تحلیل انتقادی مواجهه فقیهان با اخبار من بلغ و تبیین خوانشی نوین از قاعد تسامح در ادله سنن

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• فاطمه انصاری

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22067/jfiqh.2025.90514.1865

چکیده

شمار قابل توجهی از فقیهان برای اثبات استحباب برخی از اعمال به قاعده‌ای استناد می‌کنند که با نام تسامح در ادله سنن شهره است. مهمترین دلیل اثبات این قاعده، خانواده‌ای از احادیث است که نام «اخبار مَن بَلَغ» بر آنها نهاده شده است. اما دانشوران شیعی در مواجهه با این اخبار برای اثبات قاعده تسامح، هم‌نظر نیستند. این جستار به روش توصیفی- تحلیلی و با بهره از منابع کتابخانه‌ای به دنبال تبیین رویکردهای گوناگون به احادیث من بلغ است. برای نیل به این هدف، با بررسی نگاشته‌های گوناگون علوم اسلامی، به دست آمد که سه رویکرد عمده اصولی، فقهی و کلامی در اینباره قابل ارزیابی است. اما هر یک از این رویکردها با چالش‌هایی برای اثبات رهیافت خویش از اخبار من بلغ مواجه هستند. پس از تبیین کاستی‌های این رویکردها، استظهاری نوین از اخبار من بلغ ارائه شده که بن‌مایه آن بر برهان معقولیّت استوار است. تببین شرائط روا بودن عمل به اخبار ضعاف بیانگر آموزه‌های غیر الزامی، دستاورد دیگری است که رویکرد برگزیده را ضابطه‌مند می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

• اخبار من بلغ
• ثواب
• تسامح در ادله سنن
• استحباب شرعی
• احتمال مطلوبیّت

موضوعات

• اصول فقه

---