ORIGINAL_ARTICLE
چیستی شناسی قطع و تأثیر آن در باب ظواهر اصول فقه
اصولیان متأخّر از شیخ انصاری با تقسیم سه گانه احوال مکلّف، مباحث حجّیت را در سه باب: «قطع، ظنّ و شکّ» مورد بررسی قرار دادهاند. دیدگاههای برگزیده ایشان در زمینه قطع، مبانی ایشان در دو بخش دیگر را تشکیل داده، آنها را تحت تأثیر قرار داده است. یکی از این دیدگاهها در باب چیستیشناسی قطع است. بر اساس دیدگاه برخی از اصولیان جدید، ظاهر لفظ، بیانگر مراد متکلّم و خاستگاه ظهور، اراده استعمالی است. بدین سان، ظهور لفظ در ذهن مخاطب یا شنونده دیگر، با تصدیق به مراد متکلّم تحقق مییابد و منشأ آن، اصولی عقلایی است. قطعی دانستن این اصول عقلایی موجب قطعی دانستن تصدیق به ظهور و قطعی دانستن دلالت ظاهر است. قطعی یافتن دلالت ظواهر تأثیراتی در پی دارد از جمله آن که موجب میشود ظواهر، با خروج از سلک امارات ظنّی و ورود به جرگه ادلّه قطعی، حجّیّت ذاتی یابند و تخصّصا از ادلّه نهی از عمل به غیر علم خارج شوند. بدین ترتیب، میتوان ادّعا کرد علاوه بر آن که حجّیّت ظواهر، مقتضای اصل اوّلی است؛ عمل به ظواهر از سوی شارع غیر قابل ردع است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33321_e103a41f9b59edde4d11e1739ab6af18.pdf
2020-02-20
9
29
10.22067/jfu.v51i4.20221
قطع
علم
ظن
حجیت
ظواهر الفاظ
محمد حسین
انصاری حقیقی
ansari.mh47@gmail.com
1
دانشگاه آزاد اسلامی
LEAD_AUTHOR
حسین
ناصری مقدم
naseri1962@gmail.com
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
محمّد صادق
علمی سولا
sola-m@um.ac.ir
3
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، چاپ اول، 1409ق.
1
آشتیانی، محمّد حسن، بحر الفوائد فی شرح الفرائد، بیجا، بیتا.
2
استرآبادی، محمد امین بن محمدشریف، الفوائد المدنیّة و الشّواهد المکّیّه، قم، مؤسّسة النشر الإسلامی، چاپ اوّل، 1424ق.
3
اصفهانی، محمدحسین، نهایة الدرایة، قم، انتشارات سیّد الشهداء، چاپ اوّل، 1374.
4
جوهری، اسماعیل ابن حماد، الصحاح فی اللّغه، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ چهارم، 1407 ق .
5
حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشّیعه، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ پنجم، 1403 ق، 1983 م.
6
خمینی، روح الله، انوار الهدایه، تهران، موسّسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، چاپ اوّل، 1413ق – 1372.
7
خوئی، ابوالقاسم، مصباح الاصول، مقرر: بهسودی، محمّد سرور، قم، مکتبة الداوری، چاپ پنجم، 1417 ق.
8
روحانی، صادق، منتقی الاصول، قم، چاپخانه الهادی، چاپ دوم، 1416ق.
9
سبحانی، جعفر، الوسیط فی اصول الفقه، مؤسسه الامام الصّادق علیه السلام، چاپ دوم، 1426 ق- 1384.
10
سبحانی، جعفر ، رساله فی التحسین و التقبیح العقلیّین، قم، مؤسسه الامام الصادق، چاپ اول، 1420ق.
11
سیدمرتضی (علمالهدی)، علی بن حسین، الذّریعه الی اصول الفقه، تحقیق ابوالقاسم گرجی، تصحیح وتقدیم و تعلیق: ابوالقاسم گرجی، چاپخانه دانشگاه تهران، 1346.
12
سیستانی، علی، الرافد فی اصول الفقه، تقریر سید منیر قطیفی، دفتر آیة الله العظمی سید علی سیستانی، چاپ اوّل، 1414 ق.
13
صاحب معالم، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم، مؤسّسة النّشر الإسلامی، بیتا.
14
صدر، محمّد باقر، المعالم الجدیده، تهران، مکتبة النجاح، چاپ دوم، 1395 ق- 1975 م.
15
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، اعاده عادل محمود، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1408 ق- 1367.
16
طوسی، محمّد بن حسن، العدّه فی اصول الفقه، تحقیق: محمد رضا الأنصاری القمی، قم،چاپخانه ستاره، چاپ اوّل، 1417 ق- 1376.
17
علّامه حلّی، حسن بن یوسف، مبادئ الوصول الی علم الاصول، تعلیق وتحقیق: عبد الحسین محمد علی البقال، قم، مرکز نشر دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، 1404 ق.
18
عیّاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، المکتبه العلمیّه الاسلامیّه، بیتا.
19
فیروزآبادی، مرتضی، عنایة الأصول فی شرح کفایة الأصول، قم، منشورات الفیروزآبادی، چاپ هفتم، 1385 – 1386.
20
قمی، ابوالقاسم، قوانین الاصول، تهران، انتشارات علمیّه اسلامیّه، بیتا.
21
محقّق حلّی، جعفر بن حسن، معارج الأصول، تحقیق: إعداد: محمد حسین الرضوی، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، چاپ اول، 1403 ق. مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس، بیروت، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1414 ق- 1994م.
22
مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم، 1370.
23
مظفر، محمد رضا ، المنطق، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، بیتا.
24
ملکی اصفهانی، مجتبی، فرهنگ اصطلاحات اصول، چاپ اوّل، انتشارات عالمه، 1381.
25
نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، مقرر: کاظمی خراسانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1404ق.
26
ORIGINAL_ARTICLE
مسئولیت پیشقراردادی آخذ به سَوْم، مبنا و آثار مترتب بر آن
مالی که برای فروش عرضه میشود و خریدار آن را تصرف میکند در اصطلاح «مأخوذ به سَوْم» و گیرنده مال را «آخذ به سَوْم» و عمل را «اخذ به سَوْم» مینامند. تسلیم کالا توسط فروشنده به مشتری میتواند ایجاب یا وعده بیع به شمار آید. نویسنده در این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که مسئولیت گیرنده مال نسبت به خسارت وارده بر آن تا زمانی که در اختیار او قرار دارد، چیست؟ گروهی بر این نظرند که ید گیرنده مال، امانی است و عدهای نیز وی را ضامن یافتهاند. برخی مسئولیت مزبور را قراردادی دانسته و برخی دیگر قائل به قهری بودن ضمان ید مذکور شدهاند. نظریات یاد شده در این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته و این نتیجه به دست آمده که ید آخذ به سَوْم بر مالی که جهت آزمایش در اختیار دارد، امانی است و حکم به ضمان برای فردی که به اذن مالک و به منظور سنجیدن و اختبار، مال را در اختیار گرفته و همانند دانستن او با گیرنده بدون اذن، خلاف منطق حقوقی و توجیه ناپذیر است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33332_85c91c4c227b61e4cf0fc90d5803fc82.pdf
2020-02-20
31
49
10.22067/jfu.v51i4.70028
سوم
قابض به سوم
مسئولیت
قرارداد
ضمان
ابراهیم
جوانمرد فرخانی
javanmardebrahim@yahoo.com
1
دانشگاه گنبد کاووس
LEAD_AUTHOR
ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بیتا.
