2024-03-28T16:36:31Z
https://jfiqh.um.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4364
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1396
49
1
نقد و بررسی دلایل دیدگاه مشهور در باب نجاست فرزندان نابالغ کفار
اکبر
احمدپور
یکی از موضوعاتی که کم و بیش در میان فقیهان مورد گفتگو بوده و مباحثی را نیز به دنبال داشته است، مسئله ناپاکی ذاتی فرزندان نابالغ کفار است. هرچند فقیهان سنی قائل به طهارت همة انسانها، فارغ از نوع گرایش و باور آنها شدهاندکه بهصورت طبیعی فرزندان کفار هم مشمول این قاعده کلّی قرار خواهند گرفت، امّا در مقابل، بیشتر فقیهان شیعی برآنند که نابالغان کفار، تابع پدران خویش بوده و همچون آنان ناپاک تلقی خواهند شد. این فقیهان در تأیید دیدگاه خود دلایلی را برپا داشتهاند که در این مقاله همه این دلایل و مستندات مورد نقد و بررسی قرار گرفته و سُست بودن آنها از جوانب مختلف نشان داده شده و در نهایت نظریّه پاکیزگی جسمانی کودکان کفار، چه در حوزه اهل کتاب و یا مشرکان مورد پذیرش قرار گرفته و شواهدی هم در تقویت این دیدگاه ارائه شده است.
طهارت ذاتی فرزندان نابالغ کفار
کودکان کفار
نقد دلایل قاعده تبعیّت
نجاست فرزندان نابالغ کفار
2017
06
22
9
28
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31420_f7bc3d1dd85d9bac9c249338003a381b.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1396
49
1
نقد حجیت ادله حرمان زوجین از حق قصاص در آرای فقهی و قوانین موضوعه
ام البنین
اله مرادی
حق قصاص با ورثه متوفی است؛ یعنی کسانی که وارث قانونی مقتول محسوب میشوند اصل این است که: «هر کس از اموال متوفی ارث میبرد، از حق قصاص هم ارث میبرد.» با وجود این بر اصل فوق استثنایی وارد شده و آن اینکه زوج و زوجه از قصاص ارث نمیبرند. ماده (351) قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نیز بر این مطلب دلالت دارد.
عمده دلیلی که بر این مطلب ذکر شده اجماع فقها است، در این مقاله بر آنیم با بررسی این دلیل و دلایل دیگر که در این زمینه وارد شده، به اثبات این امر بپردازیم که این دلایل برای محرومیت زوجین از حق قصاص و استثناء زوجین از اصل مذکور کفایت نمیکنند، بلکه باید در مورد زوجین نیز مثل سایر ورثه قائل شد به اینکه، آنها نیز حق استیفای قصاص را دارند.
قصاص
ارث
زوج، زوجه
حرمان
2017
06
22
29
45
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31440_2e80ec3dbd0c9e94154acd87cd9a8731.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1396
49
1
ملاک ناصب انگاری، احکام و آثار مترتب بر نصب در فقه امامیه
رحمت
تولایی
سید ابوالقاسم
نقیبی
در ادبیات فقهی فقیهان امامیه در زمینه ملاک ناصبی، پنج قول مطرح شده است. این اقوال عبارتست از 1. تقدیم غیر علی بر علی (ع) 2. دشمنی ورزیدن با شیعیان علی (ع) 3. مطلق دشمنی با اهل بیت (ع) 4. اظهار دشمنی با اهل بیت (ع) 5. تدین به دشمنی با اهل بیت (ع). با امعان نظر در ادله مورد استناد در این نوشتار در مییابیم که ملاک ناصب انگاری هر انسان، اظهار دشمنی با اهل بیت (ع) و تدین به آن است. اگرچه از منظر مشهور فقیهان، بر نواصب احکام فراوانی چون کفر، نجاست و... مترتب میگردد اما با وجود احتمال اراده کفر آنان در مقابل ایمان در روایات، نمیتوان آنان را کافر اصطلاحی (کفر در مقابل اسلام) تلقی کرد و همچنین مراد از نجاست ناصبی، خباثت باطنی است.
