The Shī‘a and Sunnī Textual Origins of Uṣūl ‘Amaliya (Practical Principles)

Document Type : Research Article

Authors

• Husayn Haqiqatpour ¹
• Muhammad Taqi Fakhla’i ²
• Muhammad Hasan Haeri ²

¹ Assistant Professor, Mazanderan University

² Professor, Ferdowsi University of Mashhad

10.22067/jfu.v50i3.47935

Abstract

In contemporary researches about the issues concerning fiqh and uṣūl (jurisprudence and the principles of jurisprudence), exploring the
origins and historical traces of concepts and views has gradually become a part of their conceptual and assertoric principles; the method that definitely would be the only way to have a profound understanding of an issue. Likewise, it is necessary to apply this method to have an in-depth research regarding uṣūl ‘amalīyah (practical principles). The paper explores the historical origins of general matters of uṣūl ‘amalīyah and, through an inductive study in earlier Shī‘a and Sunnī texts, intends to answer the questions like: the way these concepts entered in demonstrative jurisprudence and uṣūl discourses, their common characteristics, the earlier scholars’ approach to uṣūl ‘amalīyah, application order of these principles, their position, their relation with each other, and their internal order.
The research concludes that uṣūl ‘amalīyah, however, have firm bases in Imams’ (A.S.) teachings, but as regards compiling, their origins trace back to Sunni demonstrative jurisprudence and uṣūl texts.
From earlier Shī‘a and Sunnī scholars’ point of view, uṣūl ‘amalīyah have two general characteristics: first, these principles are definite, and second, that they come into effect after amārāt (denotations).

Keywords

• uṣūl ‘amalīyah
• istiṣḥāb (continuance)
• barā᾽a (exemption)
• iḥtiyāṭ (precaution)
• the historical origins of uṣūl ‘amalīyah

---

References

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.

 

ابن العربی، محمد بن عبدالله، أحکام القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1424 ق.

 

ابن حزم، علی بن احمد، الاحکام فی اصول الاحکام، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، بی‌تا.

 

ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقائیس اللغۀ، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.

 

ابن نجیم، زین الدین بن ابراهیم، الاشباه و النظائر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419 ق.

 

اصفهانی محمدحسین‏، الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة، قم، دار احیاء العلوم الاسلامیة، 1404 ق‏.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، 1416 ق.

 

ایوان کیفی، محمدتقی بن عبدالرحیم، هدایة المسترشدین، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، 1416 ق‏.

 

بصری، محمد بن علی، المعتمد، بیروت، دارالکتب العلمیۀ، 1403 ق.

 

بیهقی، احمد بن حسین، السنن الصغیر، کراچی، جامعۀ الدراسات الاسلامیۀ، 1410 ق.

 

تونی، عبدالله بن محمد، الوافیة فی الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1415 ق.

 

جصاص، احمد بن علی، الفصول فی الاصول، کویت، وزارۀ الاوقاف و الشئون الاسلامیة، 1405 ق.

 

زرکشی، محمد بن عبدالله، البحر المحیط فی اصول الفقه، بیروت، دار المعرفة، 1419 ق.

 

سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1383.

 

سبحانی، جعفر، الوسیط فی اصول الفقه، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1387.

 

سبحانی، جعفر، تاریخ الفقه الاسلامی و ادواره، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1384.

 

شافعی، محمد بن ادریس، کتاب الام، بیروت، دارالمعرفة، 1410 ق.

 

شمس الائمه سرخسی، محمدبن احمد، المبسوط، بیروت، دار المعرفة، 1414 ق.

 

شوکانی، محمد بن علی، ارشاد الفحول، بیروت، دارالکتاب العربی، 1419 ق.

 

شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید، بی‌تا.

 

شهید اول، محمد بن مکی ، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1414 ق.

 

شهید ثانی، زین الدین بن علی‏، تمهید القواعد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1416 ق‏.

 

شیبانی، محمدحسن، الاصل المعروف بالمبسوط، کراچی، ادارۀ القرآن و العلوم الاسلامیه، بی‌تا.

 

شیرازی، ابراهیم بن علی، اللمع فی اصول الفقه، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1405 ق.

 

صدر، محمدباقر، مباحث الاصول، قم، مقرر، 1408 ق.

 

طبرسی، فضل بن حسن، الموتلف من المختلف بین ائمه السلف، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة، 1410 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، العدۀ فی اصول الفقه، قم، محمدتقی علاقبندیان، 1417 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة، 1387 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی‌، بیروت، دار الکتاب العربی‌، 1400 ق‌.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة‌، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق‌.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف ، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب‌، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة 1412 ق‌.

 

علم‌الهدی، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الامامیۀ، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415 ق.

 

علم‌الهدی، علی بن حسین ، الذریعة الی اصول الشریعة، تهران، دانشگاه تهران، 1376.

 

علم‌الهدی، علی بن حسین ، المسائل الناصریات، تهران، رابطۀ العلاقة و الثقافات الاسلامیة، 1417 ق.

 

علم‌الهدی، علی بن حسین ، رسائل الشریف المرتضی، قم، دارالقرآن الکریم، 1405 ق.

 

فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، قم، منشورات دارالرضی، بی‌تا.

 

قاضی عبدالجبار معتزلی، فضل‌ الاعتزال‌ و طبقات‌ المعتزلة، به‌ کوشش‌ فؤاد سید، تونس‌، 1393 ق‌.

 

قمی، ابوالقاسم، القوانین المحکمه فی الاصول، دار احیاء الکتب الاسلامیه، 1430 ق.

 

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1407 ق.

 

گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، تهران، مؤسسه سمت، 1421 ق.

 

محقق حلی، جعفر بن حسن، معارج الاصول، لندن، مؤسسه امام علی علیه السلام، 1423 ق‏.

 

مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، 1402 ق.

 

مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413 ق.

 

نراقی، احمد بن محمد مهدی، مفتاح الاحکام، قم، بوستان کتاب، 1430 ق.