1
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
2
ابن عابدین، محمد أمین بن عمر، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دارالفکر، 1412 ق.
3
ابن نجیم حنفی، زین الدین، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت، دار الکتب العلمیه، بیتا.
4
اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
5
امامی، حسن، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه، 1370.
6
انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415 ق.
7
باقری، احمد، عقود تملیکی: بیع – اجاره، تهران، انتشارات سمت، 1384.
8
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
9
جزیری، عبد الرحمن، الفقه علی المذاهب الأربعه، بیروت، دارالثقلین، 1419 ق.
10
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش، 1386.
11
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
12
حسینی شیرازی، محمد، ایصال الطالب إلی المکاسب، تهران، منشورات اعلمی، بیتا.
13
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1418 ق.
14
خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، بیتا.
15
خمینی، روح الله ، کتاب البیع، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1421 ق.
16
خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1405 ق.
17
سبزواری، عبد الأعلی، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مؤسسه المنار، 1413 ق.
18
سنهوری، عبد الرزاق، الوسیط فی شرح القانون المدنی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
19
سیستانی، علی، منهاج الصالحین، قم، دفتر حضرت آیه الله سیستانی، 1417 ق.
20
شریف، محمد مهدی و نصرالله جعفری دولت آبادی، «گفتاری در حقیقت امانت و نقش اذن در ایجاد امانت مالکانه»، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، شماره 8، زمستان 1389.
21
شهید اول، محمد بن مکی، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1414 ق.
22
شهید ثانی، زین الدین بن علی، حاشیة المختصر النافع، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1422 ق.
23
شهید ثانی، زین الدین بن علی ، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه، 1413 ق.
24
شهیدی، مهدی، اصول قراردادها و تعهدات، تهران، انتشارات مجد، 1379.
25
شهیدی، مهدی ، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، انتشارات مجد، 1382.
26
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
27
صالحی مازندرانی، اسماعیل، شرح کفایه الأصول، قم، نشر صالحان، 1382.
28
صفایی، حسین، قواعد عمومی قراردادها، تهران، نشر میزان، 1383.
29
طباطبایی یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، حاشیه مکاسب، قم، موسسه اسماعیلیان، 1421 ق.
30
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم، موسسه آل البیت، بیتا.
31
علامه حلّی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیه، 1412 ق.
32
فاضل لنکرانی، محمد جواد، القواعد الفقهیه، قم، انتشارات مهر، 1416 ق.
33
فاضل لنکرانی، محمد، درس خارج فقه: کتاب الغصب، جلسه بیست وچهارم، 13 ذی القعده 1425 ق.
34
فخر المحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1387ق.
35
فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، منشورات دار الرضی، بیتا.
36
قاسمزاده، مرتضی، الزامها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد، تهران، نشر میزان، 1388.
37
کاتوزیان، ناصر، الزامهای خارج از قرارداد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1386.
38
کاتوزیان، ناصر ، عقود معین: معاملات معوض عقود تملیکی، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1387.
39
کاتوزیان، ناصر ، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1383.
40
کاشف الغطاء، محمدحسین، تحریر المجله، نجف اشرف، المکتبه المرتضویه، 1359 ق.
41
لطفی، اسدالله، «قاعده استیمان در سقوط ضمان»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره ۴۴، تابستان ۱۳۷۸.
42
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، بیروت، تحقیق و نشر مرکز الرسول الاعظم (ص)، 1419 ق.
43
محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، بخش مدنی، تهران، نشر علوم اسلامی، 1363.
44
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1414 ق.
45
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، 1402 ق.
46
موسوی بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه،نجف، دار الکتب العلمی، 1389 ق.
47
میرزای قمی، ابوالقاسم، جامع الشتات، منشورات شرکه الرضوان، بیتا.
48
میرمحمد صادقی، حسین، جرائم علیه اموال و مالکیت، نشر میزان، 1376.
49
نائینی، محمد حسین، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران، المکتبة المحمدیة، 1373 ق.
50
هاشمی شاهرودی، محمود، قراءات فقهیه معاصره، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، 1423 ق.
51
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی فقهی و حقوقی شرط «بازگشت موقوفه به ملک واقف هنگام نیاز» به عنوان شرط فاسخ در عقد وقف
در مورد صحت یا بطلان وقفی که در آن، واقف شرط کند در حالت نیازمندی، موقوفه به وی بازگردد، دیدگاههای متفاوتی در فقه ارائه شده است. مخالفان صحت این عمل، یا آن را از اصل باطل میدانند و یا معتقدند چنین عملی منطبق بر عنوان حبس است و نه وقف؛ زیرا در هر صورت، وقف باید دائمی باشد و شرط بازگشت موقوفه به واقف، در تعارض با این ویژگی و مغایر مقتضای عقد وقف است. گروه سوم نیز، وقف و شرط مذکور را صحیح دانستهاند. برگشت این نظریهها، به مسأله «شرط بودن دوام در عقد وقف» و امکان قرار دادن شرط فاسخ در آن است، پژوهش حاضر با بررسی دیدگاههای فقهی موجود و پذیرش نظریه عدم اشتراط «تأبید» در وقف، به اثبات صحت نظریه «صحت وقف مشروط به بازگشت موقوفه به ملک واقف در صورت نیاز» پرداخته و با بررسی مفهوم شرط فاسخ در حقوق، آن را منطبق بر شرط مذکور در عقد وقف دانسته و معتقد است بر مبنای این نظریه پذیرفته شده در فقه، امکان قرار دادن شرط فاسخ در عقد وقف وجود دارد و شرط «بازگشت موقوفه به واقف در صورت نیاز»، بارزترین مصداق آن است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33369_950ab4073c07a53766ded0d7aa3dda52.pdf
2020-02-20
51
74
10.22067/jfu.v51i4.65641
شرط فاسخ
عقد وقف
ابدی بودن وقف
شرط رجوع
سید مهدی
قریشی
sm.ghoreishi@urmia.ac.ir
1
دانشگاه ارومیه
AUTHOR
محمد حسن
جوادی
mh.javadi@urmia.ac.ir
2
دانشگاه ارومیه
AUTHOR
حامد
رحمانی
rahmanihamed@ut.ac.ir
3
دانشگاه آزاد اسلامی
LEAD_AUTHOR
حسین
جوادی
jahossein110@yahoo.com
4
دانشگاه آزاد اسلامی
AUTHOR
آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کتاب فی الوقف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1413 ق.
1
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1410 ق.
2
ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.
3
ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1406 ق.
4
ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر؛ طوسی، محمد بن حسن، جواهر الفقه - العقائد الجعفریة، قم، دفتر انتشارات اسلامی،چاپ اول، 1411 ق.
5
ابن جنید اسکافی، محمد بن احمد، مجموعة فتاوی ابن جنید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1416 ق.
6
ابن حمزه، محمد بن علی، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی - ره، چاپ اول، 1408 ق.
7
ابن حیون، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ دوم، 1385 ق.
8
ابن داود حلّی، حسن بن علی، الجوهرة فی نظم التبصرة، تهران، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1411 ق.
9
ابن زهره، حمزة بن على، غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، چاپ اول، 1417 ق.
10
اراکی، محمدعلی، الخیارات، قم، فی طریق الحق، 1414 ق.
11
اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان، مجتبی عراقی، علی پناه اشتهاردی، حسین یزدی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی، 1411 ق.
