2024-03-29T14:36:02Z
https://jfiqh.um.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=5348
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1384
37
3
پژوهشی دربارة ازدواج با زنان اهل کتاب
علی
بابائی
بخش در خور توجّهی از مباحث فقه اسلامی دربارة روابط گوناگون مسلمانان با پیروان دیگر مذاهب است. یکی از این روابط – که همواره مورد مناقشه جدی فقها قرار گرفته – رابطة زناشویی است. برخی آن را به طور کلّی ممنوع دانسته و برخی آن را به گونه ای محدود پذیرفته و برخی نیز آن را به طور کلّی جایز شمرده اند. بی شک پرداختن به این موضوع در زمان ما که اصل حاکم بر جهان آزادی در روابط زناشویی بدون در نظر گرفتن مذهب است (مادّة شانزدهم حقوق بشر) بیش از گذشته اهمیت یافته است. نگارنده در این مقاله ، نخست به بیان آراء فقهای مسلمان (امامی، زیدی و اهل سنّت) و سپس به بررسی موضع قانون مدنی و احوال شخصیّه در ایران و کشورهای مهم اسلامی میپردازد. آنگاه پس از شرح ادلة هر دسته از فقها ، آن را به گونه ای اجتهادی نقد میکند ، و پس از پیرایش ادلة قائلان به جواز مطلق این نظریه را بر میگزیند و به گونه ای ابتکاری از آن دفاع می نماید. همچنین نگارنده فلسفة این حکم را یاد آور می شود ، و سپس حقوق زوجة غیر مسلمان را درقیاس با زوجة مسلمان بررسی می کند، که در جای خود تازگی دارد.
نکاحل
ازدواج موقت
ازدواج دائم
اهل کتاب
زنان اهل کتاب
2005
10
23
13
48
https://jfiqh.um.ac.ir/article_42195_db3e9b81081905900b18f515f5b38b40.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1384
37
3
پژوهشى در تقلید اعلم
محمدحسن
حائرى
در این مقاله مسألة لزوم و عدم لزوم تقلید اعلم، که از دیرباز در جوامع اسلامى مطرح بوده است، با استناد به ادله طرفین، مورد پژوهش و بررسى قرار گرفته است. نگارنده با عنایت به دلایل دو دیدگاه اصلى در این مسأله، به رغم دیدگاه مشهور فقهاى متأخر و معاصر، مبنى بر لزوم تقلید اعلم، ادله دیدگاه لزوم تقلید اعلم را بیشتر مورد تأمل و اشکال دانسته و دیدگاه عدم وجوب تقلید اعلم و جواز تقلید از مطلق فقهاى واجد شرایط را از قوت بیشترى بر خوردار مىداند.
اجتهاد
تقلید
مقلّد
تقلید اعلم
تقلید غیراعلم
بناء عقلا
اجماع
2005
10
23
49
71
https://jfiqh.um.ac.ir/article_42196_19745f1d8db5d06868c607279357287e.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1384
37
3
آسیبشناسی امر به معروف و نهی از منکر با نظر به تجارب تاریخی
عبدالحسین
رضایی راد
محمدتقی
قبولی درافشان
در این مقاله با نگاهی به تاریخ اسلام و جوامع اسلامی، دورههای تاریخی امر به معروف و نهی از منکر در سه دورة کلی دستهبندی میشود که در هر دوره این فریضة اسلامی به شیوة خاص خود به اجرا در میآید. اما در هر دوره با مشکلات اجرائی و عملی خاص خود مواجه میگردد و در عمل، به بنبست یا انحراف کشیده میشود و به ناچار به تعطیلی میانجامد. این سه دوره عبارتند از: 1 ـ دورة انفرادی؛ 2 ـ دورة سازمانی؛ 3 ـ دورة تشریفاتی.در این تحقیق مشکلات اجرایی خاصی که هر کدام از این روشها در عمل با آن روبرو گردیده یا ممکن است روبرو گردد با مثال های تاریخی از مناطق مختلف سرزمینهای اسلامی مورد بررسی قرار گرفته و علت تعطیلی امر به معروف در طول تاریخ، مشکلات خاص به کار گرفته شده در روش های اجرایی دانسته شده است.
