تأملی بر ارث پسرعموی ابوینی با‌وجود عموی ابی از دیدگاه امامیه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه پیام نور

2 دانشیار دانشگاه میبد

چکیده

وارث به نسبی و سببی تقسیم می‌شود. وارث نسبی سه طبقه دارد که باوجود فردی از طبقۀ قبل به هیچ‌یک از افراد طبقۀ بعد ارث نمی‌رسد. در هر طبقه نیز افراد دارای درجۀ نزدیک‌تر و واسطۀ کمتر، افرادِ دارای واسطۀ بیشتر تا میت را از ارث محروم می‌کنند. فقهای امامیه قائل‌اند درصورتی‌که وارث میت یک عموی ابی و یک پسرعموی ابوینی باشد، ارث به پسرعموی ابوینی می‌رسد و عموی ابی از ارث محروم می‌شود. برخی آن را طبق قاعده و به‌دلیل اقرب‌بودن پسرعموی ابوینی به میت و برخی آن را برخلاف قاعده و به‌دلیل خاص می‌دانند. در این مقاله ادلۀ ذکرشده بر این قول، بررسی و اثبات می‌شود که این حکم برخلافِ قاعده است و امکان ارث‌بردن عموی ابی باوجود پسرعموی ابوینی وجود دارد؛ سپس به شبهۀ ارتباط این حکم با مسئلۀ موروثی‌بودن خلافت پاسخ داده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین، درر الفوائد فی الحاشیۀ علی الفرائد، چاپ‌اول، تهران: مؤسسة الطبع و النشر التابعه لوزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، 1410ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، المقنع‌، چاپ‌اول، قم: مؤسسۀ امام هادى(ع)‌، 1415ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، الهدایة فی الاصول و الفروع: هدایة المتعلمین‌، چاپ‌اول، قم: مؤسسۀ امام هادى(ع)، 1418ق‌.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، کتاب من لا یحضره الفقیه، چاپ‌دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
 ابن‌اثیر، مبارک‌بن‌محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، چاپ‌اول، قم: اسماعیلیان، بی‌تا.
ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ‌دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
ابن‌زهره، حمزةبن‌على، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع‌، بهتصحیح احمد عبدالغفور عطار‌، چاپ‌اول، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)، 1417ق.
ابن‌فهد حلی، احمدبن‌محمد، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع‌، به‌تحقیق مجتبی عراقی، چاپ‌اول، قم‌: دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق‌.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، چاپ‌سوم، بیروت: دار الصادر، 1414ق.
اراکى، محمدعلى‌، رسالة فی الارث، چاپ‌اول، قم: مؤسسۀ در راه حق، 1415ق. ‌
تفرشی، مصطفی‌بن‌حسین، نقد الرجال، چاپ‌اول، قم: آل‌البیت(ع)، 1418ق.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، چاپ‌اول، تهران: گنج دانش، 1363.
جوهرى، اسماعیل‌بن‌حماد‌، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة‌، چاپ‌اول، بیروت: دارالعلم للملایین‌، 1410ق.
حرعاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، چاپ‌اول، قم: آل‌البیت(ع)، 1409ق.
خویی، ابوالقاسم، اجود التقریرات، چاپ‌اول، قم: عرفان، 1352.
روحانی، محمدصادق، فقه الصادق علیه السلام‌، چاپ‌اول، قم: دارالکتاب‌، 1412ق.
سبحانى تبریزى، جعفر، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، بهتقریر سید رضا پیغمبرپور کاشانى، چاپ اول، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)، 1415ق.
سبزواری، عبدالاعلی، مهذب االاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ‌چهارم، قم: دفتر آیت‌الله سبزواری، 1413ق.
شبیری زنجانی، موسی، کتاب نکاح، به‌تحقیق مؤسسۀ پژوهشی رأی‌پرداز، چاپ‌اول، قم: مؤسسۀ پژوهشی رأی‌پرداز، 1419ق.
شهید اول، محمدبن‌مکى، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة‌، چاپ‌دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، چاپ‌اول، قم: کتاب‌فروشی داوری، 1410ق.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، به‌تحقیق گروه پژوهش معارف اسلامی، چاپ‌اول، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.
صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر‌، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، بهتصحیح عباس قوچانى و على آخوندى‌، چاپ‌هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.
طباطبایى‌، على‌بن‌محمد، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، به‌تصحیح محمد بهره‌مند و دیگران‌، چاپ‌اول، قم: آل‌البیت(ع)‌، 1418ق.
طبرسی، احمدبن‌علی، الاحتجاج، به‌تحقیق شیخ ابراهیم بهادری و شیخ محمد هادی، قم: دارالاسوة، 1416ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، چاپ‌اول، تهران: دارالکتب الإسلامیة‌، 1390ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام، چاپ‌چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، رجال الشیخ الطوسی: الابواب، بهتصحیح جواد قیومی اصفهانی، چاپ‌سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1427ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، چاپ‌سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، قواعد الالحکام فی معرفة الحلال و الحرام‌، چاپ‌اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة‌، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
عمر، فاروق، العباسیون الأوائل، چاپ‌دوم، بغداد: جامعه، 1977م.
فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، به‌تصحیح سید عبداللطیف حسینى کوه‌کمرى‌، چاپ‌اول، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى، 1404ق.
فاضل هندی، محمدبن‌حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، چاپ‌اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
فیض کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضى، الوافی، به‌تصحیح ضیاء‌الدین حسینی اصفهانی، چاپ‌اول، اصفهان: کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین علی(ع)، 1406ق.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، چاپ‌چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
مجلسی، محمدباقر‌بن‌محمدتقى‌، بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار علیهم السلام‌، چاپ‌اول، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر‌، 1410ق.
مجلسى، محمد‌تقی‌بن‎مقصودعلی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه‌، به‌تصحیح سیدحسین موسوى کرمانى و دیگران، چاپ‌دوم، قم: مؤسسۀ فرهنگى‌اسلامى کوشانبور‌، 1406ق.
محقق حلى، جعفربن‌حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌، به‌تصحیح عبدالحسین محمدعلى بقال‌، چاپ‌دوم، قم: اسماعیلیان، 1408ق.
محقق سبزوارى، محمدباقربن‌محمدمؤمن‌، کفایة الأحکام، چاپ‌اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى‌، 1423ق.
مغنیه، محمدجواد‌، الفقه على المذاهب الخمسة، چاپ دهم، بیروت: دار التیار الجدید-دار الجواد‌، 1421ق.
مفید، محمدبن‌محمد، المقنعة، چاپ‌اول، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید، 1413ق.
مقدس اردبیلی، احمدبن‌محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان، به‌تصحیح آقامجتبى عراقى و دیگران، چاپ‌اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
میرزای قمی، ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن، القوانین المحکمه فی الاصول، چاپ‌اول، قم: احیاء الکتب الاسلامیة، 1430ق.
نجاشى، احمدبن‌على‌، رجال النجاشی: فهرست أسماء مصنفی الشیعة‌، به‌تصحیح سیدموسى شبیرى زنجانى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق.
نراقی، احمدبن‌محمدمهدی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، چاپ‌اول، قم: آل‌البیت(ع)، 1415ق.
هاشمی شاهرودی، محمود و جمعى از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل‌البیت(ع)، به‌تصحیح جمعی از پژوهشگران مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامى‌، چاپ‌اول‌، قم: مؤسسۀ دائرةالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع)‌، 1423ق.
CAPTCHA Image