نگاهی نو به جایگاه عدالت شاهد و طرق احراز آن، در فقه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد مهدی الشریف ¹
• رضا قاسمی رستمی ²
• سید محسن قائم فرد ³
• سید وحید صادقی ²

¹ دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

² دانشجوی دوره دکتری حقوق خصوصی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

³ استادیار گروه حقوق دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

10.22067/jfiqh.2023.80737.1524

چکیده

تبصره‌ی ماده‌ی 195 قانون مجازات اسلامی با بیانی مغلق، اکتفا به «حسن ظاهر» را برای «شهادت» به عدالت گواهان ناکافی دانسته و تعدیل و تزکیه شهود را منوط به علم و اطمینان کرده است. هر چند با توجه به مبانی فقهی این ماده ‌می‌توان گفت که بر خلاف شهود تزکیه، شخص قاضی می‌تواند، به حسن ظاهر شاهدان به عنوان اماره‌ی تعبدی بر عدالت آن‌ها اعتماد نموده و شهادت ایشان را بینه‌ی شرعی قلمداد کند. اما امروزه با توجه به گستردگی روابط اجتماعی، به ندرت موردی یافت می‌شود که قاضی، شاهدان را به حسن ظاهر و عدالت بشناسد تا بتوان از بینه شرعی و آثار اثباتی تعبدی آن سخن گفت. از این رو به قاضی اجازه داده شده که به گواهی گواهانی که عدالت آن‌ها احراز نشده است، در حد یک «اماره‌ی قضایی» و طریق عقلایی و غیر تعبدی کشف واقع، ترتیب اثر دهد و البته در این صورت، دیگر بحث نصاب شهود و نوع دعوا مطرح نبوده و اعتبارگواهی گواهان در گرو ایجاد علم یا ظن، برای دادرس خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

• عدالت
• شاهد
• حسن ظاهر
• شیاع
• معاشرت
• اماره‌ی تعبدی
• اماره‌ی قضایی

موضوعات

• فقه مدنی

---