سقوط قصاص با عفو برخی از اولیاء

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

در فقه و حقوق اسلامی ما چنین تقریر شده است که هرگاه شخصی کشته شود و چند ولی داشته باشد، اگر برخی از اولیای دم عفو کنند افراد باقی مانده حق قصاص دارند به شرطی که سهم دیۀ افراد خواهان دیه را پرداخت نمایند.
در قانون مجازات اسلامی ماده 264 آمده است:
«درصورتی که ولی دم متعدد باشد موافقت همۀ آن‌ها در قصاص لازم است؛ چنانکه همگی خواهان قصاص قاتل باشند قاتل قصاص می‌شود، و اگر بعضی از آن‌ها خواهان قصاص و دیگران خواهان دیه باشند، خواهان قصاص می‌توانند قاتل را قصاص کنند، لکن باید سهم دیۀ سایر اولیای دم را که خواهان دیه هستند بپردازند؛ اگر برخی از اولیای دم به طور رایگان عفو کنند، دیگران می‌توانند بعد از پرداخت سهم عفو کنندگان به قاتل، او را قصاص نمایند.»
ولی با عنایت به روایات متعددی که می‌گوید با عفو برخی از اولیای دم حق قصاص ساقط می‌شود، و نظر به این که بعضی از فقها و مفسران تقریر نموده‌اند که در صورت عفو برخی از اولیاء حق قصاص افراد باقی مانده تبدیل به دیه می‌شود، و از آن جا که به نظر می‌رسد دلایل سقوط قصاص از اتقان بیشتری برخوردار است لازم است ادلۀ طرفین دربارۀ این مسئله مورد بررسی مجدد قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن براج، عبدالعزیز، المهذب البارع، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسی، بی تا.
ابن زهره حلبی، حمزه بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه امام صادق، 1417 ق.
ابن فهد حلی، احمدبن محمد، المهذب البارع، قم، موسسه النشر الاسلامی،1417 ق.
ابن قدامه، عبدالرحمن، الشرح الکبیر، بیروت، دارالکتاب العربی، بی تا.
انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب، قم، مطبوعات دینی، 1366.
جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی،1406 ق.
جصاص، ابی بکر ابن علی رازی، احکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415 ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1403 ق.
 محقّق حلّی، محمّد بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، تهران، انتشارات استقلال، 1403 ق.
خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، تحریر الوسیله، تهران، منشورات مکتبه الاعتماد،1403.
خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1355.
خویی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم، دارالهادی، 1407 ق.
داور پناه، ابوالفضل، انوارالعرفان فی تفسیرالقرآن، تهران، انتشارات صدر، 1373.
روحانی، محمد صادق حسینی، فقه الصادق علیه السلام، قم، مؤسسه دارالکتاب، 1412 ق.
سرخسی، شمس الدین، المبسوط، بیروت، دارالمعرفه، 1406 ق.
سمرقندی، علاء الدین سمرقندی، تحفة الفقهاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414 ق.
سیوری حلی، فاضل مقداد، کنزالعرفان فى فقه القرآن، تهران، المکتبةالمرتضویه، 1373.
——، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، مکتبة آیةالله مرعشی، 1340 ق.
شهید اول، محمد بن جمال الدین مکی، اللمعة الدمشقیه، ترجمه علی شیروانی، قم، دارالفکر، 1378.
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الرّوضة البهیة فی شرح اللّمعة الدّمشقیة، قم، مکتبةالداوری، 1398 ق.
______، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامی، 1416 ق.
صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1404 ق.
طباطبایی، علی بن محمد علی، ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، قم، موسسه ال البیت،1404 ق
طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی، 1366.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1415 ق.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار، تهران، دارالکتب الاسلامیه،1363.
______، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران، المکتبةالمرتضویه، 1378 ق.
______، الخلاف، تحقیق سید علی خراسانی، قم، موسسه نشر اسلامی، 1417 ق.
______، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، بی تا
قانون مجازات اسلامی، تهیه و تنظیم: منصور جهانگیر، تهران، نشر دیدار، 1384.
قرشی، علی اکبر، احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، 1361.
کاشانی، ملا فتح الله، منهج الصادقین، تهران، کتابفروشی اسلامی، 1347.
کاشانی، ابو بکر ابن مسعود، بدایع الصنایع، باکستان، المکتبه الحبیبیه، 1409 ق.
مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1379.
______، ملاذ الاخبار فی فهم تهذیب الاخبار، قم، مکتبة آیت الله مرعشی، 1347 ق.
مروارید، علی اصغر، سلسلة الینابیع الفقهیه، دارالتراث الاسلامیه، 1410 ق.
مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، قم، انتشارات اسماعلیان، 1378.
مفید، محمد بن نعمان، المقنعه، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1417 ق.
نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1367.
نسائی، عبدالرحمن احمد بن شعیب، السنن الکبری، شرح جلال الدین سیوطی، بیروت، دارالفکر، 1398 ق.
نووی، محیی الدین، المجموع فی شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بی تا
هاشمی شاهرودی، سید محمود، «قصاص حق انحلالی یا مجموعی»، چاپ شده در: فقه اهل بیت (ع)، سال پنجم، شماره هفدهم، تابستان 1378.
 
 
CAPTCHA Image