طهارت آب قلیل متنجّس با رسیدن به حد کر

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نسرین خمر ¹
• حسین صابری ²
• محمدحسن حائری ²

¹ دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.22067/jfiqh.2024.85802.1704

چکیده

بحث از طهارت آب کر و نجس نشدن آن به خاطر برخورد با نجس با مسئله‌ای بغرنج مواجه بوده و آن حکم وضعی آب‌های قلیلی است که در حال نجاست به حد کر رسیده‌اند. محکوم به نجاست بودن چنین آبی در میان فقیهان امامیه شهرت یافته است. لیک برخی فقیهان متقدم بر طهارت چنین آبی نظر داشته‌اند. قول به تفصیل بین تکمیل آب قلیل نجس با آب طاهر یا آب نجسی دیگر و حکم به طهارت اولی و نجاست دومی دیگر قولی است که برخی بر آن بوده‌اند. پس از جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و توصیف و تحلیل آرا و ادله، اثبات طهارت چنین آبی رسالت نوشتار پیش روست.

با تصحیح سند برخی روایات دال بر انفعال ناپذیری آب کر و تقریر نحوه دلالت برخی دیگر از روایات با نظر به شواهدی از قرآن کریم، طهارت آب محل بحث ثابت می‌شود. افزون بر این پس از اتصال آب‌های قلیل نجس، عقل حکم می‌کند به حدوث هویت جدید برای آب و ضرورت اختصاص حکمی نو برای آن. در نهایت عمومات نافی حرج و قاعده تیسیر نیز می‌توانند قول به طهارت را تأیید کنند.