امر به معروف
نهی از منکر
دورههای تاریخی
2005
10
23
73
100
https://jfiqh.um.ac.ir/article_42197_d37f53e2bc8475b6f0d176012f0215c6.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1384
37
3
بازخوانی آرای فقهی معاصر در باب مشروعیت سیاسی
محمد تقی
فخلعی
مقولة مشروعیت سیاسی و منشأ حدوث آن از جمله مباحثی است که در عصر انقلاب و جمهوری اسلامی بیش از هر زمان دیگر به صورت فزاینده در معرض بحث و نقادی فقهی قرار گرفت. در حالی که در فلسفة سیاسی معاصر غرب مقولاتی همچون دمکراسی و جمهوریت بیش از هر وقت مورد عنایت واقع شده و مفاهیم مقبولیت و مشروعیت به صورت تام و تمام به یکدیگر ربط یافتند این سؤال ذهن کاوشگران را به خود مشغول کرد که آیا در الگوی نظام سیاسی برخاسته از فقه امامیه هم ربطی بین این دو مقوله وجود داشته است یا خیر؟ آیا میتوان با وجود باور به الهی بودن نظام و پذیرش نقش شارعیت خداوند در آن برای اراده و خواست انسانها هم سهم و حظّی در حدوث مشروعیت قائل شد؟ و آیا شرعی بودن و مردمی بودن نظام سیاسی به نحوی با هم قابل جمع میباشد یا هر کدام مستلزم نفی قطعی دیگری است؟ در نوشتار حاضر سعی بر آن شده موضوع مشروعیت در نگاه فقه امامیه به تفکیک در دو مقطع تاریخی عصر حضور و عصر غیبت مورد بررسی فقهی قرار گیرد مهمترین نظریات در این باب مطرح شود و ادلّه و جوانب آنها مورد نقد و تحلیل دقیق واقع و نکات ضعف و قوّت هر کدام بازشناخته شود. آنگاه در یک تقریر عالمانه و مبتکرانه نظریة منتخب مبتنی بر پذیرش ولایت شرعی اقتضایی فقیهان و شرطیت شرعی رأی و خواست مردم در حدوث مشروعیت به نحول مدلّل ارائه گردد و گامی به سوی یافتن راه حلّی برای یکی از داغترین و پردامنهترین مباحث مطرح شده در حوزة فقه سیاسی در دوران معاصر به پیش نهاده شود.
مشروعیت
مقبولیت
ولایت
انتصاب
شورا
بیعت
انتخاب
2005
10
23
101
153
https://jfiqh.um.ac.ir/article_42198_12f7fcce631035335ce868a8d3a8df79.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1384
37
3
میراث غرق شدگان و زیرآوارماندگان
علی
محامد
در زندگی آدمی حوادث طبیعی از قبیل زلزله وسیل وحوادث غیرطبیعی مانند جنگهای گوناگون اتفاق می افتد که در آنها انسانها می میرند و تاریخ فوت آنها نامعلوم است . مانند اینکه برادر و خواهر وپدر و مادر و فرزندان در این حوادث گرفتار مرگهای ناگهانی میشوند و بین آنان از نظر شرعی توارث وجود دارد یعنی می توانند از یکدیگر ارث ببرند و ما نمی دانیم کدام یک از آن دو زودتر از دیگری مرده است از طرف دیگر می دانیم که شرط ارث بردن انسانی ازانسان دیگراین است که باید وارث بعد از مورث خود زنده باشد(نجفی، 39/306)، مثلاً اگر فرزندی بخواهد از پدرش ارث ببرد باید ثابت شود که بعد از پدر زنده بوده است والا اگر قبل از پدر بمیرد دیگر از پدرش ارث نمی برد و فرض این است که در این گونه حوادث نمی