بررسی راه‌حلِّ داعی بر داعی در تصحیح اجاره بر واجبات با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

10.22067/jfiqh.2023.73367.1262

چکیده

تکالیف شرعی از منظر قصد به دو قسم عبادی و توصلی تقسیم می‌شود و تمایز این دو از جهت قصد قربت است. فقها به‌طور اصولی اخذ اجرت را از جهت تنافی با قصد قربت در واجبات تعبدی حرام دانسته‌اند. این تحقیق درصدد آن است راهی برای رفع این تنافی بیابد. از منظر بزرگانی چون آیت‌الله خوئی(ره) و امام خمینی(ره) یکی از راه‌های رفع تنافی، مبتنی بر داعی بر داعی است؛ بدین معنا که، اجیر ذات تکلیف را به داعی قصد قربت و داعی بر اجرت تعمیم می‌دهد. در این تحقیق با روش توصیفی‌تحلیلی و با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(ره)، مقولهٔ داعی بر داعی بررسی شده است. به‌رغم اینکه حل شبههٔ تنافی بین قصد قربت در عبادت و قصد اخذ اجرت، از طریقِ «داعی بر داعی» طرف‌داران فراوانی دارد و امام خمینی نیز بیشترین دفاع را از آن داشته و تلاشِ وافری به‌خرج داده تا شبهات و اشکالات را از آن دفع کند، ولی به نظر می‌رسد که این راه‌حل، ناتمام و غیرکارآمد است، زیرا ادله‌ای که شرط عبادت را وقوع خالصانهٔ آن می‌داند، از جهت عرفی، داعی طولی غیرالهی را نیز نفی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین. کفایة الاصول. قم: آل‌البیت(ع). چاپ‌هفتم، 1431ق.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. کتاب‌ المکاسب. قم: دار الحکمة. چاپ‌هشتم، 1329.
جزایری، محمدجعفر. منتهی‌ الدرایة فی توضیح الکفایة. قم: دار الکتاب. چاپ‌چهارم، 1413ق.
حرّ عاملی، محمدبن‌حسن. وسائل‌ الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. قم: آل‌البیت(ع). چاپ‌اول، 1409ق.
حکیم، محسن. مستمسک‌ العروة الوثقی. قم: دار التفسیر. چاپ‌چهارم، 1391ق.
حلی، محمدبن‌حسن. ایضاح‌ الفوائد فی شرح مشکلات‌ القواعد. قم: اسماعیلیان. چاپ‌دوم، 1363.
خمینی، روح‌الله. مکاسب ‌المحرمة. قم: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ‌اول، 1415ق.
خمینی، مصطفی. الواجبات فی‌الصلاة. قم: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ‎اول، 1380.
خوئی، ابوالقاسم. المستند فی شرح‌ العروة الوثقی: الاجارة. قم: مؤسسة احیاء آثار الإمام ‌الخوئی. چاپ‌اول، 1380.
خوئی، ابوالقاسم. غایة المأمول من علم ‌الأصول. قم: مجمع ‌الفکر الإسلامی. چاپ‌اول، 1428ق.
خوئی، ابوالقاسم. مصباح‌ الأصول. قم: مؤسسة احیاء آثار الامام ‌الخوئی. چاپ‌سوم، 1422ق.
خوئی، ابوالقاسم. موسوعة الإمام الخویی. قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی. چاپ‌اول، 1418ق.
صدر، محمدباقر. بحوث فی علم ‌الأصول. به‌تقریر محمود هاشمی شاهرودی. قم: مرکز الغدیر للدراسات ‌الإسلامیة. چاپ‌دوم، 1417ق.
فاضل لنکرانی، محمد. تفصیل ‌الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: الاجتهاد و التقلید. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌دوم، 1414ق.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة. چاپ‌چهارم، 1407ق.
مظفر، محمدرضا. اصول ‌الفقه. قم: اسماعیلیان. چاپ‌هفدهم، 1428ق.
موسوی خلخالی، سیدمحمدمهدی. فقه ‌الشیعه: کتاب‌ الاجارة. تهران: منیر. چاپ‌اول، 1427ق.
نائینی، محمدحسین. منیة الطالب فی حاشیة المکاسب. تهران: مکتبة المحمدیة. چاپ‌اول، 1373ق.
هاشمی شاهرودی، محمود. کتاب‌ الإجارة. قم: دائرة المعارف الفقه‌ الإسلامی. چاپ‌اول، 1382.
CAPTCHA Image