Critique of the idea of the sanctity of listening to backbiting

Document Type : Research Article

Author

• Hamid Reza Kamel Nawab

Professor of higher levels of Khorasan seminary and PhD student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad

10.22067/jfu.v54i1.86949

Abstract

Since the Holy Shari'a has highly respected the honor of individuals, it has also made various rulings to support it. One of these rulings is the unlawfulness of backbiting. The issue of hearing backbiting is one of the issues that, although it has been raised for a long time, has been less addressed. Some scholars have cited a number of rational and narrative arguments to prove the unlawfulness of listening to backbiting. According to the author's findings, none of these evidences, even the most up-to-date ones, cannot prove the unlawfulness of listening to backbiting. This article includes jurisprudential innovations in various ways, the most important of which is reliance on a rational reason to prove the impossibility of the unlawfulness of listening in backbiting. Of course, that listening to backbiting is not unlawful means that listening to backbiting is not forbidden just because it is listening to backbiting, and this does not contradict the fact that listening to backbiting is forbidden due to the correspondence of other titles on it.

Keywords

• listening to backbiting
• backbiting
• assisting in backbiting
• consent to haram(something unlawful)
• auditory sin

---

References

قرآن کریم

آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین، کفایة الاصول، قم: آل‌البیت(ع)، 1409ق.

آل کاشف الغطاء، محمدحسین، سؤال و جواب، نجف: مؤسسۀ کاشف الغطاء الذخائر، بی‌تا.

آل کاشف الغطاء، محمدحسین ، وجیزة الأحکام، چاپ‌دوم، نجف: مؤسسۀ کاشف الغطاء الذخائر، 1366ق.

آل کاشف الغطاء، مهدى، أحکام المتاجر المحرمة، مؤسسۀ کاشف الغطاء، نجف: موسسۀ کاشف الغطاء الذخائر، 1423ق.

ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ‌دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.

ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، الخصال، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین، 1362.

ابن‌بابویه، محمدبن‌علی ، الامالی، چاپ‌ششم، تهران: کتابچی، 1376.

ابن‌بابویه، محمدبن‌علی ، معانی الاخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.

ابن‌بابویه، محمدبن‌علی ، کتاب من لایحضره الفقیه، چاپ‌دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.

ابن‌براج، عبدالعزیزبن‌نحریر، المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق.

ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، چاپ‌سوم، بیروت: دارالفکر، 1414ق.

ابوالصلاح حلبى، تقى‌بن‌نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانۀ عمومى امام امیرالمؤمنین(ع)، 1403ق.

ابوحبیب، سعدى، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، چاپ‌دوم، دمشق: دارالفکر، 1408ق.

اراکى، محمدعلى، المکاسب المحرمة، قم: مؤسسۀ در راه حق، 1413ق.

اشرفی شاهرودی، مصطفی، تقریرات درس خارج استاد آیت‌الله اشرفی شاهرودی، مدرسۀ فقاهت، به‌آدرس https: //www. e shia. ir/Feqh/Archive/Ashrafi/Feqh/94، دسترسی در بهمن 1398.

اشکنانی، محمدحسین، دروس فی اصول الفقه، قم: انوارالهدی، 1380.

انصاری، مرتضى‌بن‌محمدامین، کتاب المکاسب، قم: دارالذخائر، 1411ق.

انصاری، مرتضى‌بن‌محمدامین ، مطارح الانظار، مقرر: کلانتر، ابوالقاسم‌بن‌محمدعلی، چاپ‌دوم، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1383.

اهوازى، حسین‌بن‌سعید، الزهد، به‌تحقیق غلامرضا عرفانیان یزدی، چاپ‌دوم، قم: علمی، 1402ق.

ایروانی، علی‌، حاشیة المکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1406ق.

بحرانى، یوسف‌بن‌احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1405ق.

برقی، احمدبن‌محمد، المحاسن، چاپ‌دوم، قم: دارالکتب الاسلامیة، 1371ق.

بیهقی، احمدبن‌حسین، السنن الکبری، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.

تبریزى، جواد، إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، چاپ‌سوم، قم: اسماعیلیان، 1416ق.

جوهرى، اسماعیل‌بن‌حماد، تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملایین، 1410ق.

حرعاملى، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعة، قم: آل‌البیت(ع)، 1409ق.

حسینی عاملى، محمدجوادبن‌محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1419ق.

حلى، یحیى‌بن‌سعید، الجامع للشرائع، قم: مؤسسۀ سیدالشهداء العلمیة، 1405ق.

خرازی، محسن، البحوث الهامة فی المکاسب المحرمة، قم: مؤسسۀ در راه حق، 1423ق.

خمینی، روح‌الله، المکاسب المحرمة، قم: تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1392.

خوئی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، محمدعلی توحیدی، قم: انصاریان، 1417ق.

خوئی، ابوالقاسم،معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، چاپ‌پنجم، قم: مرکز نشر الثقافة الاسلامیه، 1372.

ربانی بیرجندی، محمدحسن، سبک شناسی دانش رجال الحدیث، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع)، 1385.

روحانى، صادق، فقه الصادق علیه السلام، قم: دارالکتاب مدرسۀ امام صادق(ع)، 1412ق.

