دانشگاه فردوسی مشهدفقه و اصول2008-913940220080722نامشخصمفاهیم زیبایی شناختی در قرآن11473538310.22067/jfu.v40i2.66447FAحسن خرقانیدانشگاه علوم اسلامی رضویJournal Article20170729زیبایی حقیقتی قابل ادراک اما تعریف ناپذیر است و گستره آن عالم طبیعت و امور محسوس تا ماورای آن و امور معنوی را فرا می گیرد و با اختصاص دادن بخشی از مطالعات علمی و فلسفی به خود دانش «زیبایی شناسی» را با شاخه ها و مباحث گوناگون پدید آورده است. با سیری در قرآن کریم که خود جلوه گاه زیبایی است، بهمفاهیم و نگره های قرآنی زیبایی شناختی پُر ارجی می توان دست یافت. مقاله حاضر در این راستا پس از بررسی واژگان زیبایی در قرآن، پدیده های زیبایی شناختی و شنانه های زیبایی در آن دنبال می کند و براساس آیات کریمه قرآن اثبات می کند که خداوند سرچشمه همه زیباییهاست و در آفرینش جهان و نعمتهای آن زیبایی را مدنظر داشته است. در شریعت زیبایی امری پسندیده شمرده شده است. در عین حال زیبایی وسیله ای است که خداوند با آن انسانها را می آزماید تا نیک کرداران را برای آخرت گزین کند.زیبایی حقیقتی قابل ادراک اما تعریف ناپذیر است و گستره آن عالم طبیعت و امور محسوس تا ماورای آن و امور معنوی را فرا می گیرد و با اختصاص دادن بخشی از مطالعات علمی و فلسفی به خود دانش «زیبایی شناسی» را با شاخه ها و مباحث گوناگون پدید آورده است. با سیری در قرآن کریم که خود جلوه گاه زیبایی است، بهمفاهیم و نگره های قرآنی زیبایی شناختی پُر ارجی می توان دست یافت. مقاله حاضر در این راستا پس از بررسی واژگان زیبایی در قرآن، پدیده های زیبایی شناختی و شنانه های زیبایی در آن دنبال می کند و براساس آیات کریمه قرآن اثبات می کند که خداوند سرچشمه همه زیباییهاست و در آفرینش جهان و نعمتهای آن زیبایی را مدنظر داشته است. در شریعت زیبایی امری پسندیده شمرده شده است. در عین حال زیبایی وسیله ای است که خداوند با آن انسانها را می آزماید تا نیک کرداران را برای آخرت گزین کند.https://jfiqh.um.ac.ir/article_35383_9ec5b73e5c4c3b58553bcd2f8f00d5bf.pdfدانشگاه فردوسی مشهدفقه و اصول2008-913940220080722نامشخصگاه شماری آثار شیخ طوسی49733539610.22067/jfu.v40i2.66448FAعلیّه رضادادفردوسی مشهدسید کاظم طباطباییفردوسیJournal Article20170729تاریخ شناسی یا گاه شماری (chronology)آثار متفکران و انشمندان فواید بسیاری در پی دارد. از جمله فواید این کار آن است که می تواند در بررسی وتحلیل و ریشه یابی دیدگاه های آنان، پژوهنگدگان را یاری رساند. چه، دانشمندان معمولاً در ادوار مختلف حیات علمی خود با طیّ مراحجل پختگی و کمال، در باب مسألۀ علمی گاه نظریاتی متفاوت و بعضاً متهافت ابراز می کنند. این نکته با تتبّع در آثار ایشان و یافتن قرینه های تعیین کنندۀ تاریخ تألیف کتب و یا تقدّم و تأخّر هر یک بر دیگری آشکار می گردد.
در این جهت بررسی آثار شیخ طوسی و تاریخ گذاری آنها تلاشی است که می تواند در فهم دقیق آراء و نظریات شیخ و رفع تعارض های احتمالی مؤثر واقع شده و تحولات و تعمیق مبانی فکری وی را در بسترزمان و ماکن بر ما آشکار سازد. آنچه در این میان توجه محقق را جلب می نماید آن است که بیشتر آثار شیخ در زمان زندگانی وی در بغداد به ویژه در فاصله سالهای 426 تا 448 ق. نگاشته شده و اینامر بیانگر کوشش عظیم شیخ طوسی در تبیین مبانی تشیع، در فضای آشوبها و اختلافات میان جامعۀ شیعه و اهل سنت بغداد می باشد.
