2024-03-29T15:31:26Z
https://jfiqh.um.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4385
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1400
53
2
بررسی صاحب خیار در بیع حیوان با رویکردی بر نظر امام خمینی (ره)
پرویز
باقری
عبدالجبار
زرگوش نسب
میثم
دوستی پور
خیار بهمعنای سلطه بر فسخ عقد است. خیار حیوان یکی از خیارات در فقه امامیه است که مورد آن، اختیار فسخ در مدت سه روز در بیع حیوان است. فقها در مورد صاحب خیار حیوان با هم اختلافِنظر دارند. منشأ این اختلافِنظر، به تفاوت فهم ایشان از روایات موجود در خصوص خیار حیوان بر میگردد. این تشتّت آرا، اِعمال خیار حیوان را با چالش مواجه کرده است. بهطورکلی دراینباره، سه دیدگاه وجود دارد. در این پژوهش پس از بررسی ادلۀ هریک از دیدگاهها به روش توصیفیتحلیلی، این نتیجه حاصل شده است که دیدگاه سوم یعنی نظر امام خمینی قویتر است. طبق این دیدگاه که صاحب خیار در بیع حیوان را مالک حیوان بعد از عقد میداند، امکان جمع روایات مورد استناد هر سه دسته فراهم میشود.
خیار حیوان
روایت
امام خمینی
صاحب حیوان
مشتری
2021
07
23
28
9
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35304_85c60542e9139ec07ea9750a85241f31.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1400
53
2
بررسی مشروعیت انتخاب جنسیت جنین در فقه امامیه و اهلسنت
ابراهیم
جوانمرد فرخانی
حسین
جاور
فقهای امامیه و اهلسنت در مشروعیت انتخاب جنسیت جنین به سه نظر قائل هستند: معتقدان به جواز معتقدند که اشکالهای وارد بر بهرهگیری از این تکنیک دفعشدنی است؛ قائلان به حرمت بر این باورند که دستبردن در ژنهای جنین برای تغییرات غیرضروری، خطا و ناروا است؛ باورآورندگان به تفصیل، استفاده از این تکنیک را فقط برای پیشگیری از انتقال ناهنجاریهای ژنتیکی یا درمان بیماریها صحیح دانستهاند. در این پژوهش، با روش کتابخانهای و تحلیلیتوصیفی، ادلۀ مشروعیت انتخاب جنسیت در فقه فریقین و دلائل مخالفان آنها تبیین شده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که انتخاب جنسیت به دلایل غیرپزشکی و صرفاً براساس علاقۀ والدین به جنسی خاص، جایز نیست. تنها در فرضی که برای حفظ سلامت مادر یا جنین، راهی جز استفاده از تکنیکهای انتخاب جنسیت نباشد، عقلاً در تزاحم بین نجات بیمار و اخذ سلول از جنین، اولی مقدم است.
انتخاب
جنسیت
جنین
امامیه
اهلسنت
2021
07
23
49
29
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35269_73295b56d4fbd93baa207cdd8d133746.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1400
53
2
تعریف و قلمرو حیله های جنگی و تمایز آن با خیانت در مخاصمات مسلحانه از منظر حقوق بشردوستانه اسلامی در مقایسه با معاهدات بین المللی
حسین
حقیقت پور
جنگ از دیرباز وضعیتی اضطراری محسوب میشده و سبب تجویز برخی افعال نامشروع بوده است. ازجملۀ این افعال، بهکاربردن حیله است که احیاناً بسیار مفید نیز مینماید. گاهی یک حیلۀ جنگی سبب کاهش چشمگیر خسارات جانی و مالی جنگ میشود. عنصر محوری حیله، فریب طرف مقابل و بهاشتباهانداختن او است؛ با اینکه خیانت جنگی نیز بر همین مبنا استوار است، اما به هیچ روی تجویز نشده؛ بنابراین تعیین قلمرو حیلههای جنگی در گرو مقایسۀ آن با مفهوم خیانت است. در معاهدات و عرف بینالمللی، با ارائۀ ضابطه مشخص این دو مفهوم از یکدیگر متمایز میشوند. در فقه اسلامی با وجود تفکیک موضوعی و حکمی این دو مفهوم، یافتن ضابطۀ این تفکیک تا حدی دشوار به نظر میرسد. در این نوشتار با بهرهگیری از منابع کتابخانهای و مطالعۀ توصیفیتطبیقی آثار فقیهان امامیه و اهلسنت، ضابطۀ تمایز حیله و خیانت در حقوق اسلامی، تعیین و با مفاد معاهدات بینالمللی مقایسه شده است. تمایز مفهومی میان خیانت و حیله و نیز ضابطۀ پیشنهادی در پُروتُکل الحاقی اول به کنوانسیون ژنو دقیقاً منطبق با دیدگاه فقه اسلامی است.
