حقوق معنوی و آثار شرعی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 فردوسی مشهد

2 دانشگاه شیراز

چکیده

مسئلة حقوق معنوی در آثار شرعی با توجّه به اهمیّت و قدمت آن در فقه و فرهنگ اسلامی، مورد توجه و حسّاسیت خاص فقهای شیعه و اهل تسنن واقع شده، عنوان خاصی برای آن در نظر گرفته شده است. برخی از فقهای اهل سنت بین آثار شرعی و آثار غیر شرعی قائل به تفصیل شده اند، بدین ترتیب که حقوق مالی صاحبان آثار شرعی را غیر شرعی دانسته، و حقوق مالی دیگر آثار را حتی اگر توسط مسلمانی خلق شده باشند جایز شمرده اند. همچنین، در صورتی که غیر مسلمانی نسبت به تألیف آثار شرعی مربوط به اسلام اقدام کند حقوق مالی او را پذیرفته و انکار ننموده اند؛ این امر ناشی از اهتمام خاصّ مسلمانان به ترویج اسلام و ارزشهای آن می باشد. از این روی، در نوشتار حاضر، ضمن توضیح آثار شرعی، دلایل مخالفین حقوق مالی این آثار مورد بررسی و نقد قرار گرفته و تصریح شده است که هرچند آثار شرعی اهمیت و جایگاه خاصّی دارند، بین آثار شرعی و آثار غیر شرعی از نظر شرعیت حقوق مالی، تفاوتی نیست، و دلایل اثبات کنندة حقوق مالکیت معنوی، شرعیت حقوق مالی هر دو نوع آثار را اثبات می کند. از سویی، لزوم رعایت حقوق معنوی یا اخلاقی در خصوص همة آثار اعم از شرعی و غیر شرعی مورد اتفاق بوده و حتی نسبت به آثار شرعی با حساسیت بیشتری مورد پذیرش همگان، حتی مخالفین حقوق مالی مالکیت معنوی واقع شده است.