مقاله حاضر با هدف تعیین تقدّم و تأخّر کتب شیخ و گاه شماری آثار وی به رشته تحریر درآمده است تا مقدمه ای برای تحلیل عمیق تر آثار وی فراهم آید.تاریخ شناسی یا گاه شماری (chronology)آثار متفکران و انشمندان فواید بسیاری در پی دارد. از جمله فواید این کار آن است که می تواند در بررسی وتحلیل و ریشه یابی دیدگاه های آنان، پژوهنگدگان را یاری رساند. چه، دانشمندان معمولاً در ادوار مختلف حیات علمی خود با طیّ مراحجل پختگی و کمال، در باب مسألۀ علمی گاه نظریاتی متفاوت و بعضاً متهافت ابراز می کنند. این نکته با تتبّع در آثار ایشان و یافتن قرینه های تعیین کنندۀ تاریخ تألیف کتب و یا تقدّم و تأخّر هر یک بر دیگری آشکار می گردد.
در این جهت بررسی آثار شیخ طوسی و تاریخ گذاری آنها تلاشی است که می تواند در فهم دقیق آراء و نظریات شیخ و رفع تعارض های احتمالی مؤثر واقع شده و تحولات و تعمیق مبانی فکری وی را در بسترزمان و ماکن بر ما آشکار سازد. آنچه در این میان توجه محقق را جلب می نماید آن است که بیشتر آثار شیخ در زمان زندگانی وی در بغداد به ویژه در فاصله سالهای 426 تا 448 ق. نگاشته شده و اینامر بیانگر کوشش عظیم شیخ طوسی در تبیین مبانی تشیع، در فضای آشوبها و اختلافات میان جامعۀ شیعه و اهل سنت بغداد می باشد.
مقاله حاضر با هدف تعیین تقدّم و تأخّر کتب شیخ و گاه شماری آثار وی به رشته تحریر درآمده است تا مقدمه ای برای تحلیل عمیق تر آثار وی فراهم آید.https://jfiqh.um.ac.ir/article_35396_dc272193277b265d9c54c165f9872b4d.pdfدانشگاه فردوسی مشهدفقه و اصول2008-913940220080722نامشخصمتن، فرامتن و تحلیل معنای پایه و نسبی و تطبیق آن با تفسیر751083541410.22067/jfu.v40i2.66449FAمحمدباقر سعیدی روشننامشخصJournal Article20170729از جمله مسائل مطرح در معنی شناسی و تحلیل واژگان متون، اهمیت دادن به «معنای نسبی» کلمات در کنار «معنای پایه» است. در این مسأله برخی معنای نسبی را رجحان بخشیده، بافت متن و عناصر درونی و بیرونی آن را برخوردار از سهم اصلی در تحلیل معنا دانسته اند. گروهی نیز بافت را در حوزه خاص زمینه و موقعیت فرهنگی – اجتماعی پیدایش گفتار یا متن محدود نموده، بافت اجتماعی را عنصر اصلی معنا دانسته اند. همچنان که پیداست جهت گیری در این مسأله و نوع ارزیابی آن، تأثیر شگرفی در تفسیر متون دینی قرآن و سنت برجای می نهد. مقاله حاضر به بررسی این مسأله می پردازد. در این پژوهش ضمن ملاحظه برخی دیدگاه های جدید، تلاش می شود تا در نگاهی متوازن عناصر درون متنی و فرامتنی اثرگذار در معنای نسبی ارزیابی شود. براین اساس عوامل زبانی و فرازبانی مولّد معنا از نقطه نظر عالمان مسلمان مورد جستجو قرار می گیرد که در عین حال نوعی نگرش مقایسه ای میان دیدگاه های اندیشمندان مسلمان و رویکردهای جدید در معناشناسی است.از جمله مسائل مطرح در معنی شناسی و تحلیل واژگان متون، اهمیت دادن به «معنای نسبی» کلمات در کنار «معنای پایه» است. در این مسأله برخی معنای نسبی را رجحان بخشیده، بافت متن و عناصر درونی و بیرونی آن را برخوردار از سهم اصلی در تحلیل معنا دانسته اند. گروهی نیز بافت را در حوزه خاص زمینه و موقعیت فرهنگی – اجتماعی پیدایش گفتار یا متن محدود نموده، بافت اجتماعی را عنصر اصلی معنا دانسته اند. همچنان که پیداست جهت گیری در این مسأله و نوع ارزیابی آن، تأثیر شگرفی در تفسیر متون دینی قرآن و سنت