دانشگاه فردوسی مشهد
فقه و اصول
2008-9139
2538-3892
49
2
2017
10
23
بررسی مقایسهای شأن و منزلت مالی در فقه و اخلاق اسلامی
9
29
FA
رحیمه
ابراهیمی
دانشگاه شهید مطهری، واحد خواهران مشهد
ebrahimi_40728@yahoo.com
علی
رحمانی
دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
ali.rahmani54@yahoo.com
10.22067/fiqh.v0i0.49596
مسأله تحقیق پیش رو آن است که آیا فقه، به شأن مالی افراد که بر اساس نگاه عرفی ایجاد شده است وقعی مینهد یا یکسره آن را مردود میداند. نتیجه بررسیها حاکی از آن است که فقه در بیان احکام به شأن مالی بر اساس دو شاخصه برخورداری مالی و ویژگیهای شخصیتی بها داده است. در بسیاری از این موارد توجه همهجانبهنگر و نگاه دقیق به گزارههای اخلاقیِ مغفول مانده، همسویی اخلاق با فقه را نمایان خواهد ساخت و در سایر موارد که اختلاف مشهود است، چرایی آن در غایات این دو علم قابل تحلیل و توضیح خواهد بود. این پژوهش به صورت مقایسهای و با روش تبیینی- تحلیلی به انجام رسیده است.
شأن مالی,وجوب تکسب,شأن ورشکسته، شأن زوجه,شخصیت، فضیلت,رذیلت
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31607.html
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31607_07d129057849a5a3cdbfe1a998ccd8db.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
فقه و اصول
2008-9139
2538-3892
49
2
2017
10
23
آنالیز ابزار اصولی «بنای عقلا» به روش «بررسی مؤلفههای واژههای آن و تحلیل کاربردها و ارتکازات»
31
47
FA
سید رضا
شیرازی
0000-0001-8112-4408
حوزه علمیه مشهد مقدس
srshirazi@yahoo.com
10.22067/fiqh.v0i0.39244
بنای عقلا ابزاری اصولی است، که از یک سو اضلاع و مؤلفههای آن در اصول واکاوی نگردیده است و از سوی دیگر سازوکار تحصیل آن، برای استفاده از آن در فقه، ارائه نگردیده است. در این مقاله با بررسی تعاریف موجود از بنای عقلا، و تحلیل کاربردهای آن در فقه و اصول، این ابزار اصولی مورد مداقه قرار میگیرد و پس از کشف اضلاع و مؤلفههای آن، و تبیین تفاوت آن با «اتفاق العقلاء»، به بررسی سازوکارهای به کاربرده شده در فقه و اصول برای تحصیل آن میپردازد، و در نهایت سازوکار استناد به بنای عقلا در فقه و یا اصول، پیشنهاد میگردد.
سیره عقلا,اتفاق العقلاء,طریقة العرف,مدح و ذم عقلا,مؤلفههای بنای عقلا,مکانیسم تحصیل بنای عقلا
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31636.html
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31636_19c6720ed6e78148cbb9b8383dd8b40d.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
فقه و اصول
2008-9139
2538-3892
49
2
2017
10
23
حکم طواف از طبقات بالاتر از کعبه
49
68
FA
محمد جواد
عنایتی راد
دانشگاه فردوسی مشهد
enayati-m@um.ac.ir
10.22067/jfu.v0i0.33225
معنای اصلی طواف چرخیدن دور چیزی توأم با احاطه حسی یا معنوی است و در صحت طواف از طبقات بالاتر از کعبه به صدق عرفی طواف و موضوعیت مکان خانه به روایات و الحاق هوای مسجد و کعبه به مسجد و کعبه، استدلال شده که روایات مورد استناد علاوه بر ضعف سندی دلالتشان تام نیست و آیه و لیطفوا بالبیت العتیق و روایات طواف بیت به ضمیمه فهم عرف غیر متسامح، ظهور در محوریت خود بیت در طواف دارد.
