اشتراط ثبت در صحت معاملات ملکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا توکلی تولایی ¹
• بلال شاکری ²
• مصطفی جلالی ³
• مصطفی رفسنجانی مقدم ⁴

¹ دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق دانشگاه علوم اسلامی رضوی

² دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

³ استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان

⁴ دانش آموخته حوزه علمیه خراسان، استادیار موسسه آموزش عالی تابران

10.22067/jfiqh.2022.75753.1328

چکیده

بخشی از آسیب‌های معاملهٔ املاک و اراضی با تکیه بر امارات ملکیت و اسناد عادی عبارت‌اند از: زمین‌‌خواری، خُردشدن اراضی کشاورزی، تهدید امنیت غذایی، ضعف در مدیریت بحران‌‌ها و بلاهای طبیعی، افزایش فساد اداری و قضایی، وقوع جرم کلاه‌برداری، رشوه، جعل و غیره. به‌منظور حل این آسیب‌ها، نظریهٔ ثبت املاک و اراضی در سامانهٔ ثبتی مطرح شده است، راجع به این نظریه دو چالش «مشروعیت سامانه» و «انحصاری شدن معامله املاک و اراضی در سامانه» وجود دارد. در این جستار با روش توصیفی و ‌تحلیلی، این باور تقویت شده که بر پایه قواعد و مبانی فقهی، سامانهٔ ثبتی مزبور، مشروع است و در فرض گردآمدن‌ سه شرط: وجود سامانه‌‌ای که  به مالکیت علم‌‌آور باشد، ‌اتهامی‌بودن بازار و ‌اخلال معیشت مردم در فرض رجوع به امارات، معاملات املاک و اراضی به استناد امارات ملکیت، باطل است و به‌منظور شناسایی دقیق مالکان، خریدار و فروشنده بایستی صرفاً به سامانهٔ ثبتی مراجعه کنند. بنابراین ضروری است معاملهٔ املاک و اراضی طبق سامانهٔ ثبتی، تبدیل به قانون شود و در مقام تعارض،این سامانه بر تمامی امارات ملکیت مقدم شود.

کلیدواژه‌ها

• املاک و اراضی
• ‌ امارات‌ ملکیت
• معضلات ثبتی
• سامانهٔ ثبتی
• مشروعیت سامانهٔ ثبتی
• انحصار سامانهٔ ثبتی

موضوعات

• فقه و حقوق خصوصی

---

مراجع

اصفهانى، محمدحسین. نهایة الدرایة فی شرح الکفایة. قم: سید الشهداء. چاپ‌اول، 1374ق.

انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. المکاسب. قم: دار الذخائر. چاپ‌اول، 1411ق.

بجنوردى، حسن. القواعد الفقهیة. قم: الهادی. چاپ‌اول، 1419ق.

بروجردی، حسین. نهایة الأصول. تهران: تفکر. چاپ‌اول، 1415ق.

جوادی آملی، عبدالله. تقریرات درس خارج فقه. 16/11/90. http: //eshia. ir/

حر عاملى،محمدبن‌حسن. وسائل الشیعة. قم: آل‌البیت(ع). چاپ‌اول، 1409ق.

خمینی، روح‌الله. انوار الهدایة. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). چاپ‌اول، 1415ق.

خمینی، روح‌الله. تهذیب الأصول. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). چاپ‌اول، 1423ق.

خمینی، روح‌الله. کتاب البیع. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). چاپ‌اول، 1421ق.

خوانسارى، احمد. جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: اسماعیلیان. چاپ‌دوم، 1405ق.

خویی، ابوالقاسم. مصباح الأصول. قم: داوری. چاپ‌اول، 1422ق.

خویی، ابوالقاسم. التنقیح فی شرح العروة الوثقى. قم: تحت اشراف جناب آقای لطفی. چاپ‌اول، 1418‍ق.

صدر، محمدباقر. دروس فی علم الأصول. قم: دار الهدى. چاپ‌اول، 1422ق.

طباطبایی، محمدکاظم. تکملة العروة الوثقى. قم: کتاب‌فروشى داورى. چاپ‌اول، 1414ق.

فاضل لنکرانی، محمد. القواعد الفقهیة. قم: مهر. چاپ‌اول، 1416ق.

محقق داماد، مصطفی. قواعد فقه: بخش مدنی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. چاپ‌چهل‌وهفتم، 1395.

معاونت راهبردی قوۀ قضائیه. مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوۀ قضائیه، 1396.

مکارم شیرازى، ناصر. انوار الأصول. قم: مدرسۀ امام علی‌بن‌ابی‌طالب. چاپ‌دوم، 1428ق.

ملک افضلی اردکانی، محسن. قاعدۀ حفظ نظام. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. چاپ‌اول، 1397.

نائینى، محمدحسین. فوائد الأصول. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1376.