تأملی دربارة جهاد ابتدایی دعوت

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

فردوسی مشهد

چکیده

در میان گونه های جهاد، مقوله جهاد دعوت قرنها منابع فقهی را آکنده از بحث کرده است. بنابر باور مشهور فقهی، جنگ با همه اصناف کفار واجب است و آنان ناگزیرند یا اسلام اختیار کنند و یا آثار جنگ چون قتل و ... را به جان بخرند. فقط کتابیان راه حل سومی به نام پیمان ذمه را پیش رو می یابند. صرف نظر از قابلیت های اجرایی این پدیده در جامعه بشری کنونی، مبانی نظری آن هم نیازمند وارسی دقیق است. حاصل این مقاله پس از بررسی دقیق ادله جهاد در کتاب و سنت و سیره آن است که دریافت مشهور فقهی در باب جهاد دعوت بر چند امر موهون و غیرقابل اثبات چون تمسک به اطلاقات جهاد و فربه ساختن دعاوی نسخ مبتنی شده و با نادیده انگاشتن مبانی و اصول عقلی و معرفت شناختی در فرایند استنباط و شرایط تاریخی تشریع جهاد رونق یافته و در نتیجه امری تردید برانگیز و غیرقابل دفاع است، مگر آنکه قرائت فقهی نوینی از آن به دست داده شود که لاجرم با دریافت مشهور مغایر خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


القرآن الکریم.
نهج البلاغه، الجامع لخطب و رسایل علی بن ابی‌طالب، ألفه الشریف الرضی، تحقیق صبحی صالح، تهران، دارالاسوه، 1421 ق.
آل کاشف الغطاء، محمدحسین، المثل العلیا فی الاسلام لا فی بحمدون، النجف الاشرف: الحیدریه، 1954 م.
ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر، 1979 م.
ابن بابویه، محمد بن علی (صدوق)، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم: الشریف الرضی، 1368.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1362.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، عیون اخبار الرضا، قم: آل البیت، 1414 ق.
ابن حزم، علی بن احمد، المحلی بذیل الآثار، بیروت: دارالفکر، بی تا.
ابن حنبل، احمد بن محمد، المسند، بیروت: دار صادر، بی تا.
ابن رشد، محمد بن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، بیروت: دارالفکر، 1415 ق.
ابن شهید ثانی، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، بی تا.
ابن عابدین، محمد امین، حاشیة ردالمختار علی الدر المختار، بیروت: دارالفکر، 1415ق.
ابن عربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن: بیروت، دارالفکر، بی تا.
ابن غضائری، احمد بن حسین، رجال ابن الغضائری، قم: دارالحدیث، 1422 ق.
ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی فی فقه امام السنه، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ افست جدید.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالمعرفه، 1412 ق.
ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ، بیروت: دارالفکر، بی تا.
ابن همام، محمد بن عبدالواحد، فتح القدیر شرح الهدایة، قاهره: مطبعه مصطفی محمد، بی تا.
ابوداود، سلیمان بن اشعث، سنن أبی داوود، بیروت: دارالفکر، 1410 ق.
بخاری، محمد بن اسماعیل، الصحیح ، بیروت: دارالفکر، 1401 ق.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوارالتنزیل و اسرار التأویل؛ تفسیر البیضاوی، بیروت: دارالفکر، بی تا.
ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح؛ سنن الترمذی، بیروت: دارالفکر، 1403 ق.
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة فی تحصیل احکام الشریعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، نجف اشرف: الحیدریه، 1392 ق.
حمیدالله، محمد، سلوک بین المللی دولت اسلامی، ترجمه مصطفی محقق داماد، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1382.
حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان، 1412 ق.
خراسانی، محمدکاظم، کفایة‌الاصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی،1412ق.
خسروشاهی، قدرت الله، دانش پژوه، مصطفی، فلسفه حقوق، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1383 .
خطیب شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج الی معرفة الفاظ المنهاج، قاهره: مصطفی البابی الحلبی و اولاده، 1377 ق.
خوئی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالزهراء، 1395 ق.
ــــــــــــــــ ، معجم رجال الحدیث، مرکز نشر الثقافة الاسلامیة، 1413 ق.
ــــــــــــــــ ، منهاج الصالحین، قم: چاپخانه مهر، 1410ق.
رازی، احمد بن علی (جصاص)، احکام القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415 ق.
رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه، بی تا.
زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، مصر: عیسی البابی الحلبی و شرکاءه، 1376 ق.
زحیلی، وهبه، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، دمشق: دارالفکر، 1419 ق.
سابق، سید، فقه السنه، بیروت: دارالکتاب العربی، 1397 ق.
سبحانی،جعفر، الوسیط فی اصول الفقه، قم، مؤسسة الامام‌الصادق، 1380ش.
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت: دارالمعرفه، 1406 ق.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن: بیروت، دارالفکر، 1416 ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ ، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت: دارالمعرفة، بی تا.
شافعی، محمد بن ادریس، کتاب الام، بیروت: دارالفکر، 1403 ق.
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1410ق.
شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر الجامع بین فنی الروایة و الدرایة من علم التفسیر، بیروت: عالم الکتب، بی تا.
شیرازی، ابراهیم بن علی، اللمع فی اصول الفقه، بیروت: عالم الکتب، 1406 ق.
صاحب جواهر (نجفی)، محمدحسن بن باقر، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365 ق.
صالحی نجف آبادی، نعمت الله، جهاد در اسلام، تهران: نشر نی، 1382 .
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: موسسة النشر الاسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی، 1415ق.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک ؛تاریخ طبری، بیروت: موسسه الاعلمی، 1403 ق.
ـــــــــــــــــــــ ، جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ تفسیر طبری، بیروت: دارالفکر، 1415 ق.
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1364 .
ـــــــــــــــــــــ ، رجال الطوسی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1415 ق.
ـــــــــــــــــــــ ، عدة الاصول، قم، مطبعة ستاره، 1417 ق.
ـــــــــــــــــــــــ، المبسوط فی فقه الإمامیة، المکتبه المرتضویه، 1387 ق.
ــــــــــــــــــــــ، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، قم: انتشارات قدس محمدی، بی تا.
علامه حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1411 ق.
ــــــــــــــــــــــــــــ، تذکرة الفقهاء، قم: أل البیت، 1414 ق.
ــــــــــــــــــــــــــــ، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، مؤسسه نشر الفقاهه، 1417 ق.
ــــــــــــــــــــــــــ، قواعد الاحکام، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1413 ق.
فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر ؛ مفاتیح الغیب، مصر: المطبعه البهیه، 1962 م.
فضل الله، محمدحسین، الاسلام و منطق القوه، بیروت: الدار الاسلامیه، 1979 م.
ــــــــــــــــــــــ ، من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک، 1419 ق.
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی،1405ق.
کاشانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، پاکستان: المکتبة الحبیبة، 1409 ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران: انتشارات استقلال، 1409 ق.
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم:آل البیت، 1408 ق.
مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح ؛ صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر، بی تا.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا، 1381 .
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1368.
نجاشی، احمد بن علی، رجال ، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1416 ق.
نسائی، احمد بن علی، سنن ، بیروت: دارالفکر، 1348 ق.
نووی، یحیی بن شرف، المجموع؛ شرح المهذب، بیروت: دارالفکر، بی تا.
CAPTCHA Image