طواف,بیت، کعبه,مسجدالحرام
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31666.html
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31666_c04b65f1a89fdec8b75e57d02b07e362.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
فقه و اصول
2008-9139
2538-3892
49
2
2017
10
23
تحلیلی بر نقش قبول در وصیت عهدی
69
88
FA
ملیحه
غلامی
دانشگاه فردوسی مشهد
m.gholami99@yahoo.com
عباسعلی
سلطانی
دانشگاه فردوسی مشهد
msoltani1962@gmail.com
حسین
ناصری مقدم
0000-0002-9399-8863
دانشگاه فردوسی مشهد
naseri1962@gmail.com
10.22067/fiqh.v0i0.34984
یکی از چالشهای فقه مدنی، چیستی وصایت (وصیت عهدی) و موضوع قبول در آن است. مشهور فقیهان امامیه بر این باورند که در وصیت عهدی، قبول شرط نیست. ماده 834 قانون مدنی نیز همین دیدگاه را پذیرفته است. این ماده گرچه با قول مشهور فقیهان امامیه موافق است، اما با تعدادی از قواعد مسلّم فقهی و حقوقی مانند: اصل حاکمیت و آزادی اراده، لزوم انضمام قبول در عقود، نفی ضرر، عسر و حرج مغایر است. از دیگر سو، نادیده انگاشتن ایجاب موصی نیز از آن جهت که وصیت بلاتکلیف خواهد ماند و برای او ایجاد ضرر میکند، نامیسور است.
علاوه بر قول مشهور اقوال دیگری هم در مسئله وجود دارد، از جمله این که وصی پس از فوت موصی در صورتی که امر وصایت را نپذیرفته باشد، حق رد دارد و یا این که هنگامی که پسر وصی پدر باشد یا اینکه انجام وصایت جز شخص وصی توسط شخص دیگری ممکن نباشد باید وصایت را قبول کند.
این نوشتار پس از نقض و ابرام دیدگاهها، نظر علامه حلی را با اندکی تفاوت میپذیرد به این صورت که: موصی شرعاً و قانوناً در جهت آگاه کردن وصی از مورد وصایت و اخذ قبول از وی قبل از فوت خود اجبار دارد؛ در این صورت نه در حق وصی و نه در حق موصی ستمی وارد نخواهد شد و تعارض دو قاعده لاضرر نیز مرتفع میشود.
وصایت,وصیت عهدی,عقد,ایقاع,ایجاب و قبول
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31685.html
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31685_255311fec99d1c7fee6df5b964d494b9.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
فقه و اصول
2008-9139
2538-3892
49
2
2017
10
23
بازخوانی ادله متنی حجیت خبر واحد در پرتوی سیره عقلا
89
106
FA
محمدتقی
فخلعی
0000-0001-5173-3165
دانشگاه فردوسی مشهد
fakhlaei@ferdowsi.um.ac.ir
بشری
عبدخدایی
دانشگاه فردوسی مشهد
bshabd70@gmail.com
10.22067/fiqh.v0i0.43197
خبر واحد به عنوان یکی از مهمترین منابع شرع همواره در علم اصول و حدیث مطرح بوده و حجیت آن بهدقت مورد بررسی قرار گرفته است. اثبات حجبت خبر واحد در رویکرد گذشته دانشمندان از طریق قرآن و روایات است که نتیجه آن پذیرش تعبدی چنین حکمی است اما در نظرگاه برخی معاصران به طور کلی طرق کشف احکام (امارات) جنبه تعبدی ندارند بلکه تابعی از بنای عقلا هستند که نقش شارع امضای آنهاست. نوشتار حاضر نیز، با چنین رویکردی خبر واحد را به عنوان یکی از این طرق که سیرۀ عقلا منشأ حجیت آن است، تحلیل کرده و نقش سایر ادله متنی (آیات و روایات) را به عنوان مقرر چنین سیرهای تبیین نمودهاست. بارزترین ثمره این بازخوانی، نگاه جدید به ملاکات وثاقت حدیث و طرق تنویع خبر است، زیرا با پذیرش نقش بنای عقلا در حجیت خبر، ملاکات پذیرش آن نیز به عقلا سپرده شده و موثوقالصدور بودن بهعنوان مهمترین ویژگی حجبت روایت مورد توجه است.
