هرمنوتیک و اصول فقه: نگاهی به انواع قصدی گرایی در غرب و مقایسة آن با دیدگاه تفسیری اصولیان شیعه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• علیرضا عابدی سرآسیا ¹
• محمدصادق علمی سولا ²
• محمدکاظم علمی سولا ²

¹ دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

² استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

10.22067/fiqh.v0i0.7924

چکیده

نظریة معروف در زمینة معنا و تفسیر متن، «قصدی گرایی» نامیده می شود که می گوید: «معنا یا تفسیر یک اثر، با نیت صاحب اثر، مرتبط بوده یا توسط آن تحدید و تعیین می گردد». در این جستار، ابتدا مهم ترین اقسام قصد و نیت، بررسی شده‌اند، از جمله: 1) قصد روان شناختی و قصد پدیدارشناختی؛ 2) قصد معنایی، قصد مقوله ای، و قصد انگیزشی؛ 3) قصد واقعی و قصد فرضی؛ 4) قصد درونی و قصد بیرونی. سپس، انواع مختلف قصدی گرایی، از یکدیگر متمایز گشته و توضیح داده شده اند. قصدی گرایی می تواند تقسیم شود به: (1) قصدی گرایی معنایی و قصدی گرایی تفسیری؛ (2) قصدی گرایی واقعی و قصدی گرایی فرضی(قصدی گرایی واقعی، شامل هر یک از (الف) افراطی یا (ب) معتدل، و قصدی گرایی فرضی، شامل هر یک از (الف) اصلی یا (ب) عصری)؛ (3) قصدی گرایی انحصاری و قصدی گرایی شمولی. در پرتو این تمایزها، نقاط اشتراک و اختلاف دو دیدگاه قصدی گرایی غربی و قصدی گرایی شیعی، روشن گردیده است.

کلیدواژه‌ها

• هرمنوتیک
• قصدی گرایی واقعی و فرضی
• قصدی گرایی معتدل و افراطی
• قصدی گرایی انحصاری و شمولی قصدی گرایی اصلی و عصری

---

مراجع

 احمدی، بابک، ساختار و تأویل متن، چاپ دهم، نشر مرکز، تهران، 1388.

انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة، چاپ اول، مجمع الفکر الاسلامی، قم،1415.

 انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، 4 جلد، تحقیق لجنه تحقیق تراث الشیخ الاعظم، ناشر مجمع الفکر اللاسلامی، قم ، چاپ خانه باقری قم چاپ اول 1419ق.

ایروانی غروی، علی، نهایة النهایة، دو جلد، بی تا، (نسخه سی دی کتابخانه اهل البیت علیهم السلام).

 بستانی، محمود، القواعد البلاغیة فی ضوء المنهج الاسلامی، مشهد، چاپ اول، مجمع البحوث الاسلامیة، چاپ آستان قدس رضوی، 1414ق.

حکیم، سید عبد الصاحب، منتقى الأصول، تقریرات بحث آیت الله سید محمد حسینی روحانی ،7جلد،چاپ الهادی، چاپ دوم1416ق.

 خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، چاپ اول، تحقیق  ونشر: مؤسسه‌ی  آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث. قم، 1409ق.

خمینی موسوی، امام، سید روح الله، صحیفة نور، انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران، 1369.

خوئی، سید ابوالقاسم، اجود التقریرات، تقریرات میرزایی نائینی،2 جلد، ناشر مؤسسه مطبوعاتی دینی حکم، چاپخانة اهل البیت (ع) چاپ دوم 1410ق.

روحانی حسینی، سید محمد صادق، زبدة الاصول، 4جلد، ناشر مدرسه الامام الصادق(ع)، چاپخانة قدس، چاپ اول1412ق.

زرقامی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان، بیروت، دارالکتب العربی، 1423ق.

سبحانی، جعفر، الموجز فی اصول الفقه، نشر موسسة الامام الصادق علیه السلام، چاپ دوم، قم، 1420ق.

سبحانی، جعفر، الوسیـط فی اصـول الفقه، نشر موسسة الامام الصادق علیه السلام، چاپ دوم، قم، 1429ق.

شیخ مفید، ابی عبد الله محمد بن النعمان العکبرى البغدادی، مسألة فی الارادة، چاپ دوم، نشر دارالمفید، بیروت، 1414ق.