روحانى، صادق ، منهاج الفقاهة، چاپ‌پنجم، قم: انوارالهدى، 1429ق.

سبحانى تبریزى، جعفر، المواهب فی تحریر أحکام المکاسب، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)، 1424ق.

سبزوارى، عبدالاعلى، مهذب الأحکام، چاپ‌چهارم، قم: المنار، 1413ق.

سیستانی، علی، استفتاء از دفتر معظم له، پایگاه اطلاع رسانی دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی، 30/9/96، به‌آدرس https: //hedayatgar. ir/fa/news/1835، دسترسی در اسفند 1398.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، رسائل، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1379.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی ، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتاب‌فروشى داورى، 1410ق.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی ، کشف الریبة، چاپ‌سوم، بیروت: دارالمرتضوی، 1390ق.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی ، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: المعارف الإسلامیة، 1413ق.

شهیدی پور، محمدتقی، تقریرات درس استاد شهیدی، مدرسۀ فقهی امام محمد باقر علیه السلام، 11/9/1396، به‌آدرس https://fa.mfeb.ir/feqh2shahi دسترسی در بهمن 1398.

شهیدى تبریزى، میرفتاح، هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب، تبریز: چاپخانۀ اطلاعات، 1375ق.

صاحب‌بن‌عباد، اسماعیل‌بن‌عباد، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب، 1414ق.

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ‌هفتم، بیروت: دارالإحیاء‌التراث‌العربی، 1404ق.

صدر، محمد، ماوراء الفقه، بیروت: دارالأضواء، 1420ق.

صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، به‌تقریر: محمود هاشمی شاهرودی، چاپ‌سوم، قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، 1413ق.

صدر، محمدباقر ، دروس فی علم الاصول الحلقة الثالثة، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1423ق.

طباطبایی قمی، تقی، عمدة المطالب فی التعلیق علی المکاسب، قم: کتاب‌فروشی محلاتی، 1413ق.

طباطبایی قمی، تقی ، الدلائل فی شرح منتخب المسائل، قم: کتاب‌فروشى محلاتى، 1423ق.

طباطبائى، محمدبن‌علی، کتاب المناهل، قم: آل‌البیت(ع)، بی‌تا.

طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الأحکام، چاپ‌چهارم، تهران: دارالکتب‌الإسلامیة، 1407ق.

طوسی، محمدبن‌حسن ، الامالی، قم: دارالثقافه، 1414ق.

عاملى، یاسین عیسى، الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة، بیروت: دارالبلاغة، 1413ق.

علامه حلى، حسن‌بن‌یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)، 1420ق.

علامه حلى، حسن بن یوسف ، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1412ق.

غزالی، محمدبن‌محمد، احیاء علوم الدین، بیروت: دارالکتاب العربی، بی‌تا.

فتال نیشابورى، محمدبن‌احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم: رضی، 1375.

فیض کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی، مفاتیح الشرائع، تهران: مدرسۀ عالی شهید مطهری، 1395.

فیومى، احمدبن‌محمدمقرى، بی‌تا، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: دارالرضی، بی‌تا.

قزوینى، على موسوی، ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1424ق.

کاشف الغطاء نجفی، حسن‌بن‌جعفر، أنوار الفقاهة، نجف: مؤسسۀ کاشف الغطاء الذخائر، 1422ق.

کاشف الغطاء نجفی، حسن بن جعفر ، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، 1422ق.

کاشف الغطاء، جعفر، شرح الشیخ جعفر على قواعد العلاّمة ابن المطهر، نجف: مؤسسۀ کاشف الغطاء الذخائر، 1420ق.

کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، چاپ‌چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.

لارى، عبدالحسین، التعلیقة على المکاسب، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1418ق.

مجلسی، محمدتقى‌بن‌مقصودعلی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، چاپ‌دوم، قم: مؤسسۀ فرهنگى اسلامى کوشانبور، 1406ق.

مجلسى، محمدباقربن‌محمدتقی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، چاپ‌دوم، تهران: دارالکتب‌الإسلامیة، 1404ق.

محقق کرکى، على‌بن‌حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ‌دوم، قم: آل‌البیت(ع)، 1414ق.

مشکینى، على، مصطلحات الفقه، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.

مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، چاپ‌نودوپنجم، تهران: صدرا، 1398.

مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، چاپ‌پنجم، قم: اسماعیلیان، 1375.

مفید، محمدبن‌محمد، الإختصاص، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، 1413ق.

مفید، محمدبن‌محمد ، الامالی، قم: کنگرۀ شیخ مفید، 1413ق.

مکارم شیرازى، ناصر، أنوار الفقاهة کتاب التجارة، قم: مدرسۀ امام علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، 1426ق.

میرزای شیرازى، محمدحسن‌بن‌محمود، حاشیة المکاسب، قم: الشریف الرضی، 1412ق.

نجفى تبریزى، ‌محمدحسین، تحلیل الکلام فی فقه الإسلام، تهران: امیر قلم، 1413ق.

نورى، حسین‌بن‌محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: آل‌البیت(ع)، 1408ق.

ورام، مسعودبن‌عیسى، مجموعۀ ورّام، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1369.

هاشمی شاهرودی، محمود و جمعى از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم السلام، قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع)، 1426ق.