Legal Analysis of the Status of Trusted Person in the State of Abandonment of Negligence

Document Type : Research Article

Authors

• Mahdī Sha‘bānī ¹
• Muḥammad Taqī Fakhla‘ī ²

¹ Studied jurisprudence and fundamentals of Islamic law at Ferdowsi University of Mashhad

² Associate Professor of Theology Faculty of Ferdowsi University of Mashhad

10.22067/fiqh.v0i0.11096

Abstract

From the perspective of civil responsibility, the basic principle in domination over another’s property is ḍamān (indemnification)
and one of its exceptions is yad al-amīn (lit. trustworthy hand). The trustee is not accountable for the damage or destruction of the property entrusted to him so long as he has not committed any violation or negligence (taqṣīr, tafrīṭ). This article is intended to answer the question as to whether the trustee is acquitted of the ḍamān in the state of negligence in case he would restore his trustworthiness in his undertaking by means of a legal repentance after perpetrating negligence. Given the trusting nature of some specific contracts, this notion takes on great importance, the fruits of which are stressed in the present research. In view of the functional aspect of this legal-judicial issue, it is attempted in this article to broach the three viewpoints of the Imāmī jurists and their arguments and by stating some of the legal propositions influential in ḍamān and amāna (trust), which are effective in solving the problem, critically review all the three arguments, and finally present the answer to the above-mentioned question in respect to the conventional dimension of the issue and the attitude of the intellectuals.

Keywords

• trustee (amīn)
• violation and negligence
• ḍamān al-yad (compensation for damage or loss to property held under trust)
• principle of entrustment (istīmān)
• fiduciary contracts
• permission

---

References

 

قرآن کریم

آل کاشف الغطاء، محمد حسین؛ تحریر المجله، ‌‌نجف، المکتبۀ المرتضویۀ، 1359ق.    

ابن ابی جمهور احسایی، ‌محمد بن زین الدین؛ عوالی اللئالی، ‌مجتبی عراقی (‌محقق)،   قم، سید الشهداء، 1403 ق.

ابن ادریس، ‌محمد بن احمد؛ السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، 1410 ق.

ــــــــــــــــــ؛ مستطرفات السرائر، قم، ‌مؤسسۀ نشر اسلامی، 1411 ق.

ابن بابویه، ‌محمد بن علی؛ ‌من لا یحضره الفقیه، علی اکبر غفاری (مصحح)، قم، ‌مؤسسۀ نشر اسلامی.

ابن رجب حنبلی؛ ‌القواعد فی الفقه الاسلامی، ‌سعد طه عبد الروف (‌مصحح )، قاهره،  مکتبة الکلیات الازهریۀ، 1392 ق.

ابن قدامه، عبدالرحمن بن احمد؛ الشرح الکبیر، بیروت، ‌دارالکتاب العربی.

ابن قدامه، عبدالله بن احمد؛ المغنی، بیروت، دارالکتاب العربی. 

اردبیلی، ‌احمد بن محمد؛ مجمع الفائدة و البرهان، قم، جامعۀ مدرسین. 

انصاری،‌ مرتضی؛ فرائد الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1419 ق.

ــــــــــــــــــ؛  کتاب المکاسب، قم، ‌مجمع الفکر الاسلامی، 1417 ق.

بجنوردی، ‌حسن؛ القواعد الفقهیه، قم،‌ نشر الهادی، 1410 ق.

بحرانی ، یوسف بن احمد؛ الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهره، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، 1364. 

بروجردی، حسین؛ جامع الحادیث الشیعه، قم، 1411 ق.

بروجردی، مصطفی؛ مضاربه از نظر فقهای شیعه، قم، ‌دارالکتب الاسلامیه، 1373 ش.

 بهبهانی، وحید؛ حاشیه مجمع الفائده و البرهان، قم،‌ مؤسسۀ  علامه مجدد وحید بهبهانی، 1417 ق.

جعفری لنگرودی، محمد جعفر؛ ‌فلسفه حقوق مدنی، کتابخانه گنج دانش،‌ تهران، 1380ش.

حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله؛ المستدرک علی الصحیحین، یوسف عبدالرحمن المرعشی (‌محقق )،‌ چاپ با فهرست احادیث.

حر عاملی، محمد بن حسن؛ تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم،  مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام، 1414ق.

حسینی خوانساری، احمد؛ جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، علی اکبر غفاری (مصحح)، تهران، مکتبة الصدوق، 1405 ق.

حسینی مراغی، عبدالفتاح؛ العناوین الفقهیه، قم، ‌مؤسسۀ  نشر اسلامی، 1418 ق.

حکیم، محسن؛ مستمسک العروه الوثقی، قم، کتابخانۀ آیت الله العظمی مرعشی نجفی، 1404ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف؛ ‌ارشاد الاذهان،‌ قم، مؤسسۀ  نشر اسلامی، ‌1410ق.

ــــــــــــــــــ ؛ تذکرۀ الفقهاء،‌ تهران، المکتبة المرتضویۀ.