خیانت جنگی
حیلۀ جنگی
خدعه
غدر
حقوق بشردوستانه
جهاد
کنوانسیون ژنو
مقررات لاهه
2021
07
23
72
51
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35241_9fa593995438969211b76e0c661d7b7c.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1400
53
2
مدیریت سازمانی در اجرای شریعت از منظر فقهی
عبدالحسین
رضائی راد
ادیان و مکاتب علاوه بر ارائۀ دستورها، راهکارهای اجرای احکام را نیز مطرح میکنند. ازجملۀ این راهکارها در اسلام، امربهمعروف و نهی از منکر است، همین راهکار بسیار مهم نیز در صورت نپوشاندن جامۀ عمل و فراهمنبودن بستر مساعد در جامعه، به تعطیلی یا انحراف میانجامد و بهجای آنکه ضمانت اجرای احکام دیگر باشد، بنبست میآفریند. این تحقیق با روشی تاریخیتحلیلی، ضمن تحلیل جامعهشناسانۀ روشهای اجرای امربهمعروف و اشاره به ادلۀ قرآنی و فقهی برای تضمین اهداف دین و شریعت، برتری روش سازمانی در اجرای امربهمعروف در جوامع پیچیده و گستردۀ امروزی را به اثبات میرساند و نشان میدهد که برای تحقق اهداف بلند و چندلایۀ شریعت، روش فردی و شخصی بهتنهایی پاسخگو نیست و موجب تعطیلی و حتی انحراف این اصل از مسیر خود است و نتایج معکوس به بار میآورد. بنابراین باید ضمن اجرای روش سازمانی و منسجم، از تجربههای اجرایی جوامع اسلامی گذشته و سازوکارهای تجربه شده در جوامع بزرگ امروزی مانند قانون احزاب، مطبوعات، سازمانهای مردمنهاد و راههای معمول پیشگیری از جرایم محلی در ژاپن و برخی کشورها در تدوین شیوهها و هدفگذاری این سازمان کمک گرفت.
سازمان
تشکیلات
حسبه
اجرای شریعت
امر به معروف و نهی از منکر سازمانی
2021
07
23
103
73
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35259_240592c3c747b5afe3bef8cb869577d5.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1400
53
2
بررسی فقهی حکم رانتخواری با استناد به قاعدۀ لاضرر
محمدعلی
شیخ الاسلامی
سید محمد تقی
قبولی درافشان (نویسنده مسئول)
محمد تقی
فخلعی
مقالۀ حاضر به روش تحلیلیتوصیفی و با استناد به قاعدۀ لاضرر، حکم تکلیفی و وضعی رانتخواری را دنبال میکند. قاعدۀ لاضرر از قواعد مسلّم فقهی، دلیل اثبات حرمت رانتخواری در مواردی است که منجر به تضییع حقوق دیگران شود. ضمن اینکه باتوجهبه جریان قاعدۀ لاضرر در عدمیات و همچنین تنقیح مناط و اتکا به بنای عقلا در استدلال به قاعدۀ لاضرر، شخص رانتخوار ملزم به جبران خسارت بوده و بهسبب محرومکردن دیگران از حق خود، ضامن ضررهایی است که متوجه آنان کرده است. البته در برخی مصادیقِ رانت سیاسی و اطلاعاتی که تضییع حقی صورت نگیرد، نمیتوان با استناد به این قاعده قائل به حرمت رانتخواری شد.
رانت
رانتخواری
قاعدۀ لاضرر
حکم تکلیفیِ رانتخواری
حکم وضعیِ رانتخواری
2021
07
23
124
105
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35230_387bef70c7171476d8ceb43bf24ffecf.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1400
53
2
چالشهای فقهی مسئولیت زوجه در قبال نوزاد، مبتنی بر دادههای پزشکی با تأکید بر نوزادان نارس
محمد علی
قادری
نادر
مختاری افراکتی
محمدرضا
کیخا
بر اساس دادههای علم پزشکی، «نوزادان» وضع ویژهای از جهت رضاع و حضانت دارند که این امر نقش مادران را در سلامت آنان بیبدیل ساخته است. شیر مادر برای نوزادان نارس با ویژگیهای فوریت و ضرورت و انحصاریبودن همراه است؛ لذا تقابل وظایف شرعی مادر در قبال نوزاد و مسئولیتهای شرعی او در قبال همسرش اجتنابناپذیر است و نوعی چالش فقهی محسوب میشود. در این پژوهش که به روش توصیفیتحلیلی صورت گرفته، وجوب رضاع با عنوان اولی و وجوب کفایی حضانت برای مادر و نیز ملاکات باب تزاحم نشان میدهد که گرچه حکم کلی ممکن نیست و موضوع نیازمند بررسی موردی است، در غالب مواقع، وظایف مادر نسبت به نوزاد نارس شرعاً ارجح است. باتوجهبه خروج موضوع از شمول قواعد لاضرر و لاحرج و نبود مرجِّح صریحی از نصوص در این باب، کشف حکم مبتنی بر مرجّحات باب تزاحم و قواعد اهم و مهم است.