برجای می نهد. مقاله حاضر به بررسی این مسأله می پردازد. در این پژوهش ضمن ملاحظه برخی دیدگاه های جدید، تلاش می شود تا در نگاهی متوازن عناصر درون متنی و فرامتنی اثرگذار در معنای نسبی ارزیابی شود. براین اساس عوامل زبانی و فرازبانی مولّد معنا از نقطه نظر عالمان مسلمان مورد جستجو قرار می گیرد که در عین حال نوعی نگرش مقایسه ای میان دیدگاه های اندیشمندان مسلمان و رویکردهای جدید در معناشناسی است.https://jfiqh.um.ac.ir/article_35414_811e2e1ace3f78c4f761e0c4befb4806.pdfدانشگاه فردوسی مشهدفقه و اصول2008-913940220080722نامشخصبررسی و ارزیابی روش شیخ طوسی در نقد رجال و آثار1091413543110.22067/jfu.v40i2.66450FAرحیمه شمشیریفردوسی مشهدمهدی جلالیفردوسیJournal Article20170729محمد بن حسن طوسی (م 460ق) صاحب سه کتاب مهم و اسای در علم رجال شیعه است که دو کتاب به نامهای فهرست و راجال تألیف خود او و دیگری املاء و گزینش کتاب رجال کشی است که شیخ طوسی آن را اختیار الرجال نام نهاد.
در هریک از این آثار با توجه به اهداف نویسنده از تألیف آنها، نوع ارائه اطلاعات رجالی پیرامون راویان و اصحاب اصول و تصانیف با دیگری متفاوت است.
نویسندگان مقاله حاضر در صددند روش شیخ طوسی را در ارائه اطلاعات نقدالرجالی ( جرح و تعدیل اشخاص و ارزیابی اعتبار آثار آنان ) با توجه به دو کتاب فهرست و رجال او به دست آورند.
نتیجه حاصل از این پژوهش چنین است که در پیش گرفتن شیوۀ مصلحتی، توجیه گر بخشی از روش و عملکرد محافظه کارانه شیخ در انعکاس ارای رجالی اوست. شیخ بنابر عللی که در مقاله بررسی شده بسیاری از اطلاعات راجالی را ارئه نداده است.محمد بن حسن طوسی (م 460ق) صاحب سه کتاب مهم و اسای در علم رجال شیعه است که دو کتاب به نامهای فهرست و راجال تألیف خود او و دیگری املاء و گزینش کتاب رجال کشی است که شیخ طوسی آن را اختیار الرجال نام نهاد.
در هریک از این آثار با توجه به اهداف نویسنده از تألیف آنها، نوع ارائه اطلاعات رجالی پیرامون راویان و اصحاب اصول و تصانیف با دیگری متفاوت است.
نویسندگان مقاله حاضر در صددند روش شیخ طوسی را در ارائه اطلاعات نقدالرجالی ( جرح و تعدیل اشخاص و ارزیابی اعتبار آثار آنان ) با توجه به دو کتاب فهرست و رجال او به دست آورند.
نتیجه حاصل از این پژوهش چنین است که در پیش گرفتن شیوۀ مصلحتی، توجیه گر بخشی از روش و عملکرد محافظه کارانه شیخ در انعکاس ارای رجالی اوست. شیخ بنابر عللی که در مقاله بررسی شده بسیاری از اطلاعات راجالی را ارئه نداده است.https://jfiqh.um.ac.ir/article_35431_5a3ebce5a4bcaa4bb551968558c22979.pdfدانشگاه فردوسی مشهدفقه و اصول2008-913940220080722نامشخصاعتبار سنجی روایات تفسیری علی بن ابراهیم در تفسیر قمی1431593543710.22067/jfu.v40i2.66451FAفتحیۀ فتاحی زادهدانشگاه الزهراJournal Article20170729این مقاله اعتبار تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم را نقد و بررسی می کند. تفسیر قمی موجود تلفیقی از روایات ابوالفضل العباس از علی بن ابراهیم و ابوالجارود و روایات سایر مشایخ است؛ و از طرف دیگر شیخ کلینی در کتاب کافی روایات تفسیری متعدد از قول استاد خود علی بن ابراهیم آورده است نویسنده روایات تفسیری علی بن ابراهیم در کتاب کافی را استخراج نموده و در ضمن تطبیق تک تک آنها با روایات تفسیری قمی فقط به یک مورد انطباق برخورد نموده است.