ــــــــــــــــــ ؛ قواعد الاحکام، قم، ‌مؤسسۀ نشر اسلامی، 1418 ق.

حمیری، عبدالله بن جعفر؛ قرب الاسناد، قم، مؤسسۀ آل البیت، 1413 ق.

خراسانی، محمد کاظم بن حسین؛ کفایة الاصول، قم، ‌مؤسسۀ آل بیت، 1409ق.

خمینی، روح الله؛ الاستصحاب، تهران، ‌مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1375ش.

ــــــــــــــــــ ؛ تحریر الوسیله،  نجف، دارالکتب العلمیه، 1390ق.

خواسناری نجفی، موسی؛ منیة الطالب فی شرح المکاسب (تقریر بحث میرزای نایینی)، قم، ‌مؤسسۀ نشر اسلامی، 1418ق.

 خویی، ابوالقاسم؛ ‌کتاب المضاربه، قم، ‌لطفی، 1408 ق.

ـــــــــــــــــــــ؛ منهاج الصالحین ،  ،‌قم ، مدینة العلم 1410 ق

محقق داماد، مصطفی؛ قواعد فقه( بخش مدنی) ، تهران ، ‌مرکز نشر علوم اسلامی ، 1383 .

 روحانی، محمد صادق؛ زبدة الاصول ، قم ، مؤسسۀ امام صادق (ع) ، 1412 ق

سبحانی، جعفر؛ الوسیط فی اصول الفقه ، قم ، مؤسسۀ امام صادق (ع) ، 1384 .

سجستانی، عبدالله بین سلیمان؛ سنن ابی داود ، قم ، دارالفکر ، 1410 ق

سیستانی، علی؛ منهاج الصالحین  ، قم ، ‌کتابخانه  آیت الله العظمی سیستانی ، 1414 ق

شهید اول، محمد بن علی؛ ‌اللمعةالدمشقیة ، قم ، دارالفکر ، 1411 ق

شهید ثانی، زین الدین بن علی؛ شرح اللمعة ، نجف ، منشورات جامعه دینی 1410 ق

ــــــــــــــــــــــــــ؛ مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام ، قم ، مؤسسۀ  معارف اسلامی 1414 ق

طباطبایی، علی بن محمد علی؛ ریاض المسائل ، قم ، مؤسسۀ نشر اسلامی ، 1419ق

طوسی، ‌محمد بن حسن؛ تهذیب الاحکام ‌، تهران، دارالکتب الاسلامیه ، 1365 

ــــــــــــــــــــــــ؛ المبسوط فی فقه الامامیه ، تهران، المرتضویه ،‌1388 ق .

عبده بروجردی، ‌محمد؛ ‌حقوق مدنی ، ‌تهران ،کتابخانه  گنج دانش ،‌1380 .

عراقی، ضیاء‌الدین؛‌ نهایة الافکار ،‌محمد تقی بروجردی نجفی (‌مقرر )‌ ، قم ، مؤسسۀ نشر اسلامی ، 1405 ق

قمی، علی بن محمد؛ ‌جامع الخلاف و الوفاق، قم  ، مؤسسۀ زمینه سازان ظهور امام عصر (عج) ، 1379

کاتوزیان، ناصر؛ حقوق مدنی تهران ، ‌شرکت بهمن برنا مدرس ،‌‌1387 

کرکی، ‌علی بن حسین؛ جامع المقاصد فی شرح القواعد ، قم ، ‌مؤسسۀ آل البیت، 1410ق.

کلینی،‌ محمد بن یعقوب؛ الکافی،‌ قم، دارالکتب الاسلامیه، 1363.

مشکینی اردبیلی، علی؛ ‌اصطلاحات الاصول، قم، ‌نشر الهادی، 1371  

مکارم شیرازی، ناصر؛ ‌انوار الاصول، قم، نسل جوان، 1373ش.

ــــــــــــــــــ ؛  القواعد الفقهیه، ‌قم، ‌مدرسۀ امام امیر المؤمنین (ع)، 1411ق.

نایینی، ‌محمد حسین؛ فوائد الاصول، محمد علی کاظمی خراسانی (مقرّر)، قم، مؤسسۀ  نشر اسلامی، 1404 ق.

نجفی، محمد حسن؛‌ جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ‌تهران، دارالکتب الاسلامیۀ، 1394ق.

نوری، حسین بن محمد تقی؛ مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسۀ آل البیت، 1408ق.

نوری، فضل الله؛ قاعدة ضمان الید، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، 1414 ق.

واعظ الحسینی، محمد سرور؛‌ مصباح الاصول ( تقریر بحث آیت الله ابوالقاسم خویی)، ‌قم، کتابخانۀ داوری،1417 ق.

یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم؛ حاشیة المکاسب، چاپ سنگی، قم، مؤسسۀ  اسماعیلیان، 1378ق.

ــــــــــــــــــ ؛  العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة العلمی للمطبوعات، 1409ق.

ــــــــــــــــــ؛ العروة الوثقی (محشی)، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی ، 1420ق.

ــــــــــــــــــ ؛  ‌تکملة العروۀ، مصحح محمد حسین طباطبایی.