Evidence of Intellect and its Status in the Legal Attitude (Sīra) of Muḥaqqiq Ardabīlī

Document Type : Research Article

Authors

• seyed mohamad moosa motalebi ¹
• Ḥasan Jamshīdī ²

¹ Member of the academic faculty of the Institute of Humanities and Social Studies of Jihad University

² Researcher of Mashhad University Jihad

10.22067/fiqh.v0i0.11451

Abstract

Given the importance of the evidence of intellect (dalīl-i ‘aql) in inferring legal rulings, especially in new issues, examining the evidence of intellect would help a better use of the evidence of intellect. Examining the legal attitude (sīra) of Muḥaqqiq Ardabīlī as an influential jurist in development of jurisprudence is befitting and praiseworthy in proving this issue. For this purpose, his discursive and theological (uṣūlī) legal texts have been examined on the basis of content analysis method and his legal judgments have been examined one by one. The results of the research indicate that Muḥaqqiq Ardabīlī has abundantly employed intellect and has derived different meanings from it. The most part of it has been the perception of intellect in recognition of the limits of the ruling and its conditions. He has plentifully utilized intellectual analysis in the interpretation of the Qur’ān. He has also used the intellectual analysis of the Qur’ān in the inference of rulings. Muḥaqqiq Ardabīlī maintains that intellect can perceive good and evil and consequently issue the necessary intellectual ruling. He has sometimes used the evidence of intellect along with other evidences parallel to them, too. He has used the evidence of intellect in proving the practical principle of continuance (istiṣḥāb) of the principle of permissibility (iṣālat al-ibāḥa).

Keywords

• evidence of intellect
• intellect in jurisprudence
• status of evidence of intellect
• Muḥaqqiq Ardabīlī
• intellectual analysis

---

References

ادیبی مهر، محمد، «نظام فقهی و استنباطی محقق اردبیلی»، مقالات وبررسی ها، شماره 76، صص117-105، 1383.

بروزنی، محمد علی، محقق اردبیلی و مکتب فقهی او، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، به راهنمایی علیرضا فیض و مشاوره گوگانی، 1373.

بحرانی، یوسف‌بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، محمد تقی ایروانی، سید عبدالرزاق مقرم، چاپ اول: قم، انتشارت اسلامی، 1405 ق.

جناتی، محمدابراهیم، منابع اجتهاد، تهران: کیهان، 1370.

حسینی، سید ابراهیم، «نقش عقل در استنباط قواعد و مقررات حقوقی از دیدگاه اسلامی»،  معرفت، شماره 99، 1382.

حسینی، سید علی، «عرف در نگاه محقق اردبیلی»، مجله فقه، شماره نهم، صص264 - 249، 1375.

حکیم، محمد تقی، الاصول العامة للفقه المقارن، چاپ دوم، مؤسسه آل البیت، 1979م.

خسروجردی، جایگاه عقل در فقه امامیه، پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد دانشکده‌ الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم.

دنگ کوبان، مریم، عقل یکی از منابع اجتهاد، پایان‌نامه مدرسه علمیه نرجس (س)، مشهد، 1384.

صابری، حسین، عقل و استنباط فقهی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1381.

_________، «گزارشی تحلیلی از دلیل عقل در فقه شیعه»، مشکاة، شماره 58 و59.

الصدر، السید محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، تدوین السیدمحمود الهاشمی، بی‌جا: المجمع العلمی للشهید الصدر، 1405ق.

صرامی، سیف الله، «عقل قطعی منبع استنباط قوانین جامعه وحکومت»، حکومت وجامعه، سال ششم، شماره دوم،1380.

ضیائی فر، سعید، «جایگاه عقل در اجتهاد»، نقد و نظر، سال هشتم، شماره سوم و چهارم،1382.

 عزتی، ابوالفضل، «نقش عقل در نظام حقوقی غرب واسلام»، نامه مفید، شماره ششم،1375.

علی‌دوست، ابو القاسم، «فقه وعقل»، قبسات، شماره 15 و 16، 1379

غزالی، ابوحامد محمد، احیاء علوم الدین، بیروت: دارالمعرفه، 1417ق.

_____________ ، المستصفی فی علم الاصول، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1417ق.

فیض، علیرضا، «ارزش مدرکات عقلی، دلیل عقل»، نشریه گروه تحقیقاتی، دانشکده حقوق دانشگاه تهران.

قماشی، سعید، « بازشناسى جایگاه عقل در فقه شیعه»، ماه‌نامه رواق اندیشه، شماره 3، 1381.

___________، جایگاه عقل در استنباط احکام شرعی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389.

کثیرى بیدهندى، خدیجه، حجیت عقل در قرآن و سنت، پایان‌نامه کارشناسى ارشد دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی،1377.

کرمی، محمدتقی، «ماهیت و وظیفه عقل در فقه شیعه»، نقد و نظر، 1380.

المحقق الاردبیلی، رسالتان فی الخراج، چاپ اول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1413ق.

__________، زبدة البیان، طهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، بی‌تا.

__________، مجمع الفائدة، قم، منشورات جماعة المدرسین، 1416ق.

مختاری، علی، «روش محقق اردبیلی در زبدۀالبیان»، آئینه پژوهش، شماره 39، صص 281- 276 ،1375.

المظفر، محمدرضا، اصول فقه، قم، چاپ چهارم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1370