادگستر، 1424 ق.
6
اصفهانی، ابو الحسن، وسیلة النجاة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422 ق.
7
ایروانی، علی، حاشیه مکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد، 1406 ق.
8
آبی، حسن بن ابی طالب، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1417 ق.
9
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1405 ق.
10
برقی، احمد بن محمد، المحاسن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371 ق.
11
بهجت، محمد تقی، وسیلة النجاة، قم: انتشارات شفق، 1423 ق.
12
بیهقی نیشابوری کیدرى، محمد بن حسین، اصباح الشیعه، قم: مؤسسه امام صادق (علیهالسلام)، 1416 ق.
13
تقیالدین حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383 ق.
14
جوادی آملی، عبدالله، مفاتیح الحیاه، قم: إسراء، 1391.
15
خامنهای، علی، الاستفتاءات، قم: دفتر معظم له، 1424 ق.
16
خمینی، روح اللّه، کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، 1421 ق.
17
خوانساری، محمد، التعلیقات علی الروضه البهیه، قم: منشورات مدرسه رضویه، بیتا.
18
خویی، ابوالقاسم، صراط النجاه، قم: مکتب نشر المنتخب، 1416 ق.
19
خویی، ابوالقاسم ، معجم رجال الحدیث، بیجا، بیتا.
20
خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم: نشر مدینة العلم، 1410 ق.
21
سبزواری، عبد الاعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه اهل بیت (ع)، 1409 ق.
22
سیستانی، علی، تعارض الأدله و اختلاف الحدیث، تقریر از سید هاشم هاشمی، بیجا، بیتا.
23
شبیری زنجانی، موسی، کتاب نکاح، قم: مؤسسه نور رأی پرداز، 1419 ق.
24
شعرانی، ابوالحسن، حاشیه الوافی، کتابخانه امیر المومنین، 1406 ق.
25
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضه البهیه، قم: مکتبه الداوری، 1410 ق.
26
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، بیروت، دارالإحیاء التراث العربی، 1404 ق.
27
صدر، محمد باقر، المحاضرات التأسیسیه، قم: مرکز الابحاث التخصصیه، 1413 ق.
28
صدر، محمد باقر ، بحوث فی شرح العروة الوثقی، قم: مجمع الشهید الصدر العلمی، 1408 ق.
29
صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، قم: مؤسسه دائره المعارف، 1431 ق.
30
طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین، بیتا.
31
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، 1372 ق.
32
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الرساله، 1420 ق.
33
طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1390 ق.
34
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بیتا.
35
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم: انتشارات جامعه مدرسین قم، 1407 ق.
36
طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی، 1400 ق.
37
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق.
38
طوسی، محمد بن حسن، رجال الشیعه، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1427 ق.
39
عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام، قم: مؤسسه آل البیت، 1411 ق.
40
علامه حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1414 ق.
41
علامه حلّی، حسن بن یوسف، رجال العلامة، نجف اشرف: منشورات المطبعة الحیدریة، 1381 ق.
42
علامه حلّی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه، 1412 ق.
43
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان، قم: بیجا، بیتا.
44
فخر المحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه اسماعلیان، 1387 ق.
45
قمی، ابوالقاسم، الرسائل، قم: دفتر تبیلغات اسلامی، 1427 ق.
46
قمی، تقی، الدلائل فی شرح منتخب المسائل، قم: کتاب فروشی محلاتی، 1423 ق.
47
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، دارالکتاب، 1404 ق.
48
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق.
49
گلپایگانی، محمد رضا، مجمع المسائل، قم: دارالقرآن، 1409 ق.
50
محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1408 ق.
51
محقق حلّی، جعفر بن حسن ، نکت النهایة، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1412 ق.
52
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، آل البیت (علیه السلام)، 1414 ق.
53
مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، تحقیق محمد فؤاد عبد الباقی، بیتا.
54
مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413 ق.
55
مکارم شیرازی، ناصر، الفتاوی الجدیده، قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب (علیهالسلام) 1427 ق.
56
منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایه الفقیه، قم: نشر تفکر، 1409 ق.
57
منتظری، حسینعلی، دراسات فی المکاسب المحرمه، قم: نشر تفکر، 1415 ق.
58
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی - فهرست أسماء مصنفی الشیعة، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1407 ق.
59