مسئولیت زوجه
نوزاد زودرس
دادههای پزشکی
حقوق همسر
تزاحم
2021
07
23
146
125
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35313_144a6a934dc902675771e0d6fd9d55d0.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1400
53
2
درآمدی بر ادلۀ موافقان مفهوم شرط در پرتو انحصار علیت
ابوالقاسم
ولی زاده
محمدمهدی
ولی زاده
یکی از مفاهیم مخالف، مفهوم شرط است که جایگاه ویژهای در میان مباحث الفاظ علم اصول دارد و بهسبب اهمیت و فراوانی نسبت به دیگر مفاهیم، همواره موضوع گفتوگو میان دانشیان علم اصول بوده است. در پژوهش پیشرو، ظهور قضیۀ شرطیه در مفهوم، بهروش توصیفیانتقادی بررسی شده است.
در این تحقیق پس از تبیین محل نزاع، ضمن بازخوانی بیسابقۀ ادله و شواهد موافقان مفهوم شرط با محوریت مدارس مشهور اصولی و اختصاصدادن بحث به «انحصار علیت» که پرطرفدارترین راه برای اثبات مفهوم شرط است، حدود ده وجه ذکر شده است. پس از دستهبندی نو و ضابطهمندسازی ادله و نقد آنها، اکثر ادله مخدوش شمرده شدهاند. آنگاه تمسک به اطلاق جزا که متقن و مصون از اشکالات ادلۀ دیگر است، بهعنوان راهی نو برای اثبات انحصار علت از یکی از اصولیان با تقریبی از سوی نگارنده ارائه شده است. این کارآمدترین راه برای اثبات مفهوم به نظر میرسد و طبق آن، مفهوم شرطِ مصطلح ثابت میشود.
مفهوم شرط
انتفای سنخ حکم
ادلۀ مفهوم شرط
مفهوم مخالف
انحصار علت
اطلاق شرط
2021
07
23
170
147
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35284_dcaf3106f67834af267d86ed2be74690.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1400
53
2
بررسی حکم فقهی آغاز ارتباط کلامی با نامحرم
مصطفی
همدانی
یکی از حوزههای مورد بحث در علوم ارتباطی و نیز در فقه ارتباطات، نقطۀ آغاز ارتباط است. در این پژوهه، هنجارهای فقهی آغاز ارتباط کلامی با نامحرم در چند محور: اصل سخنگفتن با نامحرم، الگوهای آغاز ارتباط کلامی چون ارتباط کلامی منطقی، ارتباط کلامی عاطفی، ارتباط کلامی احترامآمیز (مانند سلامکردن)، ارتباط کلامی مفرح (شوخی) و ارتباط کلامی جنسی تحلیل شده است. نتیجه این است که هر نوع ارتباط کلامی با نامحرم که بهقصد تلذذ جنسی خود یا ایجاد لذت جنسی در مخاطب یا با احتمال افتادن در گناه باشد، مغایر عفت در ارتباط درونفردی و ممنوع است و در غیر این صورت در حد ضرورت (بهمعنای وسیع ضرورت و شامل هر نوع نیاز متعارف دینی و دنیوی) مجاز است؛ چه ضرورت در ابراز احترام یا ابراز عواطف محبتآمیز غیرجنسی باشد و چه در شوخی غیرجنسی باشد. در موارد مجاز نیز این ارتباط باید با محوریت ارتباط میانفردی عفیفانه یعنی با پرهیز از هر نوع کلماتی که در عرف متعارف اسلامی محرک جنسی و حامل پیام جنسی است، برگزار شود. البته استفاده از الگوی اسلامی «سلام-پاسخ» در آغاز ارتباط مورد نیاز متعارف با نامحرم، همچنان مستحب و پاسخ آن هم واجب و در غیر این صورت حرام است.
ارتباطات
آغاز ارتباط
ارتباطات کلامی
فقه ارتباطات
فقه ارتباطات کلامی
نامحرم
ارتباط با نامحرم
2021
07
23
197
171
https://jfiqh.um.ac.ir/article_35276_599d368fad0bab5b5087c44dff57df5b.pdf