12
اصفهانی، محمدحسین، حاشیه کتاب المکاسب، قم، منشورات مجمع الذخائر الاسلامیه، 1418 ق.
13
انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب، قم، مجمع الفکر الإسلامی، الطبعة الاولی، 1420 ق.
14
بازگیر، یدالله، قانون مدنی در آیینه آرای دیوان عالی کشور (عقود و تعهدات)، تهران، انتشارات فردوسی، چاپ دوم، 1382.
15
بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیة، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1419 ق.
16
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1405 ق.
17
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، دار احیاء التراث، 1382 ق.
18
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1417 ق.
19
خمینی، روح اللّه، البیع، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، الطبعة الاولی، 1421 ق.
20
خمینی، روح اللّه ، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، بیتا.
21
خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1405 ق.
22
خوئی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهه فی المعاملات، محمدعلی توحیدی تبریزی، قم، مؤسسه انصاریان، الطبعة الاولی، 1417 ق.
23
رحمانی، محمد، «شرط خیار رجوع به وقف هنگام نیاز از نگاه آیه اللّه سید احمد خوانساری»، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام (فارسی)، شماره 17 و 18، 1378، صص 274 – 309.
24
روحانی، صادق، فقه الصادق، قم، المطبعة العلمیه، الطبعة الاولی، بیتا.
25
روحانی، صادق ، منهاج الفقاهه، قم، بینا، الطبعة الاولی، 1418 ق.
26
روحانی، محمد، المرتقی إلی الفقه الأرقی (کتاب الخیارات)، تهران، مؤسسة الجلیل للتحقیقات الثقافیة (دار الجلی)، چاپ اول، 1420 ق.
27
سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام، نجف، دفتر مؤلف، الطبعة الاولی، 1416 ق.
28
سبزواری، محمدباقر بن محمد مؤمن، کفایة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1423 ق.
29
سلاّر دیلمى، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم العلویة و الأحکام النبویة، قم، منشورات الحرمین، چاپ اول، 1404ق.
30
سیفی مازندرانی، علیاکبر، دلیل تحریر الوسیلة - الوقف، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1430 ق.
31
شهید اول، محمد بن مکی، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1414 ق.
32
شهید ثانی، زینالدین بن علی، حاشیة شرائع الإسلام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1422 ق.
33
شهید ثانی، زینالدین بن علی ، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1413 ق.
34
شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، تهران، انتشارات مجد، چاپ اول، 1381.
35
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.
36
طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی، 1418 ق.
37
طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، تکملة العروة الوثقی، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1414 ق.
38
طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم ، حاشیة المکاسب، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1421 ق.
39
طباطبایی، محمد، المناهل، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، بیتا.
40
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم، 1387 ق.
41
طوسی، محمد بن حسن ، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1400 ق.
42
طوسی، محمد بن حسن ، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
43
عابدی، محمد، اجل در تعهدات و قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، 1395.
44
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419 ق.
45
عراقی، ضیاءالدین، شرح تبصره المتعلمین، محمد حسّون، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی، 1413 ق.
46
علامه حلّی، حسن بن یوسف، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1410ق.
47
علامه حلّی، حسن بن یوسف ، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1413ق.
48
علامه حلّی، حسن بن یوسف ، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.
49
علمالهدی، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1415 ق.
50
علیشاهی قلعهجوقی، ابوالفضل؛ ارژنگ، اردوان، «مناسبت حکم و موضوع: کارکردها و سازوکارهای تشخیص در بیان فقیهان»، مطالعات اسلامی؛ فقه و اصول، سال چهل و چهارم، شماره پیاپی 91، زمستان 1391، صص 86-67.
51
فخر المحققین، محمد بن حسن، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسة اسماعیلیان، چاپ اول، 1387 ق.
52
فیض کاشانی، محمد محسن ابن شاه مرتضی، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام، چاپ اول، 1406 ق.
53
القطّان الحلّی، شمسالدین محمد، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، چاپ اول، 1424 ق.
54
قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، تهران، مؤسسه کیهان، چاپ اول، 1413 ق.
55
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ هفتم، 1392.
56
کاتوزیان، ناصر ، نظریه عمومی تعهدات، تهران، مؤسسه نشر یلدا، چاپ اول، 1374.
57
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1422 ق.
58
کاشف الغطاء، عباس، منهل الغمام فی شرح شرائع الإسلام، نجف، مؤسسه کاشف الغطاء، چاپ اول، 1424 ق.
59
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407 ق.
60
مامقانی، عبدالله، نهایه المقال فی تکمله غایه الآمال، نجف، المطبعة المرتضویه، الطبعة الاولی، 1345 ق.
61
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404 ق.
62
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی ، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی - ره، چاپ اول، 1406 ق.
63
محقق حلّی، جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، چاپ ششم، 1418 ق.
64
محقق حلّی، جعفر بن حسن ، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408 ق.
65
محقق حلّی، جعفر بن حسن ، نکت النهایة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1412 ق.
66
محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه (بخش مدنی)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم، 1406 ق.
67
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ دوم، 1414 ق.
68
مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید - رحمة الله علیه، چاپ اول، 1413 ق.
69
نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، الطبعة الاولی، 1418 ق.
70
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و تحلیل دیدگاه مشهور در تعیین سال خمسی و دوره زمانی کسر مئونه از ربح
خمس ارباح مکاسب، به اجماع فقها پس از کسر مخارج عرفی فرد و عائله واجب النفقه، محاسبه میشود؛ از این رو تعیین مبدأ و پایان زمانی جهت محاسبه مئونه ضروری است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که اولاً: در هیچ موضعی از روایات، تصریح به تعیین سال خمسی نشده است و روایت علی بن مهزیارِ مورد استناد هم منطبق بر شرایط استثنایی آن دوره، از معصوم صادر شده و در این مسئله قابل استناد نیست. حجیت اجماع منقول نیز با توجه به مخالفت برخی از فقها و مدرکی بودن و تنافی با روایت امام صادق (ع) مردود است. از سویی مبدأ این واجب موسّع، نه شروع به کسب است و و نه سپری شدن یک سال از شروع به کسب یا ظهور ربح، بلکه تنها معیار وجوب خمس، ظهور ربح و مازاد بر مئونه بودن است. تفصیل بین مشاغل با درآمدهای تدریجی و دفعی، نیز بیمبنا است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33394_946b42772cf52e163a09cbec28a5b2db.pdf
2020-02-20
75
92
10.22067/jfu.v51i4.68818
خمس
سال خمسی
متعلّق خمس
مئونه
محمد رضا
کیخا
kaykha@hamoon.usb.ac.ir
1
دانشگاه سیستان و بلوچستان
AUTHOR
محمدعلی
قادری
mohamad.gh.fani@gmail.com
2
دانشگاه سیستان و بلوچستان
LEAD_AUTHOR
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1410 ق.
1
ابن براج، عبد العزیز بن نحریر، المهذب (لابن البراج)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1406 ق.
2
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ سوم، 1414 ق.
3
اراکی، محمد علی، رسالة فی الخمس، در یک جلد، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ اول، 1413 ق.
4
اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
5
اصفهانی، ابو الحسن، وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی)، در یک جلد، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، 1422 ق.
6
انصاری، ابن هشام، المغنی اللبیب، بیروت، دارالفکر للطباعه،2007 م.
7
انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب الخمس، در یک جلد، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415 ق.
