غیر مسلمان؛ از کفر تا استضعاف

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه میبد

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

چکیده

تقسیم و تنویع انسان‌ها به دو دسته مسلمان و کافـر، به معنـای تصـویر نیافتن دسته‌ای دیگر از آدمیان است. این تقسیم‌بندی، پیشینه‌ای تاریخی و دراز مدت دارد و گویا در نزد عقـل، بدیهـی و در نگاه شـرع، غیر قابل انکـار شمرده شده است. بررسی‌ها روشـن می‌کند ادلـه‌ای وجود دارد که به قدر کافـی، در اقنـاع اذهـان برای پذیرش گروه سومی از انسـان‌ها، دلالت دارند. تحقـق عنوان اسـلام، نیازمند مولفه‌ها و عناصری است که بدون آن‌ها این عنوان، محقـق نمی‌شود. برای پیدایش عنوان کفر نیز مولفه‌ها و شرایطی از قبیل انکار و تکذیب از سر اراده، علـم و اختیـار، لازم است. با نبود مولفه‌ها، نه کفـر، محقـق می‌شود نه اسـلام در دل و رفتـار، رسوخ می‌کند. افزون برآن، تقابل مفهومـی اسلام و کفر به گونه‌ای است که پذیرش گروه سوم، ثبـوتا با محـذور و تنگنـای عقلی، روبرو نشده و اثباتا با منع از ناحیه شریعت، مواجه نمی‌شود. بنابراین نادرستی و ناروایی گزاره «هر غیـر مسلمانی، کافـر است» به گونه ایجاب کلی (موجبه کلیه)، حاصل بررسی ادله است. مستند به منابع دینی، می‌توان این گروه را مستضعف نامید که احکـام فقهی ویژه خود را می‌طلبند و به نظر می‌رسد از یک سو اینان از امتیازات ویژه مسلمانان نابرخوردارند و از سوی دیگر ذیل احکام تضییقی و محدود کننده کافران نیز قرار نمی‌گیرند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، انتشارات سروش، چاپ چهارم، 1374.
 
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414 ق.
 
انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب الطهارة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، 1415 ق.
 
بحرالعلوم، محمدبن‌محمدتقی، بلغه الفقیه، تهران، منشورات مکتبه الصادق (ع)، چاپ چهارم، 1403 ق.
 
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره، محقق ایروانی و مقرم، قم، انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1405 ق.
 
جوهری، اسماعیل بن حماد، تاج اللغه و صحاح العربیه، احمد عطار، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ اول، 1410 ق.
 
حر عاملی، محمدبن‌ حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت (ع)، 1409 ق.
 
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، دو جلدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1417 ق.
 
خمینی، روح الله، کتاب الطهارة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره)، چاپ اول، 1421 ق.
 
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان، عدنان داودی، بیروت، دارالعلم الدار الشامیه، 1412 ق.
 
سبحانی، جعفر، الایمان و الکفر، قم، موسسه امام صادق (ع)، چاپ دوم، 1427 ق.
 
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء، چاپ هفتم، 1404 ق.
 
صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر ، مجمع الرسائل (محشی)، مشهد، موسسه صاحب الزمان (ع)، چاپ اول، 1415 ق.
 
صدر، محمد، ما وراء الفقه، دار الأضواء للطباعة، لبنان، چاپ اول، 1420 ق.
 
طالقانی، محمود، تفسیر پرتوی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم، 1362.
 
طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374.
 
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، سید احمد حسینی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، 1416 ق.
 
طوسی، محمد بن ‌حسن، الاقتصاد الهادی إلی طریق الرشاد، تهران، کتابخانه چهل‌ستون، چاپ اول، 1375.
 
علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1413 ق.
 
علم‌الهدی، علی بن حسین، رسایل الشریف المرتضی، سیدمهدی رجایی، قم، دارالقرآن الکریم، چاپ اول، 1405 ق.
 
فاضل ‌هندی، محمدبن ‌حسن، کشف‌اللثام و الإبهام عن ‌قواعد الأحکام، قم، انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1416 ق.
 
قرشی، علی اکبر، قاموس القرآن، هفت جلدی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم، 1412 ق.
 
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، قم، دارالحدیث للطباعه و النشر، چاپ اول، 1429 ق.
 
مامقانی، محمد حسن بن عبد اللّه، غایه الآمال فی شرح کتاب المکاسب، قم، مجمع الذخائر، چاپ اول، 1316ق.
 
مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، بحار الانوار، جمعی از محققان، بیروت، داراحیا التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق.
 
محقق حلی، جعفر بن ‌حسن، شرایع الاسلام، محمد علی بقال، قم، موسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408 ق.
 
مرتضی زبیدى، محمد بن محمد، تاج ‌العروس، بیروت، دارالفکر للطباعه، چاپ اول، 1414 ق.
 
مشکینی، علی، مصطلحات ‌الفقه، قم، جامعه مدرسین قم، 1428 ق.
 
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، چاپ اول، 1402 ق.
 
مطهری، مرتضی، مجموعه‌ آثار، تهران، انتشارات صدرا، چاپ نوزدهم، 1435 ق.
 
مغنیه، محمد جواد، فقه الإمام الصادق علیه السلام، قم، مؤسسه انصاریان، چاپ دوم، 1421 ق.
 
مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسه امام علی ابن ابی طالب (ع)، چاپ اول، 1424 ق.
CAPTCHA Image