فقه امامیه
ناصبی
اظهار دشمنی با اهل بیت (ع)
تدین به دشمنی با اهل بیت (ع)
کفر
نجاست
2017
06
22
47
64
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31471_fa525bfba9a404fd7ecf4c4473a09688.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1396
49
1
واکاوی مستند قرآنی حکم فقهی تغییر خلقت خداوند در مسائل نوپیدای پزشکی
مریم
صباغی ندوشن
عباسعلی
سلطانی
رخداد پدیدههایی نوبنیاد و بیسابقه در عرصههای گوناگون پزشکی پرسمانهایی را پیرامون قانونی یا غیرقانونی بودن آنها برانگیخته است. با وجود آنکه یکی از مهمترین ادله فقیهان در این خصوص، آیه تغییر خلقت است که به دلیل ذمّ مطلق تغییر الهی زمینه اولیه حرمت را فراهم آورده است، برخی اما با تصرف در اطلاق آیه، تغییر محرم را به تغییرات تشریعی اختصاص دادهاند و در نتیجه به دلیل خروج آنها از مدلول آیه، معتقد به حلیت شدهاند. در حالیکه دلیلی برای خروج تغییرات تکوینی از مدلول آیه وجود ندارد. در مقابل بسیاری از فقیهان عامه به طور کلی حکم به حرمت چنین پدیدههایی دادهاند که ناشی از عدم تصور دقیق موضوع و برداشت ناصحیح مفهوم تغییر خلقت است. این درحالی است که میتوان در ضمن تحفظ براطلاق به حلیت گرایید. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی با استفاده از تفاسیر و روایات به هدف بازشناسی دقیق یکی از مفاهیم کلیدی قرآن، در صدد است با احتراز از هرگونه افراط و تفریط از طریق حفظ ظهور اطلاقی آیه در حد امکان، به تحلیل و بررسی موضوع و متعلق حرمت مذکور در آیه بپردازد، تا با تعیین مناط تحریم، موارد فاقد ملاک از مدلول آیه خارج شوند. زیرا با وجود اطلاق آیه موضوع تحریم نه تغییر «بما هو تغیر» بلکه تغییر «خلق الله» به لحاظ انتساب آنها به خداوند از حیث جنبه صدور است و چون فعل صادر از خداوند مشتمل بر ویژگی کمالطلبی و مصلحتسنجی و دارای حسن بلکه أحسن است؛ هر تغییری مخالف خصوصیات مذکور باشد ممنوع؛ و مابقی خارج از ملاک تحریم خواهند بود.
تبدیل خلق الله
تغییر دین الله
تغییر خلقت
مسائل مستحدثه
مسائل نوپیدای پزشکی
2017
06
22
65
86
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31513_1cdbfb0428fe71783fb320a20e0b5318.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1396
49
1
عدم اشتراط ایمنی از ضرر در امر به معروف و نهی از منکر
محمد
محسنی دهکلانی
علی اکبر
ایزدی فرد
صالح
منتظری
در آثار فقهی وجوب امر به معروف و نهی از منکر مقیّد به تحقق شروطی، از جمله «ایمنی از ضرر» شده است. فقهاء معتقدند امر به معروف و نهی از منکر نسبت به شرط ایمنی از ضرر «وجوبی تعلیقی و مشروط» دارد به گونهای که هرگاه بر امر به معروف و یا نهی از منکر، مفسده و یا ضرری مترتب شود، این وجوب فعلیت نداشته و ساقط میشود. نگارندگان با بازخوانی مسأله، مستندات قول مشهور را به رغم برخورداری از «شهرت عظیمه» قابل خدشه میدانند. اجمالاً نویسندگان معتقدند امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک فریضه شرعی «وجوبی مطلق و غیر معلق» نسبت به شرط موصوف داراست.