8
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
9
بروجردی، آقا حسین، توضیح المسائل، شماره دیجیتالی:4640، شماره کتابشناسی: 10415/1.
10
بروجردی، آقا حسین ، زبدة المقال فی خمس الرسول و الآل، در یک جلد، قم، چاپخانه علمیه،1380 ق
11
حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.
12
حکیم، محمد سعید، مصباح المنهاج، الناشر: مؤسسة الحکمة للثقافیة الإسلامیة، الطبعة الثانیة، 1428 ق.
13
حمیری، نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، 12 جلد، بیروت، دار الفکر المعاصر، 1420 ق.
14
خراسانی، وحید، رساله توضیح المسائل، بیتا، بیجا.
15
خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، مترجم: علی اسلامی، تحریر الوسیله، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1425 ق.
16
خوئی، ابو القاسم، منهاج الصالحین، نشر مدینة العلم، قم، 1410 ق.
17
سبحانی تبریزی، جعفر، الخمس فی الشریعة الإسلامیة الغراء، در یک جلد، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1420 ق.
18
سبزواری، عبد الأعلی، مهذّب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، چاپ چهارم، 1413 ق.
19
سیستانی، علی، توضیح المسائل، بیجا، چاپ سی و دوم، 1393.
20
شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، 3 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
21
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة،10 جلد، قم، کتابفروشی داوری، 1410ق.
22
شهید ثانی، زین الدین بن علی ، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، 15 جلد، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413 ق.
23
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1404 ق.
24
صیمری، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار الهادی، چاپ اول، 1420 ق.
25
طباطبایی حائری، علی بن محمد، ریاض المسائل (ط - القدیمة)، مؤسسه آل البیت علیهم، بیتا.
26
طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی (المحشّی)، 5 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
27
طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم ، العروة الوثقی، 2 جلد، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1409 ق.
28
طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم ، العروة الوثقی مع تعلیقات الفاضل، 2 جلد، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، بیتا.
29
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم - ایران، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
30
طوسی، محمد بن حسن ، تهذیب الأحکام، تهران - ایران، دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
31
عاملی، محمد بن علی، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، 8 جلد، بیروت، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1411 ق.
32
علامه حلّی، حسن بن یوسف، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، 2 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
33
علامه حلّی، حسن بن یوسف ، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة (ط - الحدیثة)، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1420 ق.
34
علامه حلّی، حسن بن یوسف ، تذکرة الفقهاء (ط- الحدیثة)، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1414 ق.
35
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، مفاتیح الشرائع، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی (ره)، قم، چاپ اول، بیتا.
36
قطان حلی، محمد بن شجاع، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1424 ق.
37
کاشف الغطاء، احمد بن علی، سفینة النجاة و مشکاة الهدی و مصباح السعادات، مؤسسه کاشف الغطاء، نجف اشرف، چاپ اول، 1423 ق.
38
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، باب الفیء و الأنفال، تهران- ایران، دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
39
متقی هندی، علی بن حسامالدین، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، مکتبة التراث الإسلامی، ۱۳۸۹ق.
40
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410 ق.
41
محقق حلّی، جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، 2 جلد، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، 1418 ق.
42
محقق داماد، محمد، کتاب الخمس، در یک جلد، قم، دار الإسراء للنشر، 1418 ق.
43
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، انتشارات دار الفکر، 1414 ق.
44
مرعشی شوشتری، محمد حسن، دیدگاههای نو در حقوق، تهران، نشر میزان، چاپ دوم، 1427 ق.
45
مرعشی نجفی، شهاب الدین، منهاج المؤمنین، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی - ره، چاپ اول، 1406 ق.
46
معلوف، لویس، المنجد، فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ترجمه احمد سیاح، تهران، انتشارات اسلام، چاپ ششم، 1385.
47
مکارم شیرازی، ناصر، أنوار الفقاهة - کتاب الخمس و الأنفال، در یک جلد، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، 1416 ق.
48
مکارم شیرازی، ناصر ، رساله توضیح المسائل، ، قم، انتشارات امام علی بن ابی طالب، چاپ چهل و هفتم، 1391.
49
همدانی، آقا رضا بن محمد هادی، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی، 1416 ق.
50
وبگاه اینترنتی
51
سایت مدرسه فقاهت، درس خارج فقه آیت الله سبحانی، 29/10/93. http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/sobhani/feqh/93/931029
52
ORIGINAL_ARTICLE
کاربرد اصل مثبت در علم اصول و فقه
اصل مثبت در ادبیات اصولی به استصحابی اطلاق میشود که آثار شرعی بر مؤدای آن به واسطه لوازم عقلی و عادی و اتفاقی (مثبتات) مترتب شود. اصولیان متقدم بر شیخ انصاری، مثبتات استصحاب را حجت میدانستند؛ اما مشهور اصولیان متأخر از ایشان، قائل به عدم حجیت اصل مثبت شدند. مبتنیی بودن بیاعتباری برخی از مسائل اصولی بر عدم اعتبار اصل مثبت و تأثیر این مسائل در فتاوای فقها، نشان از کاربرد وسیع این مسأله دارد. عدم حجیت اصل تأخر حادث و استصحاب عدم ازلی، عدم جواز اموری همانند ترتیب آثار فرد بر استصحاب کلی، ترتیب آثار مقتضا بر استصحاب عدم مانع در قاعده مقتضی و مانع و إثبات موضوع حکم به شکل مقیَّد با استصحاب جزء موضوع، جملگی به عدم حجیت اصل مثبت مربوط است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33414_837e6d70dac4280a3dae050309f5ad7b.pdf
2020-02-20
93
114
10.22067/jfu.v51i4.66738
اصل مثبت
اصل تأخر حادث
استصحاب عدم ازلی
استصحاب کلی
قاعده مقتضی و مانع
الهام
مُعزّی نجف آبادی
emona691@gmail.com
1
دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
سید ابوالقاسم
نقیبی
da.naghibi@yahoo.com
2
دانشگاه شهید مطهری
AUTHOR
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1431 ق.
1
آملی نجفی، هاشم، مجمع الافکار و مطرح الانظار، تقریر محمد علی اسماعیل پور، قم، کتابفروشی علمیه، 1396 ق.
2
اراکی، ضیاءالدین، نهایه الافکار، تقریرمحمدتقی بروجردی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1417 ق.
3
اصفهانی، محمد حسین، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، قم، انتشارات سیدالشهداء، چاپ اول، 1374.
4
انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الأصول، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ نهم، 1428 ق.
5
انصاری، مرتضی بن محمد امین ، کتاب الطهارة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، چاپ اول، 1410 ق.
6
انصاری، مرتضی بن محمد امین ، کتاب المکاسب المحشّی، قم، مؤسسه مطبوعاتی دارالکتاب، چاپ سوم، 1410 ق.
7
ایروانی، باقر، الحلقه الثالثه فی اسلوبها الثانی، قم، المحبین، چاپ اول، بیتا.
8
بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیة، قم، الهادی، چاپ اول، 1419 ق.
9
بجنوردی، حسن ، منتهی الاصول، قم، کتابفروشی بصیرتی، چاپ دوم، بیتا.
10
جزایری مروّج، محمد جعفر، منتهی الدرایة، قم، انتشارات دارالکتاب جزایری، چاپ دوم، 1415 ق.
11
جمعی از پژوهشگران زیر نظر آیت الله سید محمد هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، 1426 ق.