با تتبعی که در اسناد روایات تفسیری علی بن ابراهیم صورت گرفت، در سلسله اسناد راویان ضعیفی وجود دارند که به کذب، غلو وجعل حدیث متهم هستند و روشن است که توثیق علی بن ابراهیم شامل حال این افراد نخواهد شد.
با بررسی معیارهای متنی و چگونگی متن روایات تفسیری قمی مشخص شد که برخی روایات تفسیری قمی با موازین عقل وشرع سازگار نیست که از جمله آنها می توان به روایاتی اشاره کرد که مقام عصمت انبیا را مخدوش کرده است. یا در بسیاری از آنها دست واضعان حدیث و خرافه پردازان به خوبی نمایان است.
بر این اساس به این نتیجه دست می یابیم که تفسیری که در اختیار شیخ کلینی بوده، متفاوت با تفسیری است که هم اکنون در دست ماست.این مقاله اعتبار تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم را نقد و بررسی می کند. تفسیر قمی موجود تلفیقی از روایات ابوالفضل العباس از علی بن ابراهیم و ابوالجارود و روایات سایر مشایخ است؛ و از طرف دیگر شیخ کلینی در کتاب کافی روایات تفسیری متعدد از قول استاد خود علی بن ابراهیم آورده است نویسنده روایات تفسیری علی بن ابراهیم در کتاب کافی را استخراج نموده و در ضمن تطبیق تک تک آنها با روایات تفسیری قمی فقط به یک مورد انطباق برخورد نموده است.
با تتبعی که در اسناد روایات تفسیری علی بن ابراهیم صورت گرفت، در سلسله اسناد راویان ضعیفی وجود دارند که به کذب، غلو وجعل حدیث متهم هستند و روشن است که توثیق علی بن ابراهیم شامل حال این افراد نخواهد شد.
با بررسی معیارهای متنی و چگونگی متن روایات تفسیری قمی مشخص شد که برخی روایات تفسیری قمی با موازین عقل وشرع سازگار نیست که از جمله آنها می توان به روایاتی اشاره کرد که مقام عصمت انبیا را مخدوش کرده است. یا در بسیاری از آنها دست واضعان حدیث و خرافه پردازان به خوبی نمایان است.
بر این اساس به این نتیجه دست می یابیم که تفسیری که در اختیار شیخ کلینی بوده، متفاوت با تفسیری است که هم اکنون در دست ماست.https://jfiqh.um.ac.ir/article_35437_0697f2df41389f6b21fc38fc14fad35b.pdfدانشگاه فردوسی مشهدفقه و اصول2008-913940220080722نامشخصبررسی قرائتی منسوب به امیر مؤمنان(ع)1611823544110.22067/jfu.v40i2.66452FAرضا فرشچیانکرمانJournal Article20170729قرائتی از سوره عصر که مغایر با قرائت های معتبر قرآن کریم می باشد به امیرمؤمنان (ع) نسبت داده شده است، از آن جهت که این قرائت دربردارنده اضافه هایی بر سوره عصر است، پذیرش آن به معنای حذف بخشهایی از قرآن کریم است. بررسی اسناد دو روایتی که این قرائت را به امام (ع) نسبت می دهد، نشان دهنده این است که این روایات از جمله اخبار آحاد است و به جز یک راوی مجهوا الحال کسی آن را نقل نکرده است. ابواسحاق سبیعی تنها کسی است که روایت را از آن راوی نقل کرده است. به روایت های ابواسحاق هم از جهت عدم تصریح به سماع و تحدیث و نیز تدلیس او رجالیان و محدثان اشکالات جدی گرفته اند. علاوه برآن ابواسحاق در سالهای پایانی عمر از ضعف حافظه رنج می برد و قرائت منسوب همراه با اختلاف نیز نقل شده است به گونه ای که این لضطراب و آن اخلال در سند، پذیرش ۀن را ناممکن می سازد.