امر به معروف
نهی از منکر
ایمنی از ضرر
قول مشهور
2017
06
22
87
109
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31543_34f5e0126db87c37d8837ab8766c8c9f.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1396
49
1
پژوهشی تطبیقی در مورد قاعدة «علی الید» و «الخراج» و تبارشناسی سند روایی آنها («علی الید ما أخذت حتی تؤدیه» و «الخراج بالضمان»)
هادی
مصباح
حسین
صابری
حسین
ناصری مقدم
مستند قواعد فقهی گاه روایتی با برداشتهای متفاوت و گاه شیعهتبار، گاه سنیتبار و گاه مشترک بین شیعه و سنی است. مقاله پیشرو، با بیان کوتاه در مورد قاعدة «علی الید» و «خراج»، «دلالت سنجی» و «تبارشناسی» حدیث «عَلَی الیدِ مَا أخَذَتْ حَتَّی تُؤدِّیهِ» و «الخراج بالضمان» از منظر فریقین، به جستجو و تحقیق در مورد تبار این دو حدیث میپردازد. مشهور فقهای شیعه و سنی قاعدة علی الید را در عقد صحیح، منافع مستوفات و غیر مستوفاتِ عقد فاسد و غصب جاری میدانند و قاعدة خراج را در عقد فاسد و غصب جاری نمیدانند. از شیعه ابن حمزه و از سنی ابوحنیفه و ابو یوسف قاعدة خراج را شامل عقد فاسد و غصب میدانند. نگارنده ضمان در دو قاعده را مشترک لفظی و نسبت بین دو قاعده را تباین میپندارد و حدیث «عَلَی الیدِ مَا أخَذَتْ حَتَّی تُؤدِّیهِ» و «الخراج بالضمان» را همچون فقهای شیعه سنیتبار مییابد و با ارائة زمان ورود این دو حدیث به منابع فقهی شیعه و انگیزة استناد به آن، عمدهترین دلیل روایی قاعدة «علی الید» و «خراج» را برای فقهای شیعه ناکارآمد مییابد و فقط بهعنوان تأیید دیگر ادله میتوان انگاشت.
قاعدة «علی الید» و «خراج»
حدیث شیعهتبار
حدیث سنیتبار
تبارشناسی «عَلَی الیدِ مَا أخَذَتْ حَتَّی تُؤدِّیهِ»
تبارشناسی «الخراج بالضمان»
2017
06
22
111
130
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31567_22936c1fa0479ef16604154dda02b283.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1396
49
1
ماهیت قطع از حیث معرفتشناختی و ضرورت تدوین مطالب اصولی بر مبنای آن
علیرضا
هدایی
محمد رضا
حمیدی
در علم اصول، باور جازم مکلفان قطع نامیده میشود که گستره آن از علم تا جهل مرکّب را در بر میگیرد. در تبویب و تبیین مطالب علم اصول جنبه روانشناختی قطع بسیار مورد تأکید بوده و بُعد معرفتشناختی آن عمدتاً مغفول مانده است. علیرغم این مسئله، دقت در مباحث پراکنده ابواب حجیت نشانگر این مسئله هست که نهایتاً از نظر اصولیان، حجیتِ قطع دائر مدارِ وجود ارکان معرفتشناختی آن است نه ارکان روانشناختی؛ اگر چه رویکرد آنان در بیان مطالب و چینش آنها، توجه ویژه به بعد روانی قطع بوده است. در این نوشتار تلاش شده است که ضمن تبیین ضرورت توجه به ارکان معرفتشناختی قطع، فواید این رویکرد نیز مشخص شوند. از جمله آنکه این رویکرد با مبانی کلامی و روایی سازگاری بیشتری داشته و امکان مقایسه و تطبیق میان مباحث حجیت در علم اصول و مباحث مربوط به موجه بودن گزارهها در علوم معرفتشناختی را فراهم میکند.
اصول فقه
قطع اصولی
ماهیت قطع
حجیت قطع
2017
06
22
131
153
https://jfiqh.um.ac.ir/article_31595_adc1057bcf336b83a3ecdf1a6a7117a8.pdf