اعتبار سنجی شرط تأثیر بر مخاطبان در استقرار وجوب امر به معروف و نهی از منکر با تکیه بر اهداف این فریضه

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• البرز محقق گرفمی ¹
• فاطمه انصاری ²

¹ دانش آموختۀ کارشناسی ارشد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد،ایران

² استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22067/jfiqh.2025.90651.1868

چکیده

یکی از فروعات مبحث امر به معروف و نهی از منکر، شرائط مربوط به استقرار وجوب آن است. دانشورانی از احتمال تأثیر به عنوان شرط استقرار وجوب سخن گفته‌اند. شماری دیگر ظن به عدم تأثیر یا علم به آن را موجب اسقاط وجوب دانسته‌اند. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با بهره از منابع إسنادی در پی اعتبار سنجی این شرط در استقرار وجوب است. برای دست یافتن به این هدف، دلایل ادعایی و احتمالی دیدگاه شرطیت در سه رده ادله لفظی، حکم عقل و مؤدّای اجماع بررسی شده و بر اساس نقدهای مقبول به دست آمد که این شرط را نمی‌توان برای استقرار وجوب معتبر دانست. در گام پسین، گونه‌های اهداف و انواع اثرگذاری کنش‌های مبتنی بر امر و نهی به شرح ذیل تبیین شده اند: تغییر رفتارهای مأمور و منهی، ضرورت تبیین مواضع فردی، اهداف اجتماعی و نیز حفظ بنیان دین و آموزه‌های آن. ارزیابی نوشتار این است که اثر گذاری بر افراد تنها یکی از اهداف اقامه فریضه امر به معروف و نهی از منکر است و با توجه به سایر اهداف، نمی‌توان به جهت علم به عدم تأثیر از انجام این فریضه دست شست.

کلیدواژه‌ها

• امر به معروف و نهی از منکر
• شرط تأثیر
• حدیث
• اهداف اقامه فریضه امر به معروف

موضوعات

• فقه مدنی

---