کلیدواژه‌ها

• طهارت
• نجاست
• آب قلیل
• آب کر

موضوعات

• فقه عبادی

---

مراجع

1. قرآن کریم

   1. آل کاشف الغطاء، حسن بن جعفر. أنوار الفقاهة- کتاب الطهارة. نجف: مؤسسه کاشف الغطاء. چاپ اول، 1422 ق.
   2. اعرجی، عبدالمطلب بن محمد. کنزالفوائد فی حل مشکلات القواعد. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌. چاپ اول‌، 1416 ق‌.
   3. انصاری، مرتضی بن محمد امین. کتاب الطهارة. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ انصارى‌. چاپ اول‌، 1415 ق‌.
   4. إبن أبی جمهور، محمد بن علی. عوالی اللئالی العزیزیة. قم: دار سید الشهداء للنشر. چاپ اول‌، 1405 ق‌.
   5. إبن أبی عقیل عمانی، حسن بن علی. حیاة إبن أبی عقیل و فقهه. قم: مرکز معجم فقهی. چاپ اول‌، 1413 ق‌.
   6. إبن اثیر، مبارک بن محمد. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.‌ چاپ اول‌، بی‌تا.
   7. إبن ادریس، محمد بن احمد. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌. چاپ دوم‌، 1410ق‌.
   8. إبن بابویه، محمد بن علی. علل الشرائع. قم: کتابفروشى داورى‌. چاپ اول‌،1386ق‌.
   9. إبن بابویه، محمد بن علی. من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌. چاپ دوم‌، 1413 ق‌.
   10. إبن براج، عبد العزیز بن نحریر. المهذب. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌. چاپ اول،1406‍ ق.
   11. إبن براج، عبد العزیز بن نحریر. جواهر الفقه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌. چاپ اول، 1411 ق‌.
   12. إبن جوزی، عبد الرحمن بن علی. التحقیق فی أحادیث الخلاف. بیروت: دارالکتب العلمیة. چاپ اول، ١٤١٥ ق.
   13. إبن حمزه طوسی، محمد بن علی. الوسیلة إلی نیل الفضیلة. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى. چاپ اول‌، 1408 ق‌.
   14. إبن حنبل، أحمد بن محمد. المسند. بیروت: مؤسسة الرسالة. چاپ اول، ١٤٢١ ق.
   15. بحرانی، یوسف بن احمد. الحدائق الناضره فی أحکام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. چاپ اول، 1405 ق.
   16. بیهقی، أحمد بن حسین. السنن الکبری. بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ سوم، ١٤٢٤ ق.
   17. بیهقی نیشابوری کیدری، محمد بن حسین. إصباح الشیعة بمصباح الشریعة. قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام‌. چاپ اول‌، 1416 ق.
   18. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله. المستدرک على الصحیحین. بیروت: دارالکتب العلمیة. چاپ اول، ١٤١١ ق.
   19. حلی، یحیی بن سعید. الجامع للشرائع. قم: مؤسسة سید الشهداء العلمیة‌. چاپ اول، 1405 ق.‌
   20. خمینی، روح الله. أنوار الفقاهة فی التعلیقة علی الکفایة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ اول، 1415 ق.
   21. خمینی، روح الله. کتاب الطهارة. مقرر: لنکرانى. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى‌. چاپ اول، 1422 ق.
   22. خوانساری، حسین بن محمد. مشارق الشموس فی شرح الدروس. محقق: سید جواد ابن الرضا‌. بی‌جا: بی‌نا. بی‌تا.
   23. خویی، سید ابوالقاسم. التنقیح فی شرح العروة الوثقی. قم: تحت اشراف جناب آقای لطفی. چاپ اول‌، 1418 ق.
   24. خویی، سید ابوالقاسم. فقه الشیعة- کتاب الطهارة. قم: مؤسسه آفاق‌. چاپ سوم، 1418 ق.‌
   25. خویی، سید ابوالقاسم. موسوعة الإمام الخویی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی. چاپ اول‌، 1418 ق.
   26. دارقطنی، علی بن عمر. سنن الدارقطنی. بیروت: مؤسسة الرسالة. چاپ اول، ١٤٢٤ ق.
   27. سلار دیلمی، حمزة بن عبد العزیز. المراسم العلویة و الأحکام النبویة فی الفقه الإمامی. قم: منشورات الحرمین. چاپ اول،1404 ق.
   28. سید مرتضی، علی بن حسین. الإنتصار فی إنفرادات الإمامیة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. چاپ اول‌، 1415 ق.
   29. سید مرتضی، علی بن حسین. الذریعة. تهران: دانشگاه تهران. چاپ اول، 1376 ش.
   30. سید مرتضی، علی بن حسین. رسائل الشریف المرتضی. قم: دار القرآن الکریم‌. چاپ اول، ‌1405 ق.
   31. سید مرتضی، علی بن حسین. المسائل الناصریات. تهران: رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة.‌ چاپ اول، ‌1417 ق.
   32. شرتونی، رشید. مبادی العربیة، ج 4. تنقیح: حمید محمدی. قم: مرکز نشر هاجر. چاپ اول، 1387 ش.
   33. شهید اول، محمد بن مکی. البیان. قم: محقق.‌ چاپ اول، ‌1412 ق.
   34. شهید اول، محمد بن مکی. ذکری الشیعة فی احکام الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌. چاپ اول، ‌1419 ق.
   35. شهید ثانی، زین الدین بن علی. حاشیة شرائع الاسلام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم‌. چاپ اول، ‌1422 ق.
   36. صاحب جواهر، محمد حسن. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. لبنان: دار الاحیاء التراث العربی. چاپ هفتم، 1404 ق.
   37. طبرانی، ابوالقاسم. المعجم الکبیر. القاهرة: مکتبة ابن تیمیة. چاپ اول، ١٤١٥ ق.
   38. طحاوی، احمد بن محمد. شرح معانی الآثار. بیروت: عالم الکتب. چاپ اول، ١٤١٤ ق.
   39. طوسی، محمد بن حسن. الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دارالکتب الاسلامیة. چاپ اول، 1390 ق.
   40. طوسی، محمد بن حسن. الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. چاپ اول، 1407 ق.
   41. طوسی، محمد بن حسن. المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة. چاپ سوم، 1378ق.
   42. علامه حلی، حسن بن یوسف. مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. چاپ دوم، 1413 ق.
   43. علامه حلی، حسن بن یوسف. منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.‌ چاپ اول، ‌1412 ق.
   44. فخرالمحققین، محمد بن حسن. ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.‌ چاپ اول، ‌1387 ق.
   45. فیض کاشانی، محسن. مفاتیح الشرائع. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى. چاپ اول‌، بی‌تا.
   46. کلینی، محمد بن یعقوب. الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیة‌. چاپ چهارم، 1407 ق.‌
   47. محقق حلی، جعفر بن حسن. شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان. چاپ دوم، 1408 ق.
   48. محقق حلی، جعفر بن حسن. المعتبر فی شرح المختصر. قم: مؤسسه سید الشهداء علیه السلام‌. چاپ اول، ‌1407 ق.
   49. محقق سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن. ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌. چاپ اول، ‌1247 ق.
   50. محقق کرکی، علی بن حسین. جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌. چاپ دوم، ‌1414 ق.
   51. مظفر، محمدرضا. اصول الفقه. قم:اسماعیلیان. چاپ پنجم، 1375 ش.
   52. میرداماد، محمد باقر بن محمد. حاشیةٌ علی مختلف الشیعة. تهران: سید جمال الدین میرداماد.‌ چاپ اول، ‌1397ق.
   53. موسوی عاملی، محمد بن علی. مدارک الاحکام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌. چاپ اول، ‌1411 ق.
   54. هاشمی شاهرودی، محمود، جمعی از پژوهشگران. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام. قم: مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام. چاپ اول، 1426 ق.