ماهیت و آثار درج شرط بیفایده در قراردادها

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امیرمحمود امینی ¹
• رحیم پیلوار ²
• احمد صابری مجد ³

¹ حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران(دانشکدگان فارابی) ، تهران، ایران

² استادیار گروه ﺣﻘﻮق ﺧﺼﻮصی، داﻧﺸکده ﺣﻘﻮق، دانشگاه تهران(پردیس فارابی)،تهران، ایران

³ دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران(دانشکدگان فارابی) ، تهران

10.22067/jfiqh.2024.84526.1648

چکیده

شرط بی‌فایده از جمله شروط باطل و غیرمبطل عقد است که در بند 2 ماده 232 قانون مدنی بدان اشاره شده‌است؛ اما در قانون صراحتاً ملاک بی‌فایده دانستن شرط، تعریف، مصادیق، مبانی و ضمانت اجرای درج آن در قرارداد مشخص نگردیده است. از آن‌جایی‌که میان صاحبنظران علم حقوق در رابطه با ایجاد یا عدم ایجاد حق فسخ در فرض درج شرط بی‌فایده اختلاف است، بررسی این موضوع بسیار حائز اهمیت خواهد بود؛ چراکه اگر برای مشروطٌ‌له حق فسخ قائل شویم؛ وی حق انحلال عقد اصلی را خواهد داشت. در این پژوهش با استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از نظریات حقوق‌دانان و فقهای امامیه مشخص شد که شرط بی‌فایده، شرطی است که نه باعث سود و نه علت دفع ضرری بالقوه برای مشروطٌ‌له یا ثالث باشد و منظور از نفع، لزوماً سود مالی نیست؛ بلکه معنوی بودن نفع نیز آن را از شمار شروط بی‌فایده خارج می‌کند. در شناسایی این شرط باید از معیار نوعی-شخصی استفاده کرد و ضمانت اجرای درج شرط بی‌فایده این است که اگر از ابتدا بیفایده باشد، حق فسخ ایجاد نمیگردد و اگر از میانه راه اجرای آن بیفایده گردد و در ارزش اقتصادی قرارداد اثرگذار باشد، سبب ایجاد حق فسخ است.

کلیدواژه‌ها

• شرط بی فایده
• معیار نوعی-شخصی
• ضمانت اجرا
• حق فسخ

موضوعات

• فقه و حقوق خصوصی

---