فقه منظوم شیعی در دو قرن اخیر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• سیدمحمد امام زاده ¹
• حسن عبدالهی ²

¹ دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عرب

² دانشیار دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد

10.22067/fiqh.v0i0.3154

چکیده

یکی از روش‌های دانشمندان گذشته، برای فراگیری بهتر و سریعتر علوم، به نظم کشیدن مطالب علمی بوده است. به این نوع اشعار اصطلاحاً شعر تعلیمی گفته می‌شود.
در آثار و تألیفات فقهای شیعه دو قرن أخیر منظومه‌های علمی زیادی در علوم فقه، اصول، اخلاق، منطق، فلسفه، کلام، رجال و ادبیات عرب دیده می‌شود. در این میان، منظومه‌های فقهی بیشترین عدد را به خود اختصاص داده‌اند. در این مقاله بحث خود را در دو بخش دنبال می‌کنیم؛ در بخش نخست به مهمترین منظومه‌های دو قرن أخیر اشاره شده، و در بخش دوم برای آشنائی بیشتر با این منظومه‌ها به بررسی و تحلیل سه منظومه پرداخته‌ایم.

کلیدواژه‌ها

• ارجوزه
• منظومه
• فقه
• فقها
• شیعه
• قرن سیزدهم و چهاردهم هجری

---

مراجع

آل محبوبه، جعفر؛ ماضی النجف وحاضرها، بیروت: دارالاضواء، 1403ق. 1983م.

ابن قولویه، جعفربن­محمد؛ کامل الزیارات، نجف اشرف: المطبعة المرتضویة، 1356ﻫ.ق.

الاعسم، محمدعلی؛ الأطعمة والأشربة آدابها وفوائدها، بیروت: دار المحجة البیضاء، 1427 ﻫ. 2007م.

ــــــــــــــــ؛ منظومة ابن الأعسم فی المأکل والمشرب،  مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1410ق.

أمین، سید محسن؛ اعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1403ق.1983م.

ــــــــــــــــ؛ معادن الجواهر ونزهة الخواطر، بیروت: دارالزهراء، 1403ق.

أمینی، محمدهادی؛ معجم رجال الفکر والأدب فی النجف، بی جا: 1413ق.

انصاری، مرتضی؛ کتاب الطهارة، قم: 1415ق.

ــــــــــــــ؛ کتاب الصلاة، قم: 1415ق.

بحرالعلوم، سید مهدی؛ الدرة النجفیّة، قم: مکتبة المفید، 1405ق.

تهرانی، آقا بزرگ؛ الذریعة الی تصانیف الشیعة، تهران:کتابخانه اسلامیه، 1387 ق.

ـــــــــــــ؛ طبقات اعلام الشیعه نقباء البشر، مشهد: دارالمرتضی، 1404ق.

ـــــــــــــ؛ طبقات اعلام الشیعه الکرام البررة، مشهد: دارالمرتضی، 1404ق.

جلالی، سید محمدجواد؛ مجله فقه أهل بیت علیهم­السلام عربی، قم: شماره‌های19، 21 و 22.

حائری، عبدالکریم؛ کتاب الصلاة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1362 ق.

حر عاملی، محمد بن الحسن؛ وسائل الشیعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.

حسنی بغدادی، سید محمد؛ ارجوزة فی الصوم والاعتکاف والخمس، نجف اشرف: 1384 ق.

حسینی عاملی، سید محمدجواد؛ مفتاح الکرامة، قم: مؤسسه آل البیت، بی تا.

حکیم، سید محسن؛ مستمسک العروة الوثقی، نجف اشرف: 1391ق.

خاقانی، عبدالله؛ شعراء النجف فی القرن الرابع عشر، بیروت: دارالاضواء، 1421ق.

خاقانی، علی؛ شعراء الغری، چاپ دوم، قم: کتابخانه مرعشی نجفی، 1408ق.

خویی، ابوالقاسم؛ التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم: دارالهادی، 1410ق.

طباطبائی، سید محمود؛ المواهب السنیة، چاپ سنگی، بی­جا: 1280ق.

عریضی خراسانی، سید حسن؛ اربع اراجیز، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1369.

کاظمینی، سید محسن؛ منظومة فقهیة مستطرفة، با شروح و تعلیقات سید عبدالحجه بلاغی، بی­جا: بی­تا.

کلینی، محمد بن یعقوب؛ فروع کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1367ق.

مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.

محسنی، سید صادق؛ منظومه‌های فقهی، مجله آیینه پژوهش؛ شماره 38.

نجفی، محمدحسن؛ جواهر الکلام، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1367ق.

نراقی، احمد؛ مستند الشیعة، قم: موسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، 1415ق.

همدانی، رضا؛ مصباح الفقیه، چاپ سنگی، تهران: کتابخانه صدر، بی­تا.