12
حکیم، محسن، مستمسک العروه الوثقی، قم، مؤسسه دارالتفسیر، چاپ اول، 1416 ق.
13
حکیم، محمد سعید، الکافی فی اصول الفقه، بیروت، دار و مکتبه الهلال، بیتا.
14
حکیم، محمد سعید ، المحکم فی اصول الفقه، بیجا، مؤسسه المنار، چاپ دوم، 1418 ق.
15
خامنهای، علی، حکم فقهی صابئان، قم، مؤسسه دایرۀالمعارف فقه اسلامی، چاپ اول،1417 ق.
16
خمینی، روح الله، الإستصحاب، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1417 ق.
17
خمینی، روح الله ، الرسائل، تقریر مجتبی تهرانی، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1385 ق.
18
خمینی، مصطفی، تحریرات فی الاصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم، 1385.
19
خمینی، مصطفی ، کتاب الطهاره، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1418 ق.
20
خوئی، ابوالقاسم، دراسات فی علم الاصول، تقریر علی هاشمی شاهرودی، بیجا، مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، چاپ دوم، 1426 ق.
21
خوئی، ابوالقاسم ، مبانی تکملة المنهاج، قم، مؤسسه إحیاء آثار الامام الخوئی، چاپ اول، 1422 ق.
22
خوئی، ابوالقاسم ، محاضرات فی اصول الفقه، تقریر محمد اسحاق فیاضی، بیجا، انتشارات انصاریان، چاپ چهارم، 1417 ق.
23
خوئی، ابوالقاسم ، مصباح الاصول، تقریر محمد سرور واعظ حسینی بهسودی، قم، کتابفروشی داوری، چاپ پنجم، 1417 ق.
24
روحانی، محمد حسین، منتقی الاصول، تقریر سید عبدالصاحب حکیم، بیجا،چاپخانه امیر، چاپ اول، 1413 ق.
25
روحانی، محمد صادق، فقه الصادق علیه السلام، قم، دارالکتاب، چاپ اول، 1412 ق
26
سبحانی، جعفر، ارشاد العقول الی مباحث الاصول، تقریر محمدحسین الحاج العاملی، قم، مؤسسه امام صادق (ع) چاپ دوم، 1430 ق.
27
سبحانی، جعفر ، المحصول فی علم الاصول، تقریر محمود جلالی مازندرانی، قم، مؤسسه امام صادق، 1418 ق.
28
سبحانی، جعفر ، الموجز فی اصول الفقه، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ دوم، 1420 ق.
29
شبیری زنجانی، موسی، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشی رأی پرداز، چاپ اول، 1419 ق.
30
شریف کاشانی، ملأ حبیب الله، منتقد المنافع فی شرح المختصر النافع- کتاب الطهاره، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1428 ق.
31
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار إحیاءالتراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.
32
صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، تقریر سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی، چاپ سوم، 1417 ق.
33
صدر، محمد باقر ، دروس فی علم الأصول، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ هفتم، 1384.
34
صدر، محمد باقر ، مباحث الاصول، تقریر کاظم حسینی حائری، قم، مقرّر، چاپ اول، 1408 ق.
35
علامه حلّی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیه، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ اول، 1420 ق.
36
فیروز آبادی، مرتضی، عنایة الاصول فی شرح کفایه الاصول، قم، انتشارات فیروز آبادی، چاپ چهارم، 1400 ق.
37
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1422 ق.
38
کوهکمرهای، محمد حجت، المحجة فی تقریر الحجة، تقریر علی صافی گلپایگانی، قم، آستان مقدسه حضرت معصومه سلام الله علیها، چاپ اول، 1419 ق.
39
گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، تهران، مؤسسه سمت، چاپ سوم، 1421 ق.
40
گلپایگانی، محمدرضا، افاضة العوائد فی التعلیق علی درر الفوائد، قم، دارالقرآن الکریم، چاپ اول، 1410 ق.
41
لنکرانی، محمد فاضل، إیضاح الکفایه، تقریر محمد حسین قمی، قم، انتشارات نوح، چاپ چهارم، 1384.
42
لنکرانی، محمد فاضل ، سیری کامل در اصول فقه، قم، انتشارات فیضیه، چاپ اول، 1380.
43
محقق حلّی، جعفربن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408 ق.
44
محمدی خراسانی، علی، شرح رسائل، قم، انتشارات دارالفکر، چاپ سوم، بیتا.
45
محمدی خراسانی، علی ، شرح کفایة الاصول، قم، الإمام الحسن بن علی، چاپ سوم، 1383.
46
مشکینی اردبیلی، علی، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، قم، حکمت، 1348.
47
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، انتشارات دارالذکر، چاپ اول، 1383.
48
مغنیه، محمدجواد، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، قم، انتشارات مکتبة الزهرا، چاپ دوم، 1980 م.
49
مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، تقریر احمد قدسی، قم، نسل جوان، چاپ دوم، 1416 ق.
50
مکارم شیرازی، ناصر ، کتاب النکاح، قم، انتشارات مدرسه علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ اول، 1424 ق.
51
نائینی، محمد حسین، اجود التقریرات، تقریر ابو القاسم خوئی، قم، انتشارات مصطفوی، 1368.
52
نائینی، محمد حسین ، فوائد الاصول، تقریر محمد علی کاظمی خراسانی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، 1409 ق.
53
ORIGINAL_ARTICLE
قلمرو شفاعت در اقسام مجازات
شفاعت در اصطلاح به معنای وساطت شخص سوم به نفع شخص خطاکار برای عفو و بخشش و نوعی تلاش برای گذشتن از خطای شخص و ترک مجازات او است. شفاعت در امور کیفری یکی از مباحث مطرح در فقه اسلام است که درباره جواز یا عدم جواز و قلمرو آن در اقسام مجازات اختلاف است. با توجه به سیاست کیفر زدایی و وجود این نهاد در حقوق اسلام، بررسی قلمرو این مسئله با توجه به منابع فقهی اسلام یعنی کتاب و سنت و اجماع و عقل، اهمیت فراوان دارد. در این پژوهش با استفاده از روش کتابخانهای پس از بررسی آیات و روایات مربوط به شفاعت به تعیین قلمرو شفاعت در اقسام مجازات بر مبنای تقسیم جرائم به حقالله و حقالناس پرداختهشده و این نتیجه حاصلشده است که در جرائم حقالناسی شفاعت نزد صاحب حق هیچ منعی ندارد. در جرائم حقاللهی شفاعت جایز نیست اما در جرائم تعزیری که اختیار تعیین آن با حاکم اسلامی است، پذیرش یا عدم پذیرش شفاعت در اختیار حاکم قرار دارد که با توجه به مصلحت و مفسده موجود در آن و مقتضیات زمان و مکان تصمیمگیری کند.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33432_e466dd9c885670e11ea4972eb3973885.pdf
2020-02-20
115
137
10.22067/jfu.v51i4.69939
شفاعت
حق الله
حق الناس
حد
تعزیر
احمد
میرخلیلی
dmirkhalili@gmail.com
1
دانشگاه میبد
AUTHOR
عباس
کلانتری خلیل آباد
abkalantari@meybod.ac.ir
2
دانشگاه میبد
AUTHOR
حسین
دشتی
drdashti@chmail.ir
3
دانشگاه میبد
LEAD_AUTHOR
آقابزرگ طهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
1
ابن ابی جمهور، محمد بن زینالدین، عوالی اللئالی، قم، بینا، 1403 ق.
2
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم، 1411 ق.