صدر، سیّد محمدباقر، دروسٌ فی علم الاصول(حلقات)، دارالکتاب اللبنانیة مکتبة المدرسه، چاپ دوم:1406ق.

طاهری، سید صدر الدین، «اصول الفقه الاسلامی والهرمنیوطیقا» ، در:

http://www.islamicfeqh.com/al-menhaj/Almen24/ almin201.htm

 عمید زنجانی، عباسعلی، مبانی و روشهای تفسیر قرآن، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1385.

فضیلت، محمود، معنا شناسی و معانی در زبان و ادبیات، چاپ اول، انتشارات دانشگاه رازی، چاپ و نشر انتشارات طاق بستان، کرمانشاه 1385.

فیاض، محمد اسحاق، محاضرات فی اصول الفقه، تقریرات درس آیت الله سید ابوالقاسم خوئی، 5جلد، ناشر دارالهادی للمطبوعات، قم، چاپخانة صدر، چاپ سوم 1410ق.

 غروی اصفهانی، محمد حسین، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، تحقیق و تعلیق مهدی احدی امیر کلائی، 3جلد، چاپ اول، انتشارات سید الشهداء، قم، 1374.

کاظمی خراسانی، محمد علی، فوائد الأصول، تقریرات بحث  آیت الله میرزا محمد حسین غروى نائینی (1355) باتعلیق : آیة الله  الشیخ آقا ضیاء الدین العراقى ،با تحقیق : رحمت الله رحمتی اراکی ، 4 جلد، ناشر : مؤسسة نشر اسلامی،چاپ اول: 1409ق.

مشکینی، علی، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها،  الهادی، قم، چاپ چهارم:1413ق.

مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، دو جلد، چاپ اول، تهران، صدرا، 1370.

معرفت، محمد هادی، اقتراح(مصاحبه)، مجلة نقد و نظر، شمارة 1، زمستان 1373.

 مکارم شیرازی، ناصر، اقتراح(مصاحبه)، مجلة نقد و نظر، شمارة 5 ، زمستان 1374.

منتظری نجف آبادى، حسین على، نهایة الأصول، تقریر بحث آیت الله حسین طباطبائى  بروجردی،2 جلد. چاپ قدس، چاپ اول، قم، 1415ق.

 هادوى تهرانی، مهدى، مبانى کلام اجتهاد در برداشت از قرآن کریم، چاپ دوم، قم، مؤسسة خانة خرد، 1381.

هوی، دیوید کوزنز، حلقة انتقادی: ادبیات، تاریخ و هرمنوتیک فلسفی، ترجمة مراد فرهاد پور، چاپ سوم، نشر روشنگران و مطالعات زنان، تهران،1385.

Allen, Graham, Intertextuality, New Critical Idiom, Taylor & Francis Routledge, London & New York, 2000.

Davies, Stephen, Authors"Intentions, Literary Interpretation, and Literary" Value, In: The British Journal of Aesthetics 2006 46(3):223-247.

Lamarque, Peter, “The intentional fallacy”, in Waugh, Patricia, Litirary Theory and Criticism: an Oxford guide, Oxford Univresity Press Inc., New York, 2006.                     

Mantzavinos, Chrysostomos, Naturalistic Hermeneutics,  Translated from German by Darrell Arnold, cambridge university press, Cambridge, New York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, São Paulo, 2005.

Mikkonen, Jukka, Intentions and Interpretations: Philosophical Fiction as Conversation, Published,January27,2009,www.contempaesthetics.org/newvolume/pages/article.php?articleID=526

Noël, Carroll, “Interpretation and Intention: The Debate between Hypothetical and Actual Intentionalism”, In Journal: Metaphilosophy, Volume 31 Issue 1& 2, 2000, Pages 75 – 95 (Published Online: 24 Jan 2003)

Spoerhase, Carlos, Hypothetischer Intentionalismus, Rekonstruktion und Kritik, Citation Information. Journal of Literary Theory. Volume 1, Issue 1, Pages 81–110, August, 2007.

Stecker, Robert, Interpretation and Construction Art, Speech, and the Law, Blackwell, The united kingdom, 2003.

Wolterstorff, Nicholas, Resuscitating the Author, in Kevin J. Vanhoozer, James K. A. Smith, and Bruce Ellis Benson (Ed.), Hermeneutics at the Crossroads, Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis, USA2006.