دانیم دو فردی که از یک دیگر ارث می برند، کدام متقدم و کدام متأخر از یکدیگرمرده اند. فقهای امـامیه این موضـوع را در کتاب ارث، تحـت عنوان « ارث غرقی و مهدوم علیهم» بیان نموده اند چنانچه در روایات و احادیث نیز همین دو عنوان آمده است که به آن احادیث اشاره خواهیم کرد . اما حوادث منحصر به این دو مورد نیست و مرگ در حوادث متعدد برای انسان رخ می دهد و باعث نامعلوم شدن تقدم و تأخر مردگان میشود که برای فقها استنباط حکم ارث آنها مشکل میگردد.مقاله حاضر متکفل بحث درباره دو سؤال زیر است :آیا کسانیکه در حوادث طبیعی یا غیرطبیعی مرده اند و بین آنها شرعاً توارث برقرار است و تقدم و تأخر مرگ آنان معلوم نیست از یکدیگر ارث می برند؟
ارث
غرق شدگان
مهدومان
تقدم و تأخر در مرگ
2005
10
23
155
180
https://jfiqh.um.ac.ir/article_42200_70c034f10dc7c6a917562df79da48e14.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1384
37
3
مفهوم و حجیّتِ اجتهاد گروهی
حسن
مبینی
حسین
ناصری مقدم
اجتهاد به معنای تلاش سازمان یافته و روشمند فقیهان برای دست یافتن به احکام شرعی، عمری به بلندای اسلام دارد. اجتهاد در کل ادوار فقه شیعه و در غالب دوران های فقه اهل سنّت، مبتنی بر تلاش های فردی بوده است. اجتهاد فردی در عین حال که خود ارزشمند و مفید است، همواره در معرض آسیبهای جدّی بوده که امروزه با گسترش و پیچیده تر شدن علوم و روابط انسانی، بر میزان افزون گشته است. یکی از راه حل های پیشنهادی برای کارآمدتر ساختن اجتهاد، گروهی کردن آن است. از اجتهاد گروهی، تفسیرهای متنوعی ارائه شده است مانند این که گروهی از فقیهان دارای شرایط،گرد هم آیند و با تضارب آراء و اندیشه هایشان به نتایج واحدی دست پیدا کنند. این نوع از اجتهاد نیز گرچه هم در حوزة نظر و هم در حوزة اجرا با ابهاماتی روبه رو است اما به نظر می رسد از اجتهاد فردی، سودمندتر باشد.در مبحث اجتهاد گروهی، موضوعات بسیاری وجود دارد که در این نوشتار تنها به مفهوم اجتهاد گروهی و حجیّت آن پرداخته شده است.
اجتهاد
اجتهاد گروهی
استنباط
فقیه
تقلید
مجتهد
فتوا
شورا
حکم شرعی
2005
10
23
181
207
https://jfiqh.um.ac.ir/article_42201_4faacd647f7f8901a75b6787b5490a57.pdf
فقه و اصول
JFU
2008-9139
2008-9139
1384
37
3
سادات کیا و تشیع امامیه
طاهره
عظیم زاده
سادات کیا بین سده های هشتم تا دهم ﻫ ./ چهاردهم تا شانزدهم م. قسمت وسیعی ازگیلان، به ویژه گیلان بیه پیش با مرکزیت لاهیجان را در دست داشتند. این خاندان ابتدا زیدی مذهب بودند و به هنگام قدرت یابی صفویه به تشیع اثنی اعشری گرویدند. این مقاله تاریخ و عقاید این خاندان و ارتباط آنها را با تشیع امامیه بررسی می کند.
سادات کیا
زیدیه
تغییر کیش
امامیه
خان احمد اول
خان احمد دوم
صفویان
2005
10
23
209
225
https://jfiqh.um.ac.ir/article_42202_ceacfc5ee80e6e36105108f4357a8d50.pdf