تحلیل معناشناختی و کاربردشناختی مقدمات سه‌گانۀ شیخ انصاری در حجیت خبر واحد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه ایلام

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام

چکیده

قواعد و چهارچوب‌های علمی‌ فهم معنا با عنوان معناشناسی و کاربردشناسی در ذیل حوزه‌های مختلف علم زبان‌شناسی بیان شده‌ است. باتوجه‌به اینکه دسترسی به یکی از اصلی‌ترین منابع دین اسلام، یعنی سنتِ رسول‌اللّه(ص) از طریق روایت گفتاری و نوشتاری سنت و به‌اصطلاح خبر واحد میسور است تحلیل معناشناختی و کاربردشناختی مقدمات مطرح از سوی اصولی بزرگ امامیه شیخ انصاری در مبحث حجیت خبر واحد می‌تواند جایگاه ویژهٔ این روش‌ها را بنمایاند. در این نوشتار با به‌کارگیری ابزار کتابخانه‌ای و شیوهٔ توصیفی‌تحلیلی، در تبیین این جایگاه کوشش شده است. نتایج تحلیل مقدمات سه‌گانهٔ حجیت اخبار آحاد در بیان شیخ انصاری، از مطابقت آن با اصول کاربردشناسی به‌طور هم‌زمان و به موازات آن، اصول معناشناسی‌ همچون اصل همکاری گرایس در ایجاد ارتباط، تلفیق زبان‌شناسیِ صورت‌گرا و نقش‌گرا در اصالةالظهور و همچنین نظریهٔ بافت در معناشناسی حاکی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین، کفایة الاصول، قم: نشر حقوق اسلامی، 1440ق.
آقا گل‌زاده، فردوس، زبانشناسی حقوقی (نظری و کاربردی)، تهران: علم، 1391.
آزاد، علیرضا و دیگران، «مبانی مشترک اصول فقه و هرمنوتیک کلاسیک در فهم متن»، فصلنامۀ فقه و اصول دانشگاه فردوسی، س48، ش105، 1395، 9تا28.
آیتی، محمدرضا، تحریر المکاسب، تهران: سمت، 1395.
افخمی، علی، «نظریۀ معنایی اصالت ظهور در اصول فقه شیعه»، مجلۀ علوم قرآنی و ادبیات عرب دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران، 1381.
امیری، میلاد، «زبانشناسی در اصول فقه»، فصلنامۀ حقوقی انجمن علمی بخش حقوق دانشگاه شیراز، س2، ش3، 1395،  18تا34 .
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1434ق.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1434ق.
باقری، مهری، مقدمات زبانشناسی، چاپ‌دهم، تهران: قطره، 1386.
تیموری نسب، سهیل، «ارتباط هرمنوتیک و اصول فقه با تأکید بر مباحث الفاظ»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتهٔ فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، 1395.
جباری، مصطفی، ترجمة المعالم الجدیدة للأصول، چاپ‌اول، سمنان: انتشارات دانشگاه سمنان، 1387.
جباری، مصطفی؛ حسین رضویان، «ردپای زبانشناسی حقوقی در متون فقهی»، مجلۀ فقه و حقوق اسلامی دانشگاه سمنان، س7، ش12، بهار و تابستان 1394، 41تا64.
حرعاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعة، قم: آل البیت، 1424ق.
خسروپناه، عبدالحسین؛ مهدی نجفی‌مقدم، «بررسی اصولی احوال الفاظ و ارتباط آن با هرمنوتیک»، فصلنامۀ علمی پژوهشی کلام اسلامی،س26 ، ش83، 1396، صص101تا127.
دبیرمقدم، محمد، «زبانشناسی نظری، پیدایش و تکوین دستور زایشی»، تهران: سمت، 1383.
ذاکری، مهدی؛ سیدجبار موسوی، «بررسی تطبیقی دیدگاه‌های هرمنوتیکی شلایرماخر و علمای اصول»، مجلۀ فلسفۀ دین، س11، ش4، 1393، صص 645تا664.
ربانی، محمدحسن، اصول و قواعد فقه الحدیث، قم: بوستان کتاب قم، 1383.
رضایی، حدائق، «زبانشناسی و علم اصول فقه؛ نگاهی مقابله‌ای به بحث الفاظ در علم اصول فقه و مباحثی از علم اصول فقه»، مجلۀ پژوهش‌های زبان‌های خارجی، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، س49، ش200، 1385، صص 185تا198.
ساجدی، ابوالفضل و دیگران، «نقد مبنایی هرمنوتکی شلایرماخر»، فصلنامۀ علمی پژوهشی کلام اسلامی، س21، ش 83، 1391، صص 29تا59.
سلمانپور، محمدجواد، «رابطۀ مبانی فهم فقهی متون وحیانی با معناشناسی و هرمنوتیک»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز،س4، ش10،1383، صص63تا84
شب‌خیز، محمدرضا؛ عباد محمدتبار، اصول فقه دانشگاهی، تهران: آوا، 1393.
صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، به‌تقریر سیدمحمود هاشمی شاهرودی، قم: دائرة المعارف الفقه الاسلامی، 1426ق.
صفوی، کورش، درآمدی بر معناشناسی، تهران: سورۀ مهر، 1392.
صفوی، کورش، آشنایی با زبانشناسی در مطالعات ادب فارسی، تهران: علمی، 1391.
صفوی، کورش، آشنایی با معنی‌شناسی، تهران: پژواک کیهان، 1386.
عابدی سر آسیا، علیرضا و همکاران، «هرمنوتیک واصول فقه: نگاهی به انواع قصدی‌گرایی در غرب و مقایسۀ آن با دیدگاه تفسیری اصولیان شیعه»، مطالعات اسلامی؛ فقه واصول، س42، ش85، 1389، صص67تا84.
عباسی، محمدمسعود، ترجمه و شرح رسائل، قم: دار العلم، 1392.
عزیزی، سیروس؛ نگار مؤمنی، زبانشناسی حقوقی؛ درآمدی بر زبان، جرم و قانون، تهران: جهاد دانشگاهی، 1391.
عموزاده مهدیرجی، محمد و منوچهر توانگر، کاربرد‌شناسی جورج یول، تهران: سمت، 1395.
غروی نائینی، نهله، فقه الحدیث و روش‌های نقد متن، تهران: دفتر نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس، 1379.
محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، 1397.
محمدی خراسانی،علی،شرح رسائل،قم: دار الفکر،1391.
مختار عمر، احمد، معناشناسی، ترجمهٔ سیدحسین سیدی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی، 1385.
مدیر شانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1390.
مروارید، محمود، «نظریات شئ‌انگارانه معنا در فلسفۀ تحلیلی و علم اصول»، مجلۀ نقد و نظر، س10، ش39و40، 1384، صص 83تا131.
مزبان، علی‌حسن، درآمدی بر معناشناسی در عربی، ترجمۀ فرشید ترکاشوند، تهران: سمت، 1397.
ملکیان، مصطفی، «مباحث الفاظ اصول فقه در میان دانش‌های زبانی؛ جفرافیای دانش‌های زبانی»، مجلۀ نقد و نظر، س10، ش37و 38، 1384،  صص70تا85.
میرجلیلی، علی‌محمد، روش و مبانی فقه الحدیث، یزد: انتشارات دانشگاه یزد، 1395.
Grice، Paul، (1989)، “Studies in the Way of Words”، Logic and Conversation، Harvard University Pres.
CAPTCHA Image