3
ابن بابویه، محمد بن علی، المقنع، قم، امام هادی (ع)، 1415 ق.
4
ابن بابویه، محمد بن علی ، من لایحضره الفقیه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1404 ق.
5
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم، ادب حوزه، 1405 ق.
6
انصاری، قدرت اله، انصاری، محمدجواد، بهشتی، ابراهیم، طباطبایی، علیاکبر، تعزیرات، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385 .
7
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیجا، دارالفکر، 1401 ق.
8
برهانی، محسن، نادری فرد مریم، «تعزیرات منصوص شرعی»، پژوهش حقوق کیفری، سال سوم، شماره دهم، ص 112-89، بهار (1394).
9
تبریزی، جواد بن علی، ارشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1416 ق.
10
جوادی آملی، عبدالله، حق و تکلیف در اسلام، قم، اسراء، چاپ دوم، 1385.
11
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بیتا.
12
خمینی، روح الله، تحریر الوسیلة، قم، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، 1390 ق.
13
خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم، بینا، چاپ دوم، 1396 ق.
14
خوئی، ابوالقاسم، معجم الرجال، بیجا، بینا، چاپ پنجم، 1413 ق.
15
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات، بیروت، دار العلم، 1412 ق.
16
رضا، محمدباقر، «معیار تشخیص حق الله و حق الناس و مصادیق مهم آن در فقه مذاهب اسلامی»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره 15، ص 50-21، پاییز (1384).
17
روحانی مقدم، محمد، «آثار قضایی حق الله و حق الناس»، پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، شماره 1، ص 110-99، پاییز، (1384).
18
زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دارالفکر، چاپ دوم، 1405 ق.
19
سبحانی، جعفر، منشور جاوید، قم، امام صادق (ع)، 1383.
20
سعدی، ابو جیب، القاموس الفقهی، دمشق، دار الفکر، چاپ دوم، 1408 ق.
21
شهید اول، محمد بن مکی، الدروس، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بیتا.
22
شهید اول، محمد بن مکی ، القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید، بیتا.
23
شهید اول، محمد بن مکی ، اللمعة الدمشقیة، قم، دارالفکر، 1411 ق.
24
شهید ثانی، زینالدین بن علی، الروضة البهیة، قم، داوری، 1410 ق.
25
شهید ثانی، زینالدین بن علی ، مسالک الأفهام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1416 ق.
26
شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ سوم، 1410 ق.
27
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1363.
28
صافی گلپایگانی، لطف اله، التعزیر، بیجا، بینا، بیتا.
29
طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1422 ق.
30
طوسی، محمد بن حسن، النهایة، قم، قدس محمدی، بیتا.
31
طوسی، محمد بن حسن ، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1365.
32
علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1419 ق.
33
علم الهدی، علی بن حسین، رسائل، قم، دار القرآن الکریم، 1405 ق.
34
عمیدزنجانی، عباسعلی، قواعد فقه بخش حقوق جزا، تهران، سمت، 1386.
35
فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بیتا.
36
فخرالمحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد، قم، بینا، 1387 ق.
37
فراهیدی، خلیل ابن احمد، العین، قم، هجرت، 1410 ق.
38
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، 1367.
39
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، تهران، استقلال، چاپ دوم، 1409 ق.
40
محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه بخش جزایی، تهران، علوم اسلامی، چاپ هشتم، 1386.
41
مرادی، خدیجه، رنجبر، یحیی، «بررسی معرفت شناختی مفهوم حقالله در فقه اسلامی»، فقه و حقوق اسلامی، شماره 12، ص 159-137، (1395).
42
مرعشی، محمدحسن، دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام، تهران، میزان، چاپ دوم، 1376.
43
منتظری، حسینعلی، کتاب الحدود، قم، دارالفکر، بیتا.
44
موحد، محمدعلی، در هوای حق و عدالت، تهران، کارنامه، چاپ دوم، 1381.
45
موسوی اردبیلی، عبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، قم، انتشارات دانشگاه مفید، چاپ دوم، 1427 ق.
46
نوبهار، رحیم، «شفاعت در حد و تعزیر»، پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره هفتم، ص 130-103، (1393).
47
ORIGINAL_ARTICLE
خوانشی نو از ادله فقهی قطع دست راست سارق در فرض فقدان یا ازکارافتادگی دست چپ
حقوق ایران با توجه به ریشههای عمیق آن در فقه شیعی، مجازات سرقت حدی را در ماده 278 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 گنجانده است. این مجازات برای مرتبه اول، قطع انگشتان دست راست سارق است. پرسش مقاله این است که آیا قطع انگشتان دست راست سارق بهصورت مطلق و در تمامی شرایط ثابت است یا در موارد خاص این اصل تخصیص میخورد و حد قطع ید اجرا نمیشود؟ در کتب فقهی فرضی مورد بحث قرارگرفته که چنانچه سارق دست چپ نداشته باشد آیا حد قطع دست راست در مورد وی اجرا میشود یا خیر؟ مشهور فقها با استدلال به کتاب و سنت قول به قطع دست راست را در فرض ذکرشده پذیرفته و در مقابل، گروهی از فقها قول به عدم قطع را ترجیح دادهاند. در مقاله پیش رو، نگارندگان با اتکای به روش تحلیلی توصیفی و با توجه به اصول فقهی و در پی ارزیابی ادله دو گروه بر این عقیده استوارند که در فرضی که سارق فاقد دست چپ باشد نباید دست راست وی قطع شود و حد سرقت در خصوص چنین فردی قابلاجرا نیست. با توجه به اینکه در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به این نکته پرداخته نشده و مقنن موضعی را نفیاً یا اثباتاً اتخاذ نکرده پیشنهاد اصلاح و پیشبینی این مطلب در متن قانون، مطرح گردیده است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33446_6a57e81df18ce0f8db6e42a6282d0e05.pdf
2020-02-20
139
156
10.22067/jfu.v51i4.69102
سرقت
قطع ید
حد
علی
واعظ طبسی
avt.vaez@yahoo.com
1
دانشگاه آزاد اسلامی
LEAD_AUTHOR
احسان
جعفری عراقی
mrtaha_jafary@yahoo.com
2
دانشگاه آزاد اسلامی
AUTHOR
محمد رضا
کاظمی گلوردی
mr_kazemigolvardi@yahoo.com
3
دانشگاه آزاد اسلامی
AUTHOR
قرآن کریم ، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
1
آملی، محمد تقی، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران، مؤلف،1380 ق.
2
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
3
ابن بابویه، محمدبن علی، المقنع، قم، مؤسسه امام هادی علیه السلام، 1415 ق.
4
ابن بابویه، محمدبن علی ، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
5
ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب فی الفقه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1406 ق.
6
ابن سعید، یحیی بن احمد، نزهة الناظر فی الجمع بین الأشباه و النظائر، قم، منشورات رضی، 1394 ق.
7
ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقائیس اللغة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
8
ابن فهد حلی، أحمد بن محمد ، المقتصر من شرح المختصر؛ مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة، 1410ق.
9
ابن فهد حلی، أحمد بن محمد ، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، النشر الإسلامی، 1407ق.
10
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، 1414 ق.
11
انصاری، مرتضیبن محمدامین، کتاب المکاسب، قم، منشورات دار الذخائر، 1411 ق.
12
بحر العلوم، محمد بن محمد تقی، بلغة الفقیه، تهران، منشورات مکتبة الصادق، 1403 ق.
13
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
14
بروجردی، حسین، جامع أحادیث الشیعة، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، 1429 ق.
15
بهجت، محمد تقی، جامع المسائل، قم، دفتر معظمله، 1426 ق.
16
ترحینی عاملی، محمدحسن، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، قم، دار الفقه للطباعة و النشر، 1427 ق.
17
جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملایین، 1410 ق.
18
حسینی شیرازی، صادق، التعلیقات علی شرائع الإسلام، قم، انتشارات استقلال، 1425 ق.
19
خراسانی، وحید، منهاج الصالحین، قم، مدرسه امام باقر علیه السلام، 1428 ق.
20
خمینی، روح اللّه، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، 1420 ق.
21
خمینی، روح اللّه ، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، 1421 ق.
22
خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1405 ق.
23
خوئى، سید ابو القاسم ، تکملة المنهاج، قم، نشر مدینة العلم، 1410 ق
24
خوئى، سید ابو القاسم ، مبانی تکملة المنهاج، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، 1422 ق
25
خوئى، سید ابو القاسم ، التنقیح فی شرح المکاسب، نجف، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1425ق.
26
خوئى، سید ابو القاسم ، الهدایة فی الأصول، قم، صاحب الامر( عج)، 1417ق.
27
خوئى، سید ابو القاسم ، دراسات فی علم الأصول، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، 1419ق.
28
خوئى، سید ابو القاسم ، غایة المأمول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1428ق.
29
خوئى، سید ابو القاسم ، کتاب الاجتهاد و التقلید، قم، دار أنصاریان، 1410ق.
30
خوئى، سید ابو القاسم ، کتاب الحج، قم، مدرسة دار العلم، 1409ق.
31
خوئى، سید ابو القاسم ، کتاب الخمس، قم، العلمیة، 1364ق.
32
خوئى، سید ابو القاسم ، کتاب الصلاة، قم، مدرسة دار العلم، 1368ق.
33
خوئى، سید ابو القاسم ، کتاب الطهارة، قم، مدرسة دار العلم، 1410ق.
34
خوئى، سید ابو القاسم کتاب النکاح، قم، مدرسة دار العلم، 1404ق.
35
خوئى، سید ابو القاسم ، مصباح الأصول، قم، موسسة إحیاء آثار السید الخوئی، 1422ق.
36
خوئى، سید ابو القاسم ، مصباح الفقاهة، قم، مکتبة الداوری، بیتا.
37
خوئى، سید ابو القاسم ، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، بیجا، بینا، 1413ق.
38
خوئى، سید ابو القاسم ، موسوعة الإمام الخوئی؛ قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1418ق.
39
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، سوریه، دار العلم - الدار الشامیة، 1412 ق.
40
زراعت، عباس، شرح مختصر قانون مجازات اسلامی مصوب1375، تهران، ققنوس، 1392.
41
شهید اول، محمد بن مکی، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1414 ق.
42
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1412 ق.
43
شهید ثانی، زین الدین بن علی ، حاشیة الإرشاد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1414 ق.
44
شهید ثانی، زین الدین بن علی ، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413 ق.
45
صاحب جواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404 ق.
46
صیمری، مفلح بن حسن، تلخیص الخلاف و خلاصة الاختلاف، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی - ره، 1408 ق.
47
صیمری، مفلح بن حسن ، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار الهادی، 1420 ق.
48
طباطبایی، علی بن محمد علی، الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع - حدیقة المؤمنین، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی قدس سره، 1409 ق.
49
طباطبایی، علی بن محمد علی ، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1413 ق.
50
طبرسی، فضل بن حسن، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، 1410 ق.
51
طریحی، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی، 1416 ق.
52
طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400 ق.
53
طوسی، محمد بن حسن ، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1363ش.
54
طوسی، محمد بن حسن ، الإقتصاد الهادی إلی طریق الرشاد، تهران، مکتبة جامع چهلستون، 1400ق.
55
طوسی، محمد بن حسن ، التبیان فی تفسیر القرآن، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، 1409ق.
56
طوسی، محمد بن حسن ، الخلاف، قم، النشر الإسلامی، 1409ق.
57
طوسی، محمد بن حسن ، العدة فی أصول الفقه، قم، بینا، 1417ق.
58
طوسی، محمد بن حسن ، الغیبة، قم، المعارف الإسلامیة، 1411ق.
59
طوسی، محمد بن حسن ، الفهرست، نجف، المکتبة المرتضویة، بیتا.
60
طوسی، محمد بن حسن المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة، 1351ش.
61
طوسی، محمد بن حسن ، تهذیب الأحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1364ش.
62
عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة،بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1420 ق.
63
علامه حلی، حسنبن یوسف، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1411 ق.
64
علامه حلی، حسنبن یوسف ، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة (ط - القدیمة)، مشهد، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1422 ق.
65
علامه حلی، حسنبن یوسف ، تذکرة الفقهاء، قم، آل البیت (ع)، 1414ق.
66
علامه حلی، حسنبن یوسف ، تهذیب الوصول الی علم الأصول، لندن، الامام علی (ع)، 1380ق.
67
علامه حلی، حسنبن یوسف ، خلاصة الأقوال، قم، نشر الفقاهة، 1417ق.
68
علامه حلی، حسنبن یوسف ، مبادئ الوصول إلی علم الأصول، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، 1404ق.
69
علامه حلی، حسنبن یوسف ، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، النشر الإسلامی، 1413ق.
70
علامه حلی، حسنبن یوسف ، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، 1414ق.
71
علامه حلی، حسنبن یوسف ، نهایة الوصول الی علم الأصول، قم، الامام الصادق (ع)، 1425ق.
72
علامه حلی، حسنبن یوسف ، نهج الحق و کشف الصدق، قم، دار الهجرة، 1421ق.
73
عمیدى، سید عمید الدین، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، قم ، دفتر انتشارات اسلامى، 1416 ه ق
74
فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، نشر هجرت، 1410 ق.
75
فیاض، محمد اسحاق، رساله توضیح المسائل، قم، انتشارات مجلسی، 1426 ق.
76
فیاض، محمد اسحاق ، منهاج الصالحین، 3 جلد، بیتا.
77
فیض کاشانی، محمدبن شاهمرتضی، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیر المؤمنین علی علیه السلام، بیتا.
78
قطان حلی، محمد بن شجاع، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1424 ق.
79
کاشانی، ملأ حبیب الله، منتقد المنافع فی شرح المختصر النافع - کتاب الطهارة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1428 ق.
80
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1422 ق.
81
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
82
گلپایگانی، محمد رضا، الدر المنضود فی أحکام الحدود، قم، دار القرآن الکریم، 1412 ق.
83
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410 ق.
84
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی ، حدود و قصاص و دیات، تهران، مؤسسه نشر آثار اسلامی، 1401 ق.
85
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1404ق.
86
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی ، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی - ره، 1406 ق.
87
مجلسی، محمد تقی بن مقصود علی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، 1406 ق.
88
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی ، یک دوره فقه کامل فارسی، تهران، مؤسسه و انتشارات فراهانی، 1400 ق.
89
محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، 1418 ق.
90
محقق حلی، جعفر بن حسن ، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408 ق.
91
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1414 ق.
92
مرعشى نجفى، سید شهاب الدین، السرقة على ضوء القرآن و السنة، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى - ره، 1424 ه ق
93
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1403 ق.