قرائتی از سوره عصر که مغایر با قرائت های معتبر قرآن کریم می باشد به امیرمؤمنان (ع) نسبت داده شده است، از آن جهت که این قرائت دربردارنده اضافه هایی بر سوره عصر است، پذیرش آن به معنای حذف بخشهایی از قرآن کریم است. بررسی اسناد دو روایتی که این قرائت را به امام (ع) نسبت می دهد، نشان دهنده این است که این روایات از جمله اخبار آحاد است و به جز یک راوی مجهوا الحال کسی آن را نقل نکرده است. ابواسحاق سبیعی تنها کسی است که روایت را از آن راوی نقل کرده است. به روایت های ابواسحاق هم از جهت عدم تصریح به سماع و تحدیث و نیز تدلیس او رجالیان و محدثان اشکالات جدی گرفته اند. علاوه برآن ابواسحاق در سالهای پایانی عمر از ضعف حافظه رنج می برد و قرائت منسوب همراه با اختلاف نیز نقل شده است به گونه ای که این لضطراب و آن اخلال در سند، پذیرش ۀن را ناممکن می سازد.https://jfiqh.um.ac.ir/article_35441_68eacdeda11f6946c41c2df08788c299.pdfدانشگاه فردوسی مشهدفقه و اصول2008-913940220080722نامشخصرویکرد قرآن به ابزارها و راه های شناخت1832153544910.22067/jfu.v40i2.66453FAناهید مشائیفردوسی مشهدJournal Article20170729بررسی مباحث معرفت شناسی قرآنی، از جمله مباحث جدید قرن حاضر است که تعداد اندکی از قرآن شناسان و صاحب نظران معاصر به آن پرداخته اند. شناخت شیوه ی حصول معرفت درباره مبدا و معاد در قرآن یا به عبارتی شناخت روش های هدایتی قرآن مستلزم شناخت ابزار هایی است که قرآن برای معرفت انسان در نظر گرفته است.
این مقاله به دو مساله ی:«رویکرد قرآن به ابزار و راه های معرفت» و « ارتباط آن ها با اصول جهان بینی قرآن» می پردازد و ابتدا با بررسی ابزار های شناخت در قرآن اثبات می نماید که قرآن دو طریق را برای انسان قرار داده است. در طریق نخست ابزار هایی از اجزای انسان راهنمای او در شناخت مبدا هستند اما به سبب محدودیت این ابزار ها در عالم ماده و امکان راهیابی خطا در آن ها طریق دیگری برای معرفت که خارج از حیطۀ قوا و حواس انسان و مصون از هر خطا و کاملا یقین آور می باشد به انسان توصیه شده است تا انسان نسبت به حقیقت مبدا و همچنین وجود معاد و چگونگی آن شناخت حاصل نماید.
این طریق معرفت که از جانب انبیا برای مردم به دست می آید، محکم ترین و اصلی ترین طریق معرفت بوده و ملاک سنجش صحت ابزار های معرفتی بشر است. مساله دوم در این مقاله، بررسی و تبیین حاکمیت اصول سه گانه جهان بینی قرآنی بر ابزار های شناخت می باشد.بررسی مباحث معرفت شناسی قرآنی، از جمله مباحث جدید قرن حاضر است که تعداد اندکی از قرآن شناسان و صاحب نظران معاصر به آن پرداخته اند. شناخت شیوه ی حصول معرفت درباره مبدا و معاد در قرآن یا به عبارتی شناخت روش های هدایتی قرآن مستلزم شناخت ابزار هایی است که قرآن برای معرفت انسان در نظر گرفته است.
این مقاله به دو مساله ی:«رویکرد قرآن به ابزار و راه های معرفت» و « ارتباط آن ها با اصول جهان بینی قرآن» می پردازد و ابتدا با بررسی ابزار های شناخت در قرآن اثبات می نماید که قرآن دو طریق را برای انسان قرار داده است. در طریق نخست ابزار هایی از اجزای انسان راهنمای او در شناخت مبدا هستند اما به سبب محدودیت این ابزار ها در عالم ماده و امکان راهیابی خطا در آن ها طریق دیگری برای معرفت که خارج از حیطۀ قوا و حواس انسان و مصون از هر خطا و کاملا یقین آور می باشد به انسان توصیه شده است تا انسان نسبت به حقیقت مبدا و همچنین وجود معاد و چگونگی آن شناخت حاصل نماید.
این طریق معرفت که از جانب انبیا برای مردم به دست می آید، محکم ترین و اصلی ترین طریق معرفت بوده و ملاک سنجش صحت ابزار های معرفتی بشر است. مساله دوم در این مقاله، بررسی و تبیین حاکمیت اصول سه گانه جهان بینی قرآنی بر ابزار های شناخت می باشد.https://jfiqh.um.ac.ir/article_35449_71ee25cd0d5ab04d047c6ba0a49b9669.pdf