خبر واحد,خبر ثقه,سیره عقلا,حدیث,موثوق الصدور
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31711.html
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31711_41785d7514b724f7c700c091234be4b5.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
فقه و اصول
2008-9139
2538-3892
49
2
2017
10
23
پژوهشی درباره ماهیت لعان
107
127
FA
عباس
کلانتری خلیل آباد
دانشگاه آیت الله حایری میبد
abkalantri@yahoo.com
فاطمه
رضایی زارچی
دانشگاه آیت الله حایری میبد
fatimarezaei@yahoo.com
الهام
رضایی زارچی
دانشگاه یزد
elhamrezaei@yahoo.com
10.22067/fiqh.v0i0.34598
لعان در صورت ادعای مرد مبنی بر زنای زن یا در صورت انکار فرزند توسط شوهر، با لفظ و شرایط مخصوص نزد حاکم مورد استفاده قرار میگیرد که در اثر آن حد قذف از شوهر و حد زنا از زن برداشته میشود و زن و شوهر برای همیشه بر هم حرام میشوند و از هم ارث نمیبرند و... فقها در مورد ماهیت لعان اختلاف نظر دارند. برخی آن را شهادت، برخی سوگند و برخی دیگر نیز آن را حقیقت مرکب از سوگند و شهادت دانسته و هر یک بر مدعای خود ادلهای اقامه کردهاند.
در این مقاله پس از بررسی ادله هر سه گروه، با توجه به تفاوتهای سوگند و شهادت با لعان و نظر به آثار خاصی که بر لعان مترتب است، این نتیجه بدست آمده است که لعان، هیچ یک از موارد ذکر شده نیست، بلکه خداوند متعال در فرض ادعای شوهر، مبنی بر زنای همسرش، شیوهای را تحت عنوان لعان، برای نفی حد قذف از وی وضع نموده، که احکام و آثار خاصی بر آن مترتب است و در صورت نفی فرزند نیز آثار و احکام خاص خود را دارد. به عبارتی لعان، یک امر مستقل است و لزومی ندارد که یکی از شهادت یا سوگند و یا ترکیبی از هر دو باشد تا لازم آید احکام و آثار آنها را داشته باشد.
لعان,شهادت,سوگند,قذف,نفی ولد
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31736.html
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31736_f22046753ca28a6dca6dc353baf59c6d.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
فقه و اصول
2008-9139
2538-3892
49
2
2017
10
23
بازپژوهی استدلال فقهای شیعه به آیات قرآن کریم در مورد حکم ازدواج با اهل کتاب
129
150
FA
سید نصراله
محبوبی
دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی
dr.mahboubi46@gmail.com
10.22067/fiqh.v0i0.35579
در این مقاله بعد از ذکر نظرات مختلف در خصوص ازدواج مرد مسلمان با زن یهودی یا نصرانی به اینکه کدام یک از این نظرات از منظر قرآن کریم صحیح میباشد پرداخته است و در این راستا ابتدا آیاتیکه بر تحریم ازدواج با زنان اهل کتاب به آنها استدلال شده است مطرح و دلالت این آیات بر موضوع مورد بررسی قرار گرفته است و همچنین بعد این مرحله آیات معارض با این دلالت بررسی شده و در آخر به جمعبندی پرداخته شده است که از مهمترین نکات مورد بررسی شمول کلمه مشرکین در آیه 221 سوره بقره است بر اهل کتاب میباشد که بر فرض این شمول که بنا بر توضیحات ذکر شده در متن نتیجه تحقیق بر خلاف آن است، به بررسی تعارض دو آیه 221 سوره بقره و آیه 10 سوره ممتحنه با آیه 5 سوره مائده پرداخته شده و نتیجه گرفته شده آیه 5 سوره مائده منسوخ نشده است و در طرح مطالب نظر مشهور در این موضوع نیز مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
مشرک,اهل کتاب,ازدواج دائم,قرآن کریم,مسلمان,آیات,فقهاء
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31763.html
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31763_db84b4a295f92d4214fc468ef10a6eae.pdf