کلیدواژه‌ها


ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، 1404ق.
ابن عابدین، محمّدامین افندی، حاشیة ردّ المختارعلی الدر المختار، 1415ق، دارالفکر.
ابن منظور، محمّد بن مکرم، لسان العرب، دار احیاء التراث العربی، 1405ق، نشر ادب الحوزة.
ابن ابی جمهور، احسائی، عوالی اللئالی، تحقیق السید المرعشی و الشیخ مجتبی العراقی، قم، 1403ق.
آذری،‌کیوان، «حقوق معنوی پدید آورنده اثر»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره22.
اراکی، محمدعلی، المکاسب المحرمّة، قم، موسسه در راه حق، 1413ق.
امامی، نورالدین، «حقوق مالکیت های فکری»، فصل نامه رهنمون، شماره2و3.
آیتی، حمید، حقوق آفرینش های فکری، تهران، نشر حقوقدان، چاپ اول، سال 1375ش.
ایرانی، ‌ناصر، «پیوستن یا نپیوستن؛ میثاق حق مؤلّف»، نشر دانش، شماره 14، سال 1373ش.
ایروانی، محمد رضا، «حق ابتکار در فقه اسلامی مقارن»، نامه مفید، شماره4.
بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
حاتمی، علی اصغر، «نگرشی بر حق مالکیت فکری و تعیین جایگاه آن در قلمرو علم حقوق»، مجله علوم اجتماعی و علوم انسانی دانشگاه شیراز، دوره یازدهم، شماره‌های اول و دوم،1372ش.
حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین فی الحدیث، حیدرآباد، دکن، 1343ق.
حجی الکردی، احمد، حکم الاسلام فی حقوق التآلیف و النشر و الترجمة، ‌مجله هدی الاسلام، ج2، شماره7 و8، سال1410ق.
حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت،1414ق.
حسینی روحانی، محمد صادق، فقه الصادق،قم، 1412ق.
خلیل، عمادالدین، ملاحظاتی پیرامون حق تألیف و حق نشر، ضمیمة کتاب درینی، ترجمه افتخارزاده.
خوانساری، احمد، جامع المدارک، تحقیق علی اکبر غفاری، مکتبة الصدوق، 1355ش.
خویی، ابو القاسم، کتاب الطهارة، قم، دارالهادی، 1410ق.
__________ ، مصباح الفقاهة، 1371ش، مطبعة غدیر.
درینی، فتحی، حقـوق مولفان، مترجمان، هنرمندان و ناشران در فقـه اسلامی، ترجمه:
محمودرضا افتخارزاده، نشر هزاران، 1376ش.
ری شهری، محمد، میزان الحکمة‌، قم، دار الحدیث، 1374ش.
سابق،‌ سید(الشیخ السید سابق)، فقه السنة، بیروت، دارالکتب العربی، بی‌تا ‌.
سبحانی، جعفر، مصادر الفقه الاسلامی و منابعه، بیروت، دارالاضواء،1419ق.
سیوطی، جلال‌‌الدین، الدرالمنثور، جدّه، دارالمعرفة، 1365ق.
شبیر، محمد عثمان، المعاملات المالیة فی حقوق التألیف و النشر، اردن، دار النفائس، 1418ق.
شعرانی، ابوالحسن، ترجمه و شرح تبصرة المتعلّمین فی احکام الدین، تهران، منشورات اسلامیّة، 1419ق.
شفایی، عبد الله، حق تألیف از دیدگاه فقه تطبیقی ، مجله فقه، شماره37و38،1382ش.
شیخ طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، تحقیق سید حسن خرسان، تصحیح شیخ محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365ش.
صفایی، حسین، مقدمه کتاب قوانین و مقررات حقوق مالکیت فکری از تقی امانی، انتشارات بهنامی، 1383ش.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، تحقیق لجنة من العلماء، 1415ق.
طهماز، عبدالحمید، حق تالیف، توزیع، نشر، ترجمه، ضمیمه کتاب: حقوق مولفان، مترجمان، هنرمندان و ناشران در فقه اسلامی، ترجمه محمودرضا افتخارزاده، نشر هزاران، 1376ش.
عـاملی، محمّـدجـواد، مفتاح الکرامـه فی شرح قواعـد العـلامة، قم، مـوسسـة النشر
الاسلامی، 1419ق.
عیاشی، محمدبن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق رسولی محلاتی، تهران، بی‌تا.
فیض الاسلام، علی نقی، ترجمه و شرح صحیفه سجادیه، بی‌تا.
ـــــــــــــــــــــــ، ترجمه و شرح نهج البلاغه، بی‌تا.
کاشف الغطاء، ‌محمد حسین، تحریر المجلة، نجف، المکتبة المرتضویة، 1360ق.
کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسة آل البیت،1408ق.
کلینی، محمدبن یعقوب، ‌الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران،دارالکتب الاسلامیه، 1391ق.
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1403ق.
مجلسی، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، تهران، بنیاد فرهنگ اسلامی، 1393ق.
مصری، ابن نجیم، البحرالرائق، تحقیق شیخ زکریا عمیرات، 1418ق، بیروت.
مهریزی، مهدی، «حقوق معنوی در متون مقدس»، آینه پژوهش، شماره85، 1383ش.
نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1368ش.
ندوی، ابو الحسن، بررسی فقهی حق تألیف و حق چاپ، ترجمه افتخارزاده، ضمیمه کتاب درینی، نشر هزاران، 1376ش.
نراقی، مهدی، مستند الشیعه فی احکام الشریعة، مشهد، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1415ق.
نوری، حسین، مستدرک الوسایل، قم، مؤسسة آل البیت، 1408ق.
نووی، محیی الدین بن شرف، المجموع فی شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
هیثمی، نور الدین، مجمع الزواید و منبع الفواید،‌ بیروت، الکتب العلمیة، 1408ق.
واحدی النیسابوری، ابو الحسن، اسباب نزول الآیات، قاهرة، 1388ق.
یزدی، محمد کاظم، حاشیة المکاسب، قم، موسسة اسماعیلیان، 1378ق.
الحصین، الشیخ صالح، هل للتألیف الشرعی حق مالی، قضایا فقهیة معاصرة:
http://www.almadni.ws/?p=10
شبیری، حسن، وضعیـت فقهی حقوقی رایانه در ایران:
http://www.i-b-q.com/far/07/article/02.htm
لطیفی، مهدی، حقوق مالکیت معنوی:
http://www.hawzeh.net/per/magazine/MR/053/MR05305.ASP
CAPTCHA Image