94
موسوی اردبیلی، عبد الکریم، فقه الحدود و التعزیرات، قم، مؤسسة النشر لجامعة المفید، 1427 ق.
95
میر محمد صادقی، حسین، جرایم علیه اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان، 1396 ه ش
96
نوری، حسینبن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1408 ق.
97
ORIGINAL_ARTICLE
کاوشی در «تعدد اعتباری (معنوی) جرم» در فقه امامیه و حقوق ایران
«تعدد اعتباری یا معنوی جرم» یکی از جهات عمومی تشدید مجازات و در اصطلاح، شمول چند وصف جزایی بر فعل واحد است. این مسئله از اهمیت ویژهای در حقوق جزا برخوردار است؛ چرا که تعیین مجازاتی متناسب با بزه انجام شده باعث رعایت اصول انسانی و اسلامی چون: عدالت کیفری و تناسب بین جرم و مجازات است و در پی آن سلامت روانی جامعه تأمین میگردد. قانونگذار ایران همچون برخی دانشیان حقوق، نظریه تعدد معنوی را پذیرفته، در برخی موارد، قائل به جمع مجازاتها و در مواردی دیگر، به تداخل مجازاتها شده است. به نظر میرسد با توجه به سخنان فقهای امامیه، هنگامی که در تعدد معنوی جنایتی بر عضو و نفس یا عضو و منفعت وارد شود، مجازاتها تداخل نموده و دیه بیشتر تعیّن پیدا میکند و در صورت تداخل قصاص نفس با دیگر أعضا یا منافع به دلالت فحوا فقط قصاص نفس جاری میشود. اما در مواردی مثل جنایت موجب دیه دو عضو یا دو نفس و نظیر آن با توجه به نبود نص و عدم امکان تعمیم نصوص موجود به غیر از موارد مذکور و نیز اصل عدم تداخل، تعیین چند مجازات، امری موجه است. حاصل اینکه اصل عدالت کیفری که مستفاد از عقل و شرع است در پارهای از مواد قانونی مدنظر در این نوشتار، رعایت نشده و قانون مجازات اسلامی نیازمند اصلاح است.
https://jfiqh.um.ac.ir/article_33466_eb5544e6e37cf5ce422db30ba27f4451.pdf
2020-02-20
157
176
10.22067/jfu.v51i4.45605
تشدید مجازات
جهات عام
تعدد جرم
تعدد اعتباری
تعدد معنوی
میرزامحمد
واعظی
vaez1392@gmail.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
عباسعلی
سلطانی
msoltani1962@gmail.com
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
آل عصفور، حسین بن محمد، عیون الحدائق الناظرة فی تتمة الحدائق الناضرة، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1410ق.
1
ابن إدریس، محمد بن أحمد، السرائر، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1411 ق.
2
إبن بابویه، محمد بن علی، المقنع، قم، مؤسسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، 1415 ق.
3
إبن بابویه، محمد بن علی ، من لا یحضره الفقیه، با تحقیق غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1404 ق.
4
ابن حمزه، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیله، قم، نشر آیة الله مرعشی شوشتری، 1408 ق.
5
ابن فهد حلّى، احمد بن محمد، المهذب البارع، قم، جامعة مدرسین، 1413 ق.
6
ابوالصلاح حلبی، تقی الدین بن نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان، نشر مکتب امیر المؤمنین علیه السلام، 1403 ق.
7
اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان، قم، جامعه مدرسین، 1416 ق.
8
اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، تهران، نشر میزان، چاپ دوم، 1380.
9
إلهام، غلامحسین، مبانی فقهی و حقوقی تعدد جرم، نشر بشری، 1372.
10
بروجردی، حسین، جامع أحادیث الشیعة، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، 1386.
11
پاسخ و سؤالات از کمیسیون استفتاآت و مشاورین حقوقی شورایعالی قضائی، 1363.
12
پیمانی، ضیاءالدین، بررسی تاریخی و تطبیقی تعدد جرم، قم، معاونت پژوهشی مجتمع عالی، 1374.
13
تبریزی، جواد، صراط النجاة، دفتر نشر برگزیده، 1416 ق.
14
حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت، 1409 ق.
15
خاوری و همکاران (زیر نظر آیة الله زنجانی)، واژهنامه تفصیلی فقه جزا، انتشارات دانشگاه رضوی، مشهد.
16
خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، قم، دار الکتب العلمیة، 1409 ق.
17
خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم، نشر لطفی، 1407 ق.
18
دائرة المعارف فقه اسلامی (زیر نظر آیة الله شاهرودی)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، 1384.
19
سلاّر دیلمى، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم العلویة فی الاحکام النبویة، قم، مجمع عالمی، 1414 ق.
20
سمیعی، حسن، حقوق جزا، تهران، چاپخانه شرکت مطبوعات، چاپ چهارم، 1333.
21
شهری، غلامرضا، نظریات اداره حقوقی قوه قضائیه در زمینه مسائل کیفری، روزنامه رسمی، 1373.
22
شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة، قم، دار الفکر، 1411 ق.
23
شهید ثانی، زین الدین بن علی، شرح اللمعة، با تحقیق محمد کلانتر، قم، انتشارات داوودی، 1410 ق.
24
شهید ثانی، زین الدین بن علی ، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، مؤسسه معارف اسلامی، 1416 ق.
25
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1367.
26
صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی، تهران، گنج دانش، چاپ دوم، 1372.
27
طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت، 1414 ق.
28
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، 1415 ق.
29
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1417 ق.
30
طوسی، محمد بن حسن ، المبسوط فی الفقه، مکتب مرتضوی، 1387 ق.
31
طوسی، محمد بن حسن ، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، قم، انتشارات قدس، بیتا.
32
طوسی، محمد بن حسن ، تهذیب الاحکام، با تحقیق خرسان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
33
علامه حلی، حسن بن یوسف، إرشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، جامعه مدرسین، 1410 ق.
34
علیآبادی، عبدالحسین، حقوق جنائی، تهران، انتشارات فردوسی، چاپ اول، 1368.
35
فاضل آبی، حسن بن ابیطالب، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، قم، جامعه مدرسین، 1410 ق.
36
فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، قم، نشر مکتب آیة الله مرعشی نجفی، 1405 ق.
37
فخرالمحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، مؤسسه اسماعیلیان، 1389 ق.
38
قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری 15/ 9/ 1367.
39
قانون راجع به مجازات اسلامی 21/ 7/ 1361.
40
قانون مجازات اسلامی 1392.
41
قانون مجازات اسلامی 8/ 5/ 1370.
42
قانون مجازات عمومی 1352.
43
قانون مجازات عمومی مصوب 1304 و اصلاحات بعدی.
44
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، با تحقیق غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
45
محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع فی الفقه الامامیه، تهران، مؤسسه بعثت، 1410 ق.
46
محقق حلی، جعفر بن حسن ، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، انتشارات استقلال، 1409 ق.
47
مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، جامعه مدرسین، 1410 ق.
48
موسوی خوانساری، احمد، جامع المدارک، تهران، نشر مکتب صدوق، 1355 ق.
49
میرمحمد صادقی، حسین، جرائم علیه اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان، چاپ نهم، 1381.
50
نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، تهران، کانون وکلای دادگستری، چاپ اول، 1369.
51
واعظی، محمد، «تأملی در تکرار جرم ...»، مجله مطالعات اسلامی، شماره 1